ΑΡΓΗ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ (Γράφει η Ολ. Τσικαρδάνη)

Κάθε χρόνο, ο αριθμός των εγγεγραμμένων μαθητών στα σχολεία μειώνεται δραματικά. Όταν διορίστηκε δασκάλα η μάνα μου στο 1ο Δημοτικό σχολείο Σερβίων το 1963, είχε στην πρώτη τάξη, 60 μαθητές! Φέτος η ίδια τάξη, στο ίδιο σχολείο, έχει μόνο 6. Όλα τα χωριά γύρω από τα Σέρβια, είχαν δικό τους Δημοτικό σχολείο, με δεκάδες παιδιά. Σήμερα, οι ελάχιστοι μαθητές που απόμειναν σ’ αυτά, πηγαινοέρχονται στα Σέρβια με λεωφορείο ή ταξί. Περιφερειακά γυμνάσια και λύκεια φθίνουν συνεχώς και κινδυνεύουν να κλείσουν. Στο δικό μας Λύκειο, που κάποτε είχε πέντε τμήματα ανά τάξη, παρατηρείται με αμείωτο ρυθμό σταδιακή μείωσή τους, σε σημείο να έχουμε φέτος τρία τμήματα στην πρώτη και μονάχα δύο στις τάξεις της δευτέρας και της τρίτης.
Η ερήμωση της υπαίθρου από την οικονομική αφαίμαξη, την ανεργία και την κεντρομόλο φορά που οδηγεί στην αστικοποίηση, ενισχύεται και από τη μεγάλη υπογεννητικότητα, που αυξάνει αλλά και αυξάνεται ανησυχητικά από τα παραπάνω. Γειτονιές που έσφυζαν από ζωή και γέμιζαν από τις συντροφιές των παιδιών τα απογεύματα, τώρα είναι ήσυχες και βουβές, καθώς οι γενιές των παιδιών που μεγάλωσαν και θα ανανέωναν τον πληθυσμό της πόλης, παρατείνουν τη διάρκεια των σπουδών τους με μεταπτυχιακά, δεν αποφασίζουν τη δημιουργία οικογένειας εξαιτίας της ανεργίας, ή καταφεύγουν στα αστικά κέντρα της χώρας ή του εξωτερικού γιατί στα μάτια τους, αυτά αντιπροσωπεύουν την ευκαιρία, την εργασία, την άνεση και την ψυχαγωγία. Όχι άδικα. Όχι απαραίτητα και συνετά.
Η γαλήνη και η ομορφιά της καθημερινής ζωής της υπαίθρου, το αίσθημα ασφάλειας και οικειότητας που χαρακτηρίζει τις μικρές κοινότητες ζωής, τα άνετα σπίτια με κήπο και οι μικρές αποστάσεις στη γεωγραφία του τόπου και των σχέσεων, αντικαθίστανται με την ασφυξία και το στοίβαγμα εκατομμυρίων ανθρώπων στις μεγάλες πολιτείες, με ανήλια ακριβοπληρωμένα διαμερίσματα-τρύπες και με εξοντωτικές καθημερινές διαδρομές μετακίνησης που στοιχίζουν σε χρόνο και χρήμα. Οι άνθρωποι που εγκατέλειψαν το δίχτυ προστασίας που επιμελώς κτίζεται από συγγενείς και φίλους στις ολιγάνθρωπες κοινωνίες, βρέθηκαν να διαγκωνίζονται μεταξύ τους, ξένοι και αδιάφοροι, μέσα στην άφιλη και στερημένη από συμπόνια μοναξιά του άστεως.
Τίποτε άλλο δε δείχνει ίσως περισσότερο την ανισορροπία του κόσμου μας από τα δημογραφικά δεδομένα και τις αντιθέσεις στην αριθμητική των γεννήσεων. Για κάθε νεογέννητο Ευρωπαίο, αντιστοιχούν σήμερα, πάνω από πέντε νεογέννητα στις υπό ανάπτυξη χώρες της Ασίας. Οι Ευρωπαίοι, που το 1970 αντιπροσώπευαν το 12,7% του παγκόσμιου πληθυσμού, υπολογίζεται ότι ως το 2050 θα αποτελούν μόλις το 4% αυτού. Επίσης, ο αστικός πληθυσμός της γης αυξάνεται ραγδαία. Το 1950 αποτελούσε το 29% του παγκόσμιου πληθυσμού, το 1975 το 39%, και το 2000 συγκέντρωσε το 50%, (από στοιχεία του ΟΗΕ). Και ενώ η «Γηραιά Ήπειρος» προχωρά κυριολεκτικά προς την αναπόφευκτη γήρανση του πληθυσμού της, την ίδια στιγμή, στην Ινδία ή τη Σιγκαπούρη, τιμωρούνται με πρόστιμο ή φυλάκιση, οι μητέρες που «ξεφεύγουν από το επιτρεπόμενο όριο τεκνοποίησης»(!) Αλλού απουσιάζει η εκλογίκευση των γεννήσεων, κι αλλού, η ανασφάλεια από την ανήκεστη στέρηση των ουσιωδών της ύπαρξης, φτάνει στην άρνηση της ζωής και μοιάζει, πια, με αργή αυτοκτονία. Οι κοινωνίες ξεπέφτουν, είτε στον ανθρωποπολτό των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, είτε στην ολιγάνθρωπη ερημία…
Η υπερίσχυση των χωρών του βορά της Ευρώπης στο πολιτικό επίπεδο, και η εξάρτηση της πολιτικής τους από το νεοβαρβαρισμό των οικονομικών κολοσσών που τις κατευθύνουν, οδήγησε στη στυγνή εκμετάλλευση των χωρών του νότου, στην αναγκαστική μετανάστευση των μορφωμένων νεοπτωχευμένων κατοίκων τους σ’ αυτές, και στον οικονομικό μαρασμό όσων έμειναν και υπέμειναν την αφαίρεση των ελπίδων τους για το αύριο. Αφαίρεση, που παρέσυρε και τους ρυθμούς των γεννήσεων.
Οι προοπτικές είναι εξαιρετικά δυσοίωνες. Η πληθυσμιακή αφυδάτωση και η παταγώδης αποτυχία της Ένωσης να πραγματώσει τις ανθρωπιστικές αξίες που οραματίστηκαν οι εμπνευστές της, σε συνδυασμό με τους πολέμους κυριαρχίας στους οποίους σύρεται και διασύρεται, αλλά και τα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής, προκαλούν τεράστια κενά στην ανανέωση των πληθυσμών της. Πολύ μικρές χώρες, όπως η Δανία, κινδυνεύουν με εξαφάνιση, και αδύναμες, όπως η Ελλάδα, με ερήμωση.
Επειδή η φύση όμως δεν αφήνει κενά, και η ιστορία των μετακινήσεων το επιβεβαιώνει, το πιο πιθανό σενάριο με βάση την αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων, είναι, ότι σε βάθος πολλών δεκαετιών, θα αντικατασταθούν οι πληθυσμοί από άλλους που ήρθαν με ή χωρίς τη θέλησή τους σε μια πολλά υποσχόμενη και ολίγα ανεχόμενη Ευρώπη που γερνά, και γι’ αυτό το λόγο ξεχνά, πως θα έρθει η στιγμή να εξαργυρώσει τις υπογραφές της. Υπογραφές, που τώρα ξεσπιτώνουν τους πολίτες της που γίνονται “ανέστιοι και φερέοικοι” ή αθώους άλλων χωρών εξαιτίας των πολέμων που γίνονται πρόσφυγες, αλλά στο μέλλον μπορεί να «ξεσπιτώσουν» και την ίδια…