ΓΛΥΚΑΝΙΣΟΣ (PIMPINELLA ANISUM). Σταύρου Π. Καπλάνογλου Γεωπόνου

ΤΟ ΦΥΤΟ
Ο γλυκάνισος είναι η κοινή ονομασία του ετήσιου ποώδους φυτού του είδους Πιμπινέλλα το άνισον (Pimpinella anisum) του γένους Πιμπινέλλα της οικογένειας Σκιαδοφόρα (Umbelliferae).Ο βλαστός του είναι ίσιος και έχει ύψος που κυμαίνεται από 25 έως 75 εκατοστά Οι καρποί του είναι ωοειδείς, σκληροί και ανοικτού καφέ χρώματος. Η γεύση του είναι υπόγλυκη. Έχει χαρακτηριστικό άρωμα, σπασμολυτικές και αποχρεμπτικές ιδιότητες ΙΣΤΟΡΙΑ
Η καταγωγή του είναι από την ανατολική Μεσόγειο ή τη Μέση Ανατολή όμως σήμερα έχει διαδοθεί στην Ευρώπη την Ασία και την Αμερική. . Χρησιμοποιείται από το 2000 π.Χ. ως αρωματικό, καρύκευμα και φάρμακο.
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
ΕΔΑΦΟΣ
Άριστη τιμή pH είναι το 7 με όρια ανοχής από 6 έως 8. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλα τα πεδινά και ημιορεινά εδάφη
ΚΛΙΜΑ
Το γλυκάνισο αναπτύσσεται σε περιοχές με ηπειρωτικό ή εύκρατο κλίμα. Όλες οι πεδινές και ημιορεινές περιοχές της Ελλάδας, όπου το κρύο δεν είναι πολύ έντονο, είναι κατάλληλες για την καλλιέργειά του. Η άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης του γλυκάνισου είναι 18-25 C, με όρια ανάπτυξης 8-35º C και όρια αντοχής από 0-40º  C.  Ο γλυκάνισος μπορεί να καλλιεργηθεί ξηρικά αλλά σε χρονιά που έχει ανομβρία καλό είναι να υπάρχει δυνατότητα άρδευσης, για να μην πέφτει η στρεμματική απόδοση.
ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ
Καλλιεργείται με σπόρο απευθείας στο χωράφι. Χρειάζονται 14 μέρες, για να βλαστήσει ο σπόρος. Ο σπόρος πρέπει να είναι της προηγούμενης καλλιεργητικής περιόδου ,γιατί η βλαστική ικανότητά του είναι της τάξης του 70%. Σπόροι 3 ετών δεν βλασταίνουν. Καλύτερη θερμοκρασία εδάφους για τη βλάστηση είναι από 18-21ο C. Σπέρνεται με πνευματική μηχανή 570 γρ./στρ., αν σπαρεί με το χέρι απαιτείται διπλάσια ποσότητα. Οι σπόροι πρέπει να τοποθετούνται σε βάθος μέχρι 1 cm. Η σπορά μπορεί να γίνει άνοιξη ή φθινόπωρο ανάλογα με την περιοχή. Καλύτερη εποχή για την Ελλάδα είναι μέσα Μαρτίου έως τέλος Απριλίου. Αποστάσεις μεταξύ των γραμμών 50 cm και 75 cm στα ποτιστικά.
ΛΙΠΑΝΣΗ
Οι απαιτήσεις σε λίπανση είναι μέτριες και οι ποσότητες που υπάρχουν σε ένα καλό γεωργικό έδαφος είναι επαρκείς. Αντιθέτως ,η καλλιέργεια ωφελείται από την οργανική λίπανση
ΑΡΔΕΥΣΗ
Ο γλυκάνισος μπορεί να καλλιεργηθεί ξηρικά, αλλά σε χρονιά που έχει ανομβρία, καλό είναι να υπάρχει δυνατότητα άρδευσης για να μην πέφτει η στρεμματική απόδοση. Μπορεί να καλλιεργηθεί και σε ξηρικά και σε αρδευόμενα χωράφια. Αν δεν βρέξει, χρειάζονται 3 ποτίσματα, 1 μετά τη σπορά, 1 πριν από την άνθηση και 1 μία εβδομάδα μετά το πέρας της άνθησης
ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ
Η συγκομιδή γίνεται με θέρισμα των φυτών, όταν οι περισσότεροι καρποί μιας ταξιανθίας βρίσκονται στο στάδιο της ωρίμανσης, περίπου το πρώτο 15νθήμερο του Ιουλίου. Τα φυτά αφήνονται θερισμένα επιτόπου για 2-3 μέρες και μετά αλωνίζονται με θεριζοαλωνιστική μηχανή. Η απόδοση σε καρπό στις ξηρικές καλλιέργειες είναι 50-80 κιλά το στρέμμα, ενώ στις ποτιστικές διπλασιάζεται. Με το κόστος της ξηρικής καλλιέργειας γλυκάνισου να μην υπερβαίνει τα 150 ευρώ ανά στρέμμα, η οικονομική απόδοση φθάνει τα 500 ευρώ το στρέμμα ανά έτος.
ΕΞΑΓΩΓΗ ΕΛΑΙΟΥ
Το αιθέριο έλαιο παράγεται με απόσταξη στον ατμό και έχει χαρακτηριστική οσμή και γεύση, περιέχει δε κατά 75-90% την ανηθόλη και 25% περίπου λιπαρά οξέα, πρωτεΐνες, σάκχαρα. Μόνο οι καρποί του χρησιμοποιούνται επειδή είναι πλούσιοι σε αιθέρια έλαια και πρωτεΐνες. Οι καρποί του γλυκάνισου χρησιμοποιούνται σαν άρτυμα σε διάφορα τρόφιμα. Επίσης ,χρησιμοποιείται στο ούζο και στο τσίπουρο. Το αιθέριο έλαιο του είναι καλύτερο και ακριβότερο από εκείνο του μάραθου γιατί περιέχει περισσότερη ανηθόλη. .
ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις: Η θεραπευτική δράση του γλυκάνισου οφείλεται, κυρίως στην παρουσία της ανηθόλης η οποία σχετίζεται δομικά με τις κατεχολαμίνες, αδρεναλίνη, νοραδρεναλίνη και ντοπαμίνη.
Είναι ένα θερμαντικό, διεγερτικό χόρτο, το οποίο βελτιώνει την πέψη, δρα ευεργετικά και στο κυκλοφοριακό σύστημα του ανθρώπου και έχει αποχρεμπτική και οιστρογονική δράση. Είναι αρκετά αποτελεσματικό μέσο ενάντια στους σπασμούς των εσωτερικών μυών (του στομάχου και των εντέρων).
Βοηθά στην αποβολή των αερίων των εντέρων και αυξάνει την έκκριση υγρών από όλους τους ενδοκρινικούς αδένες, συμπεριλαμβάνοντας και την έκκριση των γαλακτούχων αδένων.
Επειδή, το αιθέριο έλαιο του γλυκάνισου αποβάλλεται από τον οργανισμό τμηματικά και από την αναπνοή συμβάλλει και στον καθαρισμό των φλεμάτων από τους αναπνευστικούς οδούς
. Για τις ιδιότητές του αυτές ο γλυκάνισος χρησιμοποιείται στις ανωμαλίες του στομάχου και των εντέρων, αυξάνει την αποβολή αερίων των εντέρων και την περισταλτικότητα τους, χρησιμοποιείται ενάντια στον βήχα και τον ερεθισμό των άνω αναπνευστικών οδών, στην βραχνάδα της φωνής, σαν εφιδρωτικό και αντιπυρετικό μέσο.
Είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στα παιδιά για βρογχικά προβλήματα και άσθμα.
Το αφέψημα των σπόρων έχει καλή δράση και συμβουλεύεται σαν διουρητικό μέσο στις ασθένειες των νεφρών, του συκωτιού και του παγκρέατος συνδυασμένο με άλλα κατάλληλα σκευάσματα.
Συστήνεται στις μητέρες που θηλάζουν γιατί αυξάνει το γάλα.
Συνδυάζεται καλά με τον δυόσμο για πεπτικά προβλήματα και κολικούς των εντέρων. Οι σπόροι του γλυκάνισου συνδυάζονται καλά και με τα άνθη του κράταιγου, για τη βελτίωση της καρδιακής λειτουργίας.
Εξωτερικά, το έλαιο μπορεί να συνδυαστεί με μια βάση αλοιφής για την θεραπεία της ψώρας.
Το γλυκανισέλαιο, επίσης βοηθά στην αποβολή των ψειρών.
Η από του στόματος χορήγηση ανηθόλης σε ποντίκια με όγκο έδειξε αντικαρκινική δράση. Η ρίζα του φυτού χρησιμεύει στην παρασκευή ενός βάμματος που χρησιμοποιείται από τη λαϊκή ιατρική εναντίον του πονόλαιμου, της φαρυγγίτιδας, της λαρυγγίτιδας και της βρογχίτιδας.
Η νωπή ρίζα είναι αντιδιαρροϊκή. Το ομοιοπαθητικό βάμμα της ρίζας συνιστάται για τους πονοκεφάλους και τη ρινορραγία.
Ο σπόρος του,αλλά και το λάδι του, χρησιμοποιούνται για να απαλύνουν τα ενοχλητικά συμπτώματα των στομαχικών διαταραχών.
Επίσης, μελέτες έχουν βρει ότι καταπραΰνει από τις ενοχλητικές καούρες και τα διάφορα πεπτικά προβλήματα.
ΑΛΛΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ
Οι καρποί του γλυκάνισου χρησιμοποιούνται σαν άρτυμα σε διάφορα τρόφιμα. (μόνοι τους ή σε συνδυασμό με άλλα αρωματικά βότανα).
Καθώς και σε μια μεγάλη ποικιλία ζαχαρωδών προϊόντων,
όπως Αυστραλιανά humbugs(καραμέλες μέντας),
τις ροδέλες γλυκάνισου Νέας Ζηλανδίας,
τα Ιταλικά pizzelle(μπισκότα βάφλας),
τα Γερμανικά pfeffernüsse(παξιμάδια με τζίντζερ)
και springerle(είδος μπισκότων, τα Χριστούγεννα),
τα Αυστριακά anisbögen(λεπτά, σαν πατατάκια μπισκότα γλυκάνισου),
Ολλανδικά muisjes(σπόροι γλυκάνισου, με ζαχαρόπαστα, για διακοσμητική χρήση),
bizcochitos(μπισκότα με γλυκάνισο και κανέλα, σε σχήμα αστεριού και φεγγαριού, που προσφέρονται σε γιορτές, γάμους ή βαφτίσια)του Νέου Μεξικού
και picarones( τηγανήτα από πατάτα και κολοκύθι)του Περού.
Είναι βασικό συστατικό στο Μεξικανικό atole de anís(είδος σούπας) και champurrado που είναι παρόμοιο με την καυτή σοκολάτα και στην Ινδία, λαμβάνεται ως χωνευτικό μετά τα γεύματα.
ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΩΔΗ ΠΟΤΑ
Το γλυκάνισο χρησιμοποιείται για να προσδώσει γεύση, στο arak της Μέσης Ανατολής·
στο aguardiente της Κολομβίας·
στο Γαλλικό αψέντι, anisette pastis·
στο Ελληνικό ούζο·
στο mastika της Βουλγαρίας και της Fyrom·
στο Γερμανικό Jägermeister·
στο Ελβετικό Appenzeller Alpenbitter
· στο Ιταλικό sambuca·
στο Ολλανδικό Brokmöpke·
στο Πορτογαλικό, Περουβιανό και Ισπανικό anísado και Herbs de Majorca·
στο Μεξικανικό Xtabentún·
και στην Τουρκική ρακή.
Αυτά τα οινοπνευματώδη υγρά είναι διαυγή, αλλά με την προσθήκη του νερού, γίνονται νεφελώδη.
Πιστεύεται ότι είναι ένα από τα μυστικά συστατικά στο Γαλλικό λικέρ Chartreuse. Χρησιμοποιείται επίσης σε ορισμένες root beers, όπως την Virgil στις Ηνωμένες Πολιτείες.
ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Οι πιο συχνά αναφερόμενες παρενέργειες του Pimpinella Anisum είναι ο κοιλιακός πόνος,επιληπτικές κρίσεις, το πνευμονικό οίδημα, τα δερματικά εξανθήματα ,πρήξιμο του δέρματος ή πρήξιμο της γλώσσας.
ΑΛΛΗΕΠΙΔΡΑΣΗ ΜΕ ΦΑΡΜΑΚΑ
Πριν από τη χρήση του γλυκάνισου, σε οποιαδήποτε μορφή, είναι καλό να έχουμε τη σύσταση από γιατρό, προκειμένου να αποφευχθούν οι αλληλοεπιδράσεις με  παράλληλη χρήση φαρμάκων και γλυκάνισου.
ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΒΡΕΦΗ
Ορισμένες πιθανές παρενέργειες μπορούν να ανιχνευθούν σε περίπτωση χρήσης σε παιδιά και βρέφη, Μπορεί να προκαλέσει, ακόμα και  δηλητηρίαση.
ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΣΑΙ ΓΛΥΚΑΝΙΣΟΥ
Τυχόν προβλήματα που μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε ενήλικες, όταν καταναλώνεται τσάι με γλυκάνισο:δυσπεψία , εμετό, ταχείες κινήσεις των ματιών, σπασμούς ή σοβαρές νευρολογικές επιπτώσεις
Μην χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.