Οι τρεις Ίωνες φιλόσοφοι (Θαλής, Αναξίμανδρος και Αναξιμένης) θεωρούνται ως πρώιμοι κοσμολόγοι, αφού πρώτοι αυτοί επιχείρησαν να ερμηνεύσουν τον κόσμο ως. Σύνολο.
Με τις λογικές τους απαντήσεις στο ερώτημα από τι είναι φτιαγμένος ο κόσμος στον οποίο ζούμε, ανέδειξαν μια εντυπωσιακή απλότητα και οικονομία και σίγουρα ερμήνευσαν ένα μεγάλο εύρος αινιγματικών φυσικών φαινομένων, οπότε δικαιολογημένα κατατάχθηκαν στην κατηγορία των προαγγέλων της επιστήμης για τις κοσμολογικές ερμηνείες, αλλά θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως οι ερμηνευτικές τους προσπάθειες ήταν όλες υποθέσεις.
Γεγονός επίσης είναι, πως στη συνέχεια της φιλοσοφίας των Ιώνων αναπτύχθηκε μια αξιόλογη προσπάθεια, που δεν είχε προηγούμενο, ως προς τη διανοητική ορμή και δύναμή της για να καταστεί ερμηνεύσιμος ο κόσμος.
Ο Ηράκλειτος και ο Ξενοφάνης πιστοποιούν και με το παραπάνω αυτό και φυσικά δεν είναι οι μόνοι. Είναι ορμητικός ο τρόπος σκέψης του Ηράκλειτου, του διάσημου για την ιδιόρρυθμη γλώσσα του φιλόσοφου, αλλά και για την υφολογική ιδιοτυπία των αφορισμών του, εξαιτίας των οποίων απόκτησε και την προσωνυμία «ο σκοτεινός φιλόσοφος». Επικαλείται μεν το λόγο (τη λογική), για να δείξει τις θέσεις του και να στηρίξει τις αντιλήψεις και τους ισχυρισμούς του, αλλά ταυτόχρονα κάνει άνοιγμα στον ευρύτερο συμπαντικό Λόγο, με τον οποίο ο ατομικός λόγος πρέπει να συμμορφώνεται απόλυτα.
Ο Ξενοφάνης πάλι, είναι ο φιλόσοφος που έδωσε το έναυσμα για μια μακρά συζήτηση αναφορικά με τη γνώση και την κριτική.
Με τη μέθοδο της λογικής και του επιχειρήματος προσπάθησε να απαλλάξει τις αφελείς πίστεις σε θεούς (δημιουργήματα των ανθρώπων), γιατί θεωρούσε πως οι ανθρωπομορφικές απεικονίσεις του θεού ως ανθρώπινα δημιουργήματα, ήταν κάτι που θα έκαναν και τα ζώα εφόσον φυσικά μπορούσαν.
H προσωκρατική, λοιπόν, φιλοσοφία μας δίδαξε πως για να κατανοήσουμε κάτι πρέπει να είμαστε ικανοί να προχωρήσουμε σε μια ερμηνεία, δηλαδή να εξηγήσουμε και να καταλήξουμε σε ορθολογικά συμπεράσματα. Μπορούμε να αναπτύξουμε απόψεις, αλλά δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε πως τις κατανοούμε κιόλας, και ότι έχουμε κατά συνέπεια το δικαίωμα να τις προβάλλουμε επιτακτικά εκτός κι αν μπορούμε να αντισταθούμε στις προκλήσεις των άλλων, παρέχοντας εξηγήσεις γι αυτές τις απόψεις μας.
Ηλίας Μάρκου
