Το όρος Βούρινος αποτελείται από δύο γεωλογικά υποστρώματα: ασβεστολιθικά και σερπεντινικά. Αυτό αποτέλεσε την οικολογική βάση για την ειδογένεση με αποτέλεσμα την ύπαρξη ενδημικών και γενικότερα σημαντικών φυτικών ειδών. Μεταξύ δύο παράλληλων κορυφογραμμών βρίσκεται η κοιλάδα Μεσιανού Νερού (χαρακτηρισμένη ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης – ΕΖΔ1) που προστατεύεται δεκαετίες τώρα με απαγόρευση της βόσκησης και της θήρας και χωρίς να πραγματοποιούνται υλοτομίες. Η κοιλάδα και η κορυφογραμμή είναι σημαντικός προορισμός για ορειβάτες.
Η Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) Βούρινου – Μελλίας είναι πολύ ευρύτερη και περιλαμβάνει εκτός από το μεγαλύτερο τμήμα του όρους Βούρινος και τμήμα του όρους Μελλία. Οι βόρειες πλαγιές του Βούρινου είναι δασωμένες με φυλλοβόλα, ενώ οι νότιες είναι ανοικτές περιοχές με αραιούς θάμνους. Το τμήμα της ΖΕΠ του όρους Μελλία είναι περισσότερο γυμνό εκτός από τις βόρειες πλαγιές, τις ρεματιές και τα φαράγγια. Και στα δύο βουνά εντοπίζονται ορθοπλαγιές που χρησιμοποιούνται από μεγάλα αρπακτικά πουλιά για φώλιασμα.
Για την περιοχή Βούρινου – Μελλίας βρίσκεται σε εξέλιξη Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη στην οποία συμμετέχουν καταξιωμένοι ερευνητές και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Αυτή εκπονείται για το Υπουργείο Περιβάλλοντος με συγχρηματοδότηση από την Ε.Ε. Μέχρι την ολοκλήρωσή της, εντός του έτους, θα πρέπει να μην λάβουν χώρα καταστροφικές παρεμβάσεις στην περιοχή και να σχεδιαστούν στην συνέχεια οι προϋποθέσεις των οικονομικών δραστηριοτήτων με μια συνολική αντιμετώπιση της προστασίας και ανάδειξης του τοπίου και της βιοποικιλότητας, σύμφωνα με τις γενικές κατευθύνσεις για το δίκτυο NATURA.
Συνοπτικά, τα σημαντικότερα στοιχεία για τη βιοποικιλότητα της περιοχής είναι:
Ø Η μοναδικότητα της χλωρίδας. Η περιοχή θεωρείται ως μια από τις σημαντικότερες ζώνες για την χλωρίδα στη Βόρεια Ελλάδα με 94 taxa που μπορούν να θεωρηθούν σημαντικά για διαφόρους λόγους (π.χ. προστατευόμενα, τοπικά ενδημικά, βαλκανικά ενδημικά).
Ø Το φώλιασμα σημαντικών αρπακτικών πουλιών στις βραχώδεις περιοχές και στα δάση.
Ø Η λειτουργία της περιοχής (ΖΕΠ) ως διάδρομος επικοινωνίας για την αρκούδα αλλά και η μόνιμη παρουσία τους είδους.
Ø Η παρουσία του λαγόγυρου σε πολύ μικρούς πληθυσμούς σε ορεινά λιβάδια.
Η εγκατάσταση ανεμογεννητριών στις κορυφογραμμές, με τα συνοδά έργα μεγάλης κλίμακας (δρόμοι μεγάλου πλάτους που θα διανοιχθούν σε απρόσιτες περιοχές και καλωδιώσεις) θα είναι καταστροφική: για την χλωρίδα που εντοπίζεται στις κορυφές από την ισοπέδωση και κατάληψη συνολικά μεγάλης έκτασης ακριβώς στα ενδιαιτήματα των σπάνιων ειδών. Η κορυφή Ντρισινίκος βρίσκεται ακριβώς στο όριο της κοιλάδας Μεσιανού νερού και συγκεντρώνει πολλά σπάνια είδη.
Ø για τα αρπακτικά πουλιά που φωλιάζουν ή κουρνιάζουν κοντά, καθώς υπάρχουν δίπλα στην κορυφογραμμή ορθοπλαγιές. Ιδιαίτερα καταστροφική αναμένεται να είναι για τον χρυσαετό. Θα υπάρξει έμμεση απώλεια ενδιαιτήματος λόγω εκτοπισμού. Η απώλεια αυτή θα είναι δυσανάλογα σημαντική σε σχέση με την απόλυτη έκταση της εγκατάστασης λόγω του βέλτιστου ενδιαιτήματος τροφοληψίας του είδους (ανοιχτές ράχες) που θα επηρεαστεί, σε βαθμό που μπορεί να καταστήσει μη βιώσιμη μακροπρόθεσμα την επικράτεια του είδους. Αν τα πουλιά εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούν την περιοχή, θα κινδυνεύουν από θανάτωση λόγω πρόσκρουσης. Η συγκεκριμένη απειλή μπορεί λόγω των ιδιαίτερα μεγάλων απαιτήσεων του είδους σε χώρο να μειώσει τη φέρουσα ικανότητα της ΖΕΠ σε ένα από δύο ζεύγη. Με την τοποθέτηση αιολικών και στο όρος Μελλία, επίσης κοντά σε φωλιά, το είδος θα εξαφανιστεί από την περιοχή. Σημειώνεται ότι πρόκειται για τον σταυραϊτό των δημοτικών τραγουδιών, είδος σύμβολο των βουνών. Ανάλογες επιπτώσεις θα έχουν και όλα τα άλλα είδη αρπακτικών πουλιών για τα οποία χαρακτηρίστηκε η ΖΕΠ, αλλά και είδη όπως οι γύπες που κουρνιάζουν πολύ κοντά στην κορυφογραμμή.
Ø για τις νυχτερίδες που εμφανίζουν πολύ μεγάλα ποσοστά θανάτωσης από πρόσκρουση.
Ø για το τοπίο, καθώς οι απρόσιτες κορυφές θα παρουσιάζουν πλέον άλλη εικόνα και από φυσικές περιοχές που προκαλούν θαυμασμό θα προσομοιάσουν σε βιομηχανικό τοπίο. Αυτή η εικόνα δεν συνάδει με τους στόχους διατήρησης της Προστατευόμενης Περιοχής και θα πάψει η περιοχή να προσελκύει επισκέπτες. Σημειώνεται επίσης ότι η περιοχή έχει προταθεί να χαρακτηριστεί επιπλέον ως γεωπάρκο από την UNESCO κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα την ανάδειξή της για το σύνολο των χαρακτηριστικών της (γεωλογική ιστορία και σχηματισμοί, τοπίο, βιοποικιλότητα).
Σε αντίθεση με τα σχέδια αυτά η περιοχή πρέπει να προστατευτεί και να απαγορευτεί η τοποθέτηση μεγάλων αιολικών και η διάνοιξη νέων δρόμων.
Δημήτρης Γ. Μπούσμπουρας, Βιολόγος Περιβαλλοντολόγος
Συντονιστής της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης για την περιοχή Βούρινου- Μελλίας
Οι αρνητικές επιπτώσεις από την τοποθέτηση αιολικών στην κορυφή Ντρισινίκος του όρους Βούρινος. του Δημήτρη Γ. Μπούσμπουρα, Βιολόγου- Περιβαλλοντολόγου
4