Οι εφαρμοζόμενες περιφερειακές πολιτικές στη Δυτική Μακεδονία μπορούν να χαρακτηριστούν αποσπασματικές χωρίς συντονισμό και όραμα. Βασιζόταν κατά κύριο λόγο στην μίμηση και«αντιγραφή» άλλων περιφερειακών πολιτικών. – ΕΥΡΩΠΗ : Χρηματοδοτικά προγράμματα Εφαρμογή της νέας Ευρωπαϊκής στρατηγικής χρηματοδότησης περιφερειών.

«Έξυπνη περιφερειακή εξειδίκευση στη Δυτική Μακεδονία».

Γράφει ο Κίμων ΚΥΡΑΛΕΟΣ* 
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τα Ευρωπαϊκά Ταμεία για την περίοδο 2014-2020 δίνουν έμφαση σε χρηματοδοτήσεις που προωθούν Στρατηγικές«Έξυπνης Εξειδίκευσης»: Εθνικές ή Περιφερειακές,Καινοτόμες Στρατηγικές που θέτουν προτεραιότητες για τη αξιοποίηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος με την ανάπτυξη και την αντιστοίχηση της δικής τους έρευνας και καινοτομίας με τις ανάγκες των επιχειρήσεων, ώστε να αντιμετωπίσουν τις αναδυόμενες ευκαιρίες και τις εξελίξεις της αγοράς με συνεκτικό τρόπο, ενώ αποφεύγουν την περιττή επανάληψη και τον κατακερματισμό των προσπαθειών.

Κάθε Κράτος Μέλος και Περιφέρεια, οφείλει να έχει μια τέτοια στρατηγική σε ισχύ προκειμένου να μπορέσει να λάβει χρηματοδότηση από την ΕΕ μέσω των διαρθρωτικών ταμείων για τα μέτρα καινοτομίας που σχεδιάζει. Στα πλαίσια αυτά οι Περιφέρειες της Ελλάδας προσδιόρισαν και σχεδίασαν τις Στρατηγικές «Έξυπνης Εξειδίκευσης»(RIS 3), ως μια «εκ των προτέρων» προϋπόθεση για την επόμενη περίοδο της πολιτικής συνοχής.Η παρούσα χρονική περίοδος επομένως κρίνεται ως ιδιαιτέρως κρίσιμη για τη Χώρα αλλά και για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας η οποία καλείται να υλοποιήσει τις βασικές στρατηγικές της επιλογές και προτεραιότητες για την τρέχουσα περίοδο οι οποίες θα πρέπει να προσδώσουν τέτοια χαρακτηριστικά ώστε να καταστεί ανταγωνιστική και καινοτόμος σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό Επίπεδο.
Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2007-2013
Βασική Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την περίοδο 2007-2013 αποτέλεσε η Συνθήκη της Λισσαβόνας με στόχο:«τη δυναμικότερη και ανταγωνιστικότερη οικονομία της γνώσης, τη βιώσιμη ανάπτυξη με μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή έως το 2010»Για την ίδια περίοδο η Ελλάδα υλοποίει το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς με συνολικό προϋπολογισμό περί τα 36εκ. € διαρθρωμένο σε οκτώ Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, πέντε Περιφερειακά και δεκατέσσερα Προγράμματα Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας.Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας υλοποίησε το Περιφερειακό Επιχειρησιακό της Πρόγραμμα μ εσυνολική δημόσια δαπάνη 495,3 εκ. € και βασικούς στόχους:
•
τη διαμόρφωση ανταγωνιστικής & βιώσιμης οικονομίας
•
την ενίσχυση του ρόλου της Περιφέρειας στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο,
•
τη στόχευση σε Επιχειρηματικότητα –Περιβάλλον – Ανθρώπινο Δυναμικό Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η προσπάθεια για ενίσχυση της χωρικής οργάνωσης και συνοχής της Περιφέρειας καθώς και για την Αειφόρο Ανάπτυξή της δεν αποτυπώνεται στη σημερινή υφιστάμενη κατάσταση.Παρατηρήθηκε αδυναμία επίτευξης των βασικών επιδιώξεων αλλά και πλήρης απόκλιση από ειδικούς στόχους που τέθηκαν σε κάθε Αναπτυξιακή προτεραιότητα:
•
σημαντική υποχώρηση ΑΕΠ (Μ.Α.Δ.) τηνπερίοδο 2008-2011 από 85% στο 80% του Μ.Ο. της Ε.Ε.και στο 89% από το 92% του Μ.Ο. της Χώρας
•
έντονη ανισοκατανομή & απόκλιση του παραγόμενου ΑΕΠ μεταξύ των Περιφερειακών Ενοτήτων
•
Αύξηση ανεργίας από 14% στο 32% (2008-2011): 1η μεταξύ των 13 Περιφερειών της Χώρας
•
Στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό πόρων (0,1% του Περιφερειακού ΑΕΠ) ο μικρός αριθμός των απασχολούμενων (< 80 άτομα) και οι ελάχιστες επιχειρήσεις που συμμετείχαν σε προγράμματα και δράσεις ΕΤΑΚ.
•
χαμηλό ποσοστό διείσδυσης των ΑΠΕ (3% του διασυνδεδεμένου συστήματος, 2012)
•
περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από τη λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων (αύξηση εκπομπών ρύπων 3%από το 2009 έως το 2011).
Η ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2014-2020
Βασικές επιδιώξεις της Ε.Ε. για την τρέχουσα περίοδο αποτελούν η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, η μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των Περιφερειών της καθώς και η ορθολογικότερη και αποδοτικότερη χρήση των πόρων από τα διαρθρωτικά ταμεία.
Η κύρια αναπτυξιακή στρατηγική: «ΕΥΡΩΠΗ 2020»θέτει τρεις βασικές προτεραιότητες:
1. έξυπνη ανάπτυξη: οικονομία βασισμένη στη γνώση και στην καινοτομία 2. διατηρήσιμη ανάπτυξη: πιο αποδοτική χρήση πόρων, πιο πράσινη, πιο ανταγωνιστική οικονομία 3. χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη: υψηλά επίπεδα απασχόλησης, οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή. Το νέο ΕΣΠΑ είναι διαρθρωμένο σε εφτά τομεακά και δεκατρία περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα.Προβλέπονται επίσης ειδικές αναπτυξιακές δράσεις και διακρατικές συνεργασίες. Ο συνολικός προϋπολογισμός ανέρχεται σε 20 δις Ευρώ περίπου (52% μείωση σε σχέση με τους πόρους του ΕΣΠΑ 2007-2013).
Η Αναπτυξιακή Στρατηγική της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας τη νέα περίοδο.
Ο προτεινόμενος προϋπολογισμός του Ε.Π. Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας τη νέα περίοδο ανέρχεται σε 265εκ. € (53% μείωση σε σχέση με το προηγούμενο ΠΕΠ).
Η Περιφέρεια κατατάσσεται στις Περιφέρειες Μετάβασης(15% του συνολικού πληθυσμού της Ε.Ε.) στις οποίες θα κατανεμηθεί το 11,6% του προϋπολογισμού των διαρθρωτικών ταμείων. Στις Περιφέρειες αυτές θα συνεισφέρει κατά 40% το ΕΚΤ και 60% το ΕΤΠΑ.Το μεγαλύτερο ποσοστό χρηματοδότησης του ΠΕΠ προέρχεται από το ΕΤΠΑ (93%) και το υπόλοιπο 7% από το ΕΚΤ γεγονός που σημαίνει ότι οι προτεινόμενες προς χρηματοδότηση δράσεις θα πρέπει να ικανοποιούν κατά κύριο λόγο του θεματικούς στόχους που χρηματοδοτεί το ΕΤΠΑ. Υπάρχει η δυνατότητα άντλησης πόρων από τομεακά επιχειρησιακά Προγράμματα όσο και από το ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας. Επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα εφαρμογής δράσεων Τοπικής Ανάπτυξης με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων (ΤΑΠΤΟΚ) καθώς και τα προγράμματα Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας Επιπλέον η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας έχει αναρτήσει στην επίσημη Ιστοσελίδα της το προτεινόμενο Σχέδιο Στρατηγικής ¨Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3) για την περίοδο 2014- 2020.
Η εναρμόνιση με τους στόχους τη Στρατηγικής«Ευρώπη 2020».
Ο βαθμός εναρμόνισης της Χώρας μας αλλά και των Περιφερειών της με τους βασικούς στόχους της στρατηγικής «Ευρώπης 2020» αποτελεί βασικό παράγοντα επιτυχούς εφαρμογής της Εθνικής και των Περιφερειακών αναπτυξιακών στρατηγικών.Η ΕΕ έχοντας αντιληφθεί τη σπουδαιότητα αυτή έχει δημιουργήσει μέσω της μονάδας ανάλυσης της Γενικής Δ/νσης Περιφερειακής Πολιτικής 27 δελτία /χώρα όπου συγκρίνονται οι επιδόσεις της με το Μ.Ο. της ΕΕ και την καλύτερη και την χειρότερη επίδοση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.Ειδικότερα για τη Χώρα μας και την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας της τα παραπάνω στοιχεία αποτυπώνονται στο παρακάτω Σχήμα

Σχήμα 1: Συσχέτιση των Στόχων της «Ευρώπης 2020» για την Ε.Ε. και την Ελλάδα με την υφιστάμενη κατάσταση. Πηγή: Euro stat (Ιούνιος 2015), ΕΛΣΤΑΤ, ίδια επεξεργασία

Ειδικότερα ανά στόχο συμπεραίνονται τα εξής: Η χώρα καλύπτει τον Εθνικό Στόχο για επενδύσεις σε Έρευνα & Ανάπτυξη (1%) με την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας να υστερεί κατά πολύ (0,3%)
•
Τα ποσοστά απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ετών και στις δύο είναι κατά πολύ χαμηλότερα από τον αντίστοιχο Εθνικό και Ευρωπαϊκό Στόχο
•
Σημαντική απόκλιση παρατηρείται σε επίπεδο Χώρας και Περιφέρειας ως προς τα ποσοστά των ατόμων που εγκατέλειψαν πρόωρα το σχολείο
•
Το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 30-34 ετών που έχει ολοκληρώσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι χαμηλότερο επίσης από τους τιθέμενους στόχους αλλά με μικρή απόκλιση
•
Μικρή σχετικά είναι και η απόκλιση στο ποσοστό των ατόμων που βρίσκονται κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού ή κατάσταση φτώχειας σε σχέση με τους αντίστοιχους στόχους
•
Αναφορικά με την επιδιωκόμενη ενεργειακή απόδοση παρατηρείται η καλύτερη θέση της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας σε σχέση με την χώρα και η μικρή απόκλιση από τους στόχους
•
Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τα ποσοστά μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου όπου πρέπει να καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια για την επίτευξη των επιδιωκόμενων ορίων
•
Τέλος εμφανής είναι η υστέρηση κυρίως της ΠΔΜ αλλά και της χώρας στη χρήση ΑΠΕ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Οι εφαρμοζόμενες περιφερειακές πολιτικές μέχρι σήμερα στη Δυτική Μακεδονία μπορούν να χαρακτηριστούν αποσπασματικές χωρίς συντονισμό και όραμα. Βασιζόταν κατά κύριο λόγο στην μίμηση και«αντιγραφή» άλλων περιφερειακών πολιτικών λόγω της λανθασμένης αντίληψης που υπήρχε για την προσαρμογή του Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων στις βασικές κατευθύνσεις του χρηματοδοτούμενου αναπτυξιακού προγραμματισμού.Ο συντονισμός και συνεργασία μεταξύ των διάφορων επιπέδων σχεδιασμού (εθνικό – περιφερειακό – τοπικό)ήταν υποτυπώδης και προβληματικός.Με βάση αυτή τη διαπίστωση ένα σημαντικό ζήτημα που τίθεται είναι κατά πόσο τα δύο προτεινόμενα σχέδια της Περιφέρειας αποτελούν προϊόν μιας ρεαλιστικής και συμμετοχικής διαδικασίας σχεδιασμού κατόπιν διαβουλεύσεων και ζυμώσεων με τους τοπικούς φορείς και την κοινωνία ή αποτελούν απλά σύνθεση και τεχνοκρατική προσαρμογή στις βασικές ευρωπαϊκές και εθνικές κατευθύνσεις για τη νέα περίοδο.Εξίσου σοβαρό είναι και το ζήτημα της ετοιμότητας υλοποίησης. Πόσοι από τους φορείς διαχείρισης και συντονισμού σε επίπεδο Περιφέρειας και ΟΤΑ έχουν την απαιτούμενη τεχνογνωσία και εμπειρία γα την εφαρμογή νέων στοχευμένων στρατηγικών.Σε μια Περιφέρεια με υψηλά ποσοστά ανεργίας, έντονες διαπεριφερειακές και ενδοπεριφερειακές ανισότητες και εξαιρετικά χαμηλούς δείκτες έρευνας-καινοτομίας και τεχνολογίας η όλη προσπάθεια για εφαρμογή της έξυπνης εξειδίκευσης φαντάζει υπερβολικά δύσκολη.Επιπλέον η χρηματοδότηση δράσεων και έργωνθα απαιτεί ωρίμανση στις σχετικές μελέτες και επιχειρηματικές ιδέες, τομέα στον οποίο υστερεί η Περιφέρεια με βάση τα στοιχεία απορρόφησης πόρω ναπό το ΠΕΠ 2007 – 2013 και τις αντίστοιχες δράσεις των τομεακών προγραμμάτων.Ως προς τη μεθοδολογία και τις προτεινόμενες κατευθύνσεις ανάπτυξής τους είναι αρκετά σαφή και αναλυτικά. Προκύπτουν κατόπιν αναλυτικής καταγραφής της υφιστάμενης κατάστασης και εντοπισμού των βασικών προβλημάτων-αδυναμιών της Περιφέρειας.Χαρακτηρίζονται εντούτοις αρκετά φιλόδοξα και ενδεχομένως μή εφικτά.Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι ορισμένες από τις προτεινόμενες δράσεις τους αποτέλεσαν αυτούσιες και προτεινόμενες δράσεις στο ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας 2007-2013 χωρίς ποτέ να υλοποιηθούν.
Οι παραπάνω προβληματισμοί και διαπιστώσεις δεν αναιρούν την «αναπτυξιακή προσέγγιση» των δύο σχεδίων ούτε μπορούν να αγνοηθούν τα σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της Περιφέρειας.Εστιάζουν όμως στην ικανότητα αλλά και τη θέληση η περιφερειακή πολιτική και οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης να λειτουργήσουν σωστά και συντονισμένα ως βασικοί διοικητικοί φορείς της κοινωνίας.Στην ίδια λογική θα πρέπει να συντονιστούν και οι διάφοροι ερευνητικοί και επιστημονικοί φορείς έτσι ώστε να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα.Επιπλέον η πολιτεία θα πρέπει να μειώσει τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και να απλοποιήσει τις διοικητικές ενέργειες ανάληψης επιχειρηματικής πρωτοβουλίας έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα σταθερό και ελκυστικό επιχειρηματικό περιβάλλον για τη δημιουργία ιδιωτικών επενδύσεων.

Αγγελος ΓΙΑΛΛΙΝΑΣ : Εικόνες με πρόβατα πριν την εκκλησία

Περιοδικό ΔΙΑΥΛΟΣ