Τέλος Ιουλίου και αρχές Αυγούστου, ημέρες του αλωνισμού. Μετά το θερισμό ακολουθούσε ο αλωνισμός των σιτηρών. Μια δουλειά επίπονη και κουραστική. Μικροί – μεγάλοι, ολημερίς στο πόδι. Η πρώτη φροντίδα ήταν να ετοιμαστεί το αλώνι. Πρώτα έπρεπε να κοπούν τα χόρτα και μετά να σκουπισθεί με τα «φουκάλια» (ειδικές σκούπες), που τα έφτιαχναν οι νοικοκυρές το καλοκαίρι με αγριοφρύγανα, που φύτρωναν στο ίδιο μέρος κάθε χρόνο.
Στη συνέχεια, άλειφαν το αλώνι με κοκκινόχωμα και κοπριά μαζί, κυρίως από γελάδια, για να είναι το μείγμα πιο ανθεκτικό και ρευστό, που το έκαναν μόνοι τους οι νοικοκυραίοι. Αυτό το άλειμμα γινόταν για να μη βγάζει χώματα το αλώνι. Λίγα ήταν τα αλώνια στρωμένα με πλάκες. Την πρωτιά, για αλώνισμα την είχε το κριθάρι, γιατί ωριμάζει νωρίτερα. Το αλώνισμα γίνονταν πολύ παλιά με τα ζώα. Τα δεμάτια μεταφέρονταν από το χωράφι στο αλώνι με τα ζώα και τα θημώνιαζαν ειδικοί (θημωνιά = μεγάλος σωρός από δεμάτια σιτηρών). Σαν τελείωνε η συγκέντρωση όλων των δεματιών, ορίζονταν η ημέρα για το αλώνισμά τους. Τα δεμάτια τα έστρωναν στο κυκλικό αλώνι, το ένα δίπλα στο άλλο με τα στάχια προς το κέντρο και έκοβαν τα δεματκά κι άρχιζε ο αλωνισμός. Έδεναν 2-5 ζώα (μουλάρια, άλογα) ή και βόδια, καμιά φορά και γαϊδούρια, το ένα δίπλα στο άλλο και δεμένα όπως ήταν τα έβαζαν μέσα στο αλώνι.
Ο «αλωνάρης» κρατούσε από το καπίστρι, το πρώτο ζώο και με το καμτσίκι ή βίτσα, χτυπούσε στα καπούλια τα ζώα, για να κάνουν γρήγορους κύκλους με σκοπό να πατηθούν όλα τα δεμάτια, να κοπεί σε μικρά κομμάτια το καλάμι, να στουμπιστεί το στάχυ και να τελειώσει, όσο γίνονταν, γρηγορότερα το αλώνισμα. Στην εργασία αυτή του αλωνισμού συμμετείχαν όλα τα μέλη της οικογένειας με τη σειρά, για να ξεκουράζονται εναλλάξ.
Πολλές φορές, έστηναν ένα στύλο στη μέση του αλωνιού και με την κυκλική στροφή των ζώων, το σχοινί τυλίγονταν στο στύλο. Ο αλωνάρης άλλαζε τη φορά των ζώων, ώστε τα ζώα να γυρίσουν ανάποδα και να πατηθούν όλα τα δεμάτια. Αυτή η εναλλαγή των ζώων συνεχίζονταν μέχρι το τέλος.
Κατά διαστήματα, έβγαζαν τα ζώα από το αλώνι, πρώτα για να ξεκουραστούν, αλλά και να γυρίζουν τα αλωνισμένα δεμάτια με τα «δικούλια», ώστε να γίνει πιο εύκολο και καλύτερο το αλώνισμα των δεματιών. Μετά από κάμποσα «λαλήματα» έβγαζαν το πρώτο χέρι από το άχυρο με τη βοήθεια της «τζουγκράνας» που ήταν ξύλινη. Στη συνέχεια, έβαζαν πάλι τα ζώα στο αλώνι. Αυτό επαναλαμβανόταν μέχρι να μείνει στο αλώνι ο καρπός με τα στάχυα. Ύστερα μάζευαν τον καρπό με τα στάχυα σε σωρό στο κέντρο του αλωνιού. Αυτός ο σωρός λέγονταν «λαμνί» . Μετά άρχιζε το λίχνισμα με τα «καρπολόϊα». Πετούσαν το λαμνί προς τα πάνω και το ελαφρό αεράκι παρέσερνε τα μικρά κομμάτια του άχυρου και τα άγανα μαζί και έπεφτε κάτω μόνο ο καρπός. Το λίχνισμα κρατούσε λίγες ώρες ανάλογα με τον αέρα που φυσούσε και στο τέλος το λίχνισμα γινόταν με το ξύλινο φτυάρι. Το λίχνισμα ακολουθούσε το διρμόνισμα με το «δερμόνι» (που παράγεται από τη λέξη) «δέρμα», αφού τα πρώτα «δερμόνια» ήταν κατασκευασμένα από δέρμα.
Το δερμόνι ή διρμόνι, ήταν μεγάλο κόσκινο με τρύπες που άφηναν να περνούν μόνο οι «κόκκοι» κι όχι τα «κότσαλα» και άλλες ξένες ύλες. Με το διρμόνισμα, γίνονταν ο αποχωρισμός του καρπού από τα «σκύβαλα». Το δερμόνι, κατά το λίχνισμα στηρίζονταν σε καρπολόϊ. Τον καρπό τον μετρούσαν με τον τενεκέ που τον έλεγαν «ταγάρι». Με τα σκύβαλα (που τα έβαζαν χωριστά) τάιζαν οι νοικοκυρές τις κότες. Το άχυρο, το κουβαλούσαν στους αχυρώνες με τα δίχτυα, για τροφή των ζώων την εποχή του χειμώνα. Κι αφού, όλα είχαν τελειώσει σκούπιζαν πάλι τ’ αλώνι, για να είναι καθαρό, για την άλλη ημέρα. Ο αλωνισμός κρατούσε αρκετές ημέρες που πολλές φορές, έφτανε μέχρι 20 Αυγούστου, γιατί μετά άρχιζαν τα πρωτοβρόχια στα ορεινά μέρη. (Τέλη Αυγούστου και αρχές Σεπτεμβρίου)
Βασικό φαγητό για την εποχή για τις ημέρες αυτές ήταν η ξυδοπάπαρα, η κουρκούτι, το γιαχνί, τα λουβίδια (φασολάκια) και άλλα. Από φρούτα, δαμάσκηνα, τζιρέκνα, καρπούζι και πεπόνι. Κατά τη διάρκεια του αλωνισμού έλεγαν και κανένα τραγούδι όπως:
Εκεί, πέρα κι’ αντίπερα, πέρα στα πέντ’ αλώνια,
εκεί λιχνούνε δώδεκα, κόρη ξεσκυβαλούσε,
κι’ η μάνα της την έλεγε κι’ η μάνα της τη λέει:
Φεύγα κόρη μ’ π’ τον κουρνιαχτό, φεύγα κι’ από τον ήλιο,
να μην σε κάψει ο κουρνιαχτός, να μη σε κάψει ο ήλιος.
Τον κουρνιαχτό τον αγαπώ, τον ήλιο τον ζηλεύω,
κι αυτόν τον πρώτο λιχνιστή, άνδρα θέλω να κάνω.
Στο τέλος της δεκαετίας του 1950 και αρχές της δεκαετία του 1960, ο αλωνισμόες γινόταν με αλωνιστικές μηχανές, που τις λέγαμε πατόζες. Η πρώτη πατόζα που θυμάμαι αλώνισε στα κοκκινόγια, στο αλώνι του μπάρμπα μας † Βαγγέλη Παπαγιάννη (εκεί που σήμερα είναι η προβάτα του Λάκη).
Βέβαια, την πατόζα είχα την τύχη να την γνωρίσω στο Πολύρραχο και στο Τριγωνικό νωρίτερα από το χωριό μας, γιατί μαζί με τον πατέρα μου κουβαλούσαμε τα δεμάτια από τα χωράφια γνωστών μας στο χώρο της πατόζας και για αντάλλαγμα παίρναμε το άχυρο. Μου φόρτωνε τα δίχτυα με άχυρο στα δύο μουλάρια που είχαμε (το Μάρκο και το Μαρκούλι), μου έστελνε στο χωριό, εκεί μου περίμενε η μάνα μου να τα αδειάσουσμε στην αχυρώνα και μετά να επιστρέψω πάλι στο Πολύρραχο ή το Τριγωνικό.
Λόγω της μεγάλης απόστασης, γίνονται μόνο δύο δρομολόγια την ημέρα. Σιγά – σιγά και με το πέρασμα των χρόνων ήρθαν και οι θεριζοαλωνιστικές μηχανές «οι Κομπίνες». Όλα αυτά, ησύχασαν και ξεκούρασαν τον κόσμο, αλλά μαζί ξεχάστηκαν τα τραγούδια και οι συνήθειες αυτών των ημερών.
«Αλλοτινοί καιροί, αλλοτινά μου χρόνια» !
Καλή σοδειά σε όλους τους γεωργούς και «ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ»
Παναγιώτης Μπασιάς
(Συνταξιούχος δάσκαλος)
Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Θα υποθέσουμε ότι είστε εντάξει με αυτό, αλλά μπορείτε να εξαιρεθείτε αν το επιθυμείτε. ΑποδοχήΔιαβάστε περισσότερα
Τέλος Ιουλίου και αρχές Αυγούστου, ημέρες του αλωνισμού. Μετά το θερισμό ακολουθούσε ο αλωνισμός των σιτηρών. Μια δουλειά επίπονη και κουραστική. Μικροί – μεγάλοι, ολημερίς στο πόδι. Η πρώτη φροντίδα ήταν να ετοιμαστεί το αλώνι. Πρώτα έπρεπε να κοπούν τα χόρτα και μετά να σκουπισθεί με τα «φουκάλια» (ειδικές σκούπες), που τα έφτιαχναν οι νοικοκυρές το καλοκαίρι με αγριοφρύγανα, που φύτρωναν στο ίδιο μέρος κάθε χρόνο.
