Αφορμή για το άρθρο αυτό αποτέλεσαν τα πρόσφατα δημοσιεύματα στον τύπο περί εγκατάστασης εργοστασίου της αυτοκινητοβιομηχανίας Volkswagen στην Ελλάδα και μάλιστα στην περιοχή της Πτολεμαΐδας.
Είναι αλήθεια πως την περίοδο που διανύουμε, με τις ραγδαίες εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα που ήδη επηρεάζουν σημαντικά και με εντεινόμενο ρυθμό το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον της Δυτικής Μακεδονίας, οποιαδήποτε είδηση που έχει ως ενδεχόμενο θετικό αντίκτυπο στην απασχόληση ακούγεται πολύ ευχάριστα και δημιουργεί προσδοκίες για καλύτερες μέρες.
Καλύτερες μέρες σε μια μεταλιγνιτική εποχή της οποίας το ζητούμενο του σχεδιασμού που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι η αναζήτηση και υλοποίηση εναλλακτικών δραστηριοτήτων που θα συνθέτουν ένα περιφερειακό αναπτυξιακό μοντέλο που θα κληθεί να αντικαταστήσει επάξια την εδώ και δεκαετίες κυρίαρχη δραστηριότητα του ενεργειακού τομέα.
Εγχείρημα φυσικά δύσκολο, που όμως αποτελεί ταυτόχρονα και πρόκληση, τουλάχιστον για όσους πιστεύουν στις δυνατότητες της περιοχής και δεν επιμένουν μοιρολατρικά πίσω από πεπατημένες διαδρομές, κεκτημένα και περασμένα μεγαλεία. Γιατί στο κάτω – κάτω απώτερο χρέος όλων και κυρίως όσων έχουν τις τύχες της περιοχής στα χέρια τους θα πρέπει να είναι η επιβίωσή της, την οποία οφείλουν να την αναζητήσουν μέσω ενός ορθολογικού σχεδιασμού χωρίς αποκλεισμούς και φυσικά με την απαραίτητη ευελιξία για υιοθέτηση του καινούργιου.
Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) λοιπόν – γιατί περί αυτού πρόκειται η περίπτωση της Volkswagen – διαχρονικά αποτελούν διακαή πόθο της αναπτυξιακής πολιτικής της χώρας για προσέλκυση κεφαλαίων, δημιουργία θέσεων εργασίας και ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και καινοτομίας που εκτιμάται ότι μπορεί να λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά για το σύνολο της ελληνικής οικονομίας και του εγχώριου παραγωγικού συστήματος.
Εννοιολογικά, ως ΑΞΕ θεωρούνται σύμφωνα με τους Krugman & Obstfeld (1995) οι διεθνείς ροές κεφαλαίων με τις οποίες οι επιχειρήσεις δημιουργούν ή επεκτείνουν μια θυγατρική τους σε μια άλλη χώρα. Και φυσικά, πέραν της μεταφοράς κεφαλαίων συμβαίνει και η διοχέτευση λοιπών υλικών και άυλων εισροών της παραγωγικής διαδικασίας όπως εξοπλισμού, πρώτων και βοηθητικών υλών, τεχνογνωσίας, marketing, διοικητικών διεργασιών και δεξιοτήτων κ.λπ. χωρίς βέβαια με τη μορφή της εμπορικής συναλλαγής, αλλά μεταξύ δύο επιχειρήσεων που συνδέονται μεταξύ τους με σχέση ιδιοκτησίας.
Η Ελλάδα στον τομέα αυτό δεν έχει να επιδείξει ιδιαίτερες επιδόσεις λόγω των αρνητικών παραγόντων που διέπουν συνολικά στην άσκηση της επιχειρηματικότητας στην χώρα.
Διαβάζουμε από την ιστοσελίδα του Enterprise Greece … σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, οι (καθαρές) εισροές Ξένων Άμεσων Επενδύσεων στην Ελλάδα για το 2018 ανήλθαν σε 3.364 εκατ. ευρώ, (το υψηλότερο ποσό της τελευταίας δεκαετίας) σε σχέση με 3.085 εκατομμύρια το 2017, παρουσιάζοντας αύξηση της τάξης του 9,0%. Το έτος 2018 αποτελεί την τρίτη συνεχόμενη χρονιά αυξημένων ξένων επενδυτικών ροών στη χώρα μας, μετά την ετήσια αύξηση κατά 23,5% από το 2016 στο 2017 και κατά 118,5% από το 2015 στο 2016.
2017: Αναθεωρημένα Στοιχεία, 2018: Προσωρινά στοιχεία Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος – Enterprise Greece
Η επενδυτική δραστηριότητα στη χώρα κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας προέρχεται κατά κύριο λόγο από εταιρείες σημαντικών αγορών, όπως της ΕΕ, με τη Γερμανία (με διαφορά) και τη Γαλλία δευτερευόντως να αποτελούν τις βασικές χώρες προέλευσης επενδυτικών κεφαλαίων. Η Κύπρος, καθώς και χώρες εκτός ΕΕ, όπως η Ελβετία, ο Καναδάς και οι ΗΠΑ αποτελούν επίσης βασικές χώρες προέλευσης επενδυτικών κεφαλαίων, με την πρώτη δεκάδα να συμπληρώνεται από την Κίνα (με το Χονγκ Κονγκ), που έχει ενισχύσει σημαντικά τη θέση της τα τελευταία χρόνια, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία και την Ισπανία.
2017: Αναθεωρημένα στοιχεία, 2018: Προσωρινά στοιχεία Συνολική Αξία: 21.486 εκατομμύρια ευρώ Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος – Enterprise Greece
Αναφορικά με την κλαδική κατανομή ξένων επενδύσεων, οι καθαρές εισροές ΑΞΕ κατά τομέα οικονομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα επικεντρώνονται τα τελευταία έτη κατά κύριο λόγο στον τριτογενή τομέα και ακολουθεί με σημαντική διαφορά ο δευτερογενής τομέας. Αντίστοιχη διάρθρωση ΑΞΕ εμφανίζει η πλειονότητα των ανεπτυγμένων χωρών.
2017: Αναθεωρημένα στοιχεία, 2018: Προσωρινά στοιχεία Συνολική Αξία: 21.486 εκατομμύρια ευρώ Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος – Enterprise Greece
Συνεπώς παρατηρούνται:
- Συγκέντρωση των ΑΞΕ στις υπηρεσίες. Η τάση αυτή υπαγορεύθηκε κυρίως από την ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας, την ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών, καθώς επίσης την τόνωση του εμπορίου, κυρίως πριν από την έναρξη της κρίσης, ενώ τα τελευταία έτη παρατηρείται συγκέντρωση επενδύσεων στη διαχείριση ακίνητης περιουσίας και τις δραστηριότητες αποθήκευσης και μεταφορών.
- Το ποσοστό του δευτερογενούς τομέα είναι σχετικά χαμηλό σε σύγκριση με τις δυνατότητες της χώρας, γεγονός που υποδεικνύει σημαντικά επενδυτικά περιθώρια. Το ίδιο ισχύει και για τον πρωτογενή τομέα, με πολύ μικρά ποσοστά ΑΞΕ, σε μια χώρα με συγκριτικά οφέλη για τον κλάδο αυτό (κλιματολογικά κτλ.).
Σε κάθε περίπτωση και με βάση τα ανωτέρω διαπιστώνεται μια τάση αύξησης των ΑΞΕ στην Ελλάδα και φυσικά υπάρχει σημαντικό περιθώριο ιδιαίτερα για τον δευτερογενή τομέα που προς το παρόν περιορίζεται κατά κύριο λόγο στον τομέα των χημικών και κατά δεύτερο στα φαρμακευτικά προϊόντα, τα τρόφιμα, τα ποτά, τον καπνό, τα διάφορα μηχανήματα και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
Τώρα, για να πραγματοποιηθεί μια ΑΞΕ θα πρέπει να συγκλίνουν οι στόχοι δύο πλευρών. Αφ’ ενός της χώρας-περιοχής υποδοχής της επένδυσης και αφ’ ετέρου της επενδύτριας επιχείρησης. Πρέπει ουσιαστικά να υπάρξει ένα πάντρεμα μιας καθαρά επενδυτικής πρωτοβουλίας με αμιγώς ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια με τους μακροοικονομικούς στόχους μιας περιοχής που λαμβάνει υπ’ όψη τις ευρύτερες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της επένδυσης.
Εάν συνεπώς συμφωνήσουμε ότι μια Άμεση Ξένη Επένδυση είναι επωφελής για μια περιοχή σαν τη Δυτική Μακεδονία, η οποία επιθυμεί διακαώς μια καλή είδηση εν όψει της πλήρους απολιγνιτοποίησης του 2028 – ακόμη και για ψυχολογικούς λόγους τόνωσης του γενικότερου οικονομικού κλίματος – τότε θα πρέπει να διασφαλίσουμε την προσέλκυσή της ικανοποιώντας τα κριτήρια τα οποία αποτελούν και τους παράγοντες για την πραγματοποίησή της.
Λαμβάνοντας υπ’ όψη την ανωτέρω στοχοθεσία μιας επενδύτριας επιχείρησης, τα σημαντικότερα κριτήρια των οποίων η ικανοποίηση θα πρέπει να επιδιωχθεί προκειμένου να εγκατασταθεί μια ΑΞΕ του βεληνεκούς της Volkswagen στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας είναι:
- Ευνοϊκό φορολογικό πλαίσιο με μειωμένους άμεσους φορολογικούς συντελεστές καθώς και χαμηλή φορολόγηση των επενδύσεων αναφορικά με το σχηματισμό παγίου κεφαλαίου.
- Στο τραπέζι λοιπόν εκ νέου η ιδέα για τη δημιουργία ειδικής αναπτυξιακής ζώνης που να διασφαλίζει το φορολογικό αυτό πλαίσιο. Διαμόρφωση χρηματοδοτικών κινήτρων με προγράμματα επιδοτήσεων εξοπλισμού, εργατικού κόστους, δανειακών διευκολύνσεων που μπορούν να λειτουργήσουν συνδυαστικά με το επιχειρηματικό πλάνο της επενδύτριας επιχείρησης.
- Εξασφάλιση κατάλληλων υποδομών εγκατάστασης (Βιομηχανική περιοχή ή βιοτεχνικό πάρκο με έτοιμα δίκτυα κοινής ωφέλειας και τηλεπικοινωνιών, καθώς και μεταφορικών υποδομών (με έμφαση στο σιδηροδρομικό δίκτυο) και υπηρεσιών (Logistics) που να διευκολύνουν την μεταφορά των προϊόντων και των πρώτων υλών από και προς τους κύριους μεταφορικούς άξονες και τα μεγάλα καταναλωτικά κέντρα. Ίσως είναι ευκαιρία να ολοκληρώσουμε επιτέλους με τις επιχειρηματικές μας υποδομές που σέρνονται από προγραμματική περίοδο σε προγραμματική περίοδο και να τελειώνουμε επίσης με τα μεταφορικά μας δίκτυα και φυσικά τον σιδηρόδρομο που όλες οι προηγμένες χώρες έχουν.
- Διαμόρφωση ενός ευνοϊκού – φιλικού επενδυτικού περιβάλλοντος με μείωση των γραφειοκρατικών διαδικασιών και επιτάχυνση των κάθε μορφής αδειοδοτήσεων με τη μορφή fast track. Το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο να γίνει επιτέλους αρωγός κι όχι τροχοπέδη στην επιχειρηματικότητα.
Συνεπώς, μια Άμεση Ξένη Επένδυση του βεληνεκούς της Volkswagen ούτε πανάκεια είναι, ότι δηλαδή θα λύσει «ως δια μαγίας» το πρόβλημα της μετάβασης της περιφερειακής μας οικονομίας, αλλά ουσιαστικά θα συμβάλλει στη μεταστροφή της ψυχολογίας και κατά το μέτρο του δυνατού στους στόχους για αύξηση της απασχόλησης και του εισοδήματος της περιοχής.
Και φυσικά επ’ ουδενί μια Άμεση Ξένη Επένδυση δεν πρέπει να δαιμονοποιείται με όρους και κριτήρια του παρελθόντος. Προτεραιότητα έχει η επιβίωση της περιοχής
… ας εκμεταλλευτούμε τουλάχιστον τη χρονική συγκυρία όπου οι γεωστρατηγικές και πολιτικές συνθήκες που διαμορφώνονται στην περιοχή μας ευνοούν έναντι των γειτόνων…
- Tάσος Σιδηρόπουλος Οικονομολόγος Διευθυντής Προγραμμάτων ΑΝΚΟ
