Κίρκαγατς Μαγνησίας – kirkagac Manis. Σταύρου Π. Καπλάνογλου

ΤΙ ΗΤΑΝ
Το Κίρκαγατς ήταν κωμόπολη με μεικτό πληθυσμό που βρισκόταν στο δημόσιο δρόμο Σώμα-Αξαρίου-Μαγνησίας και στη σιδηροδρομική γραμμή που ένωνε τη Μαγνησία με το Μπαλούκεσερ και την Πάνορμο
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Το Κίρκαγατς βρίσκεται στη Μικρά Ασία και πιο συγκεκριμένα βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Τήμνου (Çamlica Dağ). Απέχει από τη Σμύρνη 88 χιλιόμετρα και 58 χιλιόμετρα από τη Μαγνησία.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Ο πληθυσμός του Κίρκαγατς ήταν περίπου 19.000 κάτοικοι, εκ των οποίων 3.500 ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι, 1.000 Αρμένιοι και 15.000 Τούρκοι. Οι Έλληνες ήταν εγκατεστημένοι στη πόλη πριν από το 1821 και οι περισσότεροι κατάγονταν από την Πελοπόννησο.
Ένας υπολογισμός του 1905, ωστόσο, μας δίνει τα ακόλουθα στοιχεία για τον πληθυσμό του : 3.550 ορθόδοξοι, 10.600 μουσουλμάνοι και 850 άτομα που ανήκαν σε άλλα δόγματα.
Οι ορθόδοξοι στις αρχές του 20ού αιώνα υπολογίζονται άλλοτε γύρω στους 3.500 ή και 2.500 και άλλοτε περίπου 4.000 ή 5.000. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι, από την άλλη πλευρά, υπολογίζονται σε 16.000 ή 15.000.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Στην τουρκική γλώσσα kırk σημαίνει σαράντα και ağaç δέντρο. Κίρκαγατς ήταν -και παραμένει και σήμερα- το μοναδικό όνομα του οικισμού και χρησιμοποιούνταν τόσο από τους μουσουλμάνους όσο και από τους ορθόδοξους κατοίκους.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Η ανθρώπινη παρουσία βάσει των ευρημάτων στο Κίρκαγατς και την γύρω περιοχή χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Πολλοί πολιτισμοί πέρασαν από αυτή την περιοχή ξεκινώντας
από τους Λούβιους, Χεταίους, Φρύγες του Λυδούς,τους Πέρσες, τους Μακεδόνες, τους Ρωμαίους.
Sindel koyu
Πρόσφατες ανακάλυψης στο χωρίο Sindel koyu που βρίσκεται στα δυτικά του Κίρκαγατς μας οδηγούν στα ίχνη της προϊστορίας στην περιοχή .
Τα πρώτα είναι τα απολιθωμένα ίχνη, που αριθμούν περισσότερα από πενήντα και χρονολογούνται γύρω στα 20.000-25.000 π.Χ., που ανακαλύφθηκαν το 1969 Ορισμένα από αυτά τα αποτυπώματα εκτίθενται σήμερα στο μουσείο Μαγνησίας, με τόπος προέλευσης το Sindel, όπου υπάρχουν και προϊστορικοί πίνακες
Yortan koyu ( νυν Bostancı köyü )
Βρίσκεται ανατολικά του Κίρκαγατς σε 14 χιλιόμετρα στο χωρίο Bostancı (πρώην yortan) , κατά την διάρκεια 1900-1901 το κατασκευής του σιδηρόδρομου βρέθηκε αρχαίο νεκροταφείο με 107 τάφους με ενήλικες και παιδιά , με επιγραφές με κτερίσματα ου χρονολογήθηκαν από την εποχή του χαλκού και εντεύθεν
Οι τάφοι που βρέθηκαν στην περιοχή Kirkagac Yortan χρονολογούνται έως και 5000 χρόνια πριν από σήμερα
Μάλιστα στους τάφους βρέθηκαν τοιχογραφίες με ταυρομαχίες
Στη νεκρόπολη όπου πραγματοποιήθηκε η ανασκαφή: οι νεκροί θάφτηκαν σε κιβωτιόσχημους τάφους. Σε μερικούς, τοποθετήθηκαν δύο σώματα δίπλα-δίπλα και αυτά τα σώματα τοποθετήθηκαν: παράλληλα με το έδαφος.
Τα στόμια των τάφων όπου τοποθετήθηκαν τα σώματα ήταν καλυμμένα με επίπεδες πέτρες, τα στόμια έβλεπαν στην Ανατολή .
Υπήρχαν δώρα για τους νεκρούς. Αυτά τα δώρα περιλαμβάνουν: ένα μεγάλο αριθμό ειδών κεραμικής,που περιλάμβαναν δοχεία σε σχήμα πάπιας, κανάτες, μπολ, οπωρώνες, δοχεία αρωματικών, δοχεία χωρίς πόδι, είδωλα, μικρές ανθρώπινες μορφές, όπλα, εργαλεία, κοσμήματα και μεταλλικά αντικείμενα. Σε αυτά τα αντικείμενα, ως στολίδι: χρησιμοποιούνται κυρίως γεωμετρικά σχέδια.
Η παρουσία ορισμένων ιερογλυφικών που ανήκουν στο προ-Χετταίων εποχή και τα όστρακα αύξησαν την επιστημονική τους αξία .
ΟΙ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΟΝ 19ο ΑΙ.
Ενδιαφέρον ήταν το γεγονός της επίσκεψης στα τέλη του 19ου αιώνα του Georges Radet, αρχαιολόγου και μέλους της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, στην κωμόπολη στα πλαίσια περιοδείας του στη Μικρά Ασία.
Αντέγραψε ελληνικές και λατινικές επιγραφές που βρίσκονταν εντοιχισμένες σε οικίες επιφανών ορθοδόξων και μουσουλμάνων και σε δημόσια κτήρια (εκκλησίες, κρήνες) του Κίρκαγατς.
Που έδειξαν ότι η ύπαρξη του οικισμού προέρχεται από πολύ πιο παλιά και στην θέση αυτή προϋπήρχαν οι Έλληνες και αργότερα οι Ρωμαίοι από τα οικοδομήματα των οποίων πήραν οι κάτοικοι τα υλικά και κατασκεύασαν τις δικές τους κατοικίες ενσωματώνοντας και τις επιγραφές.
Για μία επιγραφή μάλιστα ο Radet πιθανολόγησε την προέλευση της από τα γειτονικά αρχαία Θυάτειρα που βρισκόταν 25 χλμ. ΝΑ του Κίρκαγατς.
ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΜΥΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΕΛΕΥΚΟ
Σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το Κίρκαγατς. βρίσκεται η Στρατονίκη της Μυσιάς συνοικία Siledik Kırkağaç κατά τους Οθωμανούς
Ιδρύθηκε στη Αυτοκρατορία των Σελευκιδών , πήρε το όνομά της από τη Στρατονίκη. Ήταν μία από τις δύο αυτές πόλεις. Το άλλο, ο Mugla Yatagan , βρίσκεται στην Kariya Stratonikea , το οποίο ιδρύθηκε στο όνομα της συζύγου του Mysia.
Αρχαιολογικές ανασκαφές της αρχαίας πόλης έχουν ξεκινήσει
Η αρχαία πόλη στην της περιοχής χτίστηκε από τον Συριακό βασιλιά Αντίοχο Α ‘στο όνομα της συζύγου του και η πόλη πήρε το όνομά του από τη σύζυγό του. Υπάρχουν 3 γράμματα που γράφτηκαν τον 127ο αιώνα π.Χ. και αυτά σώζονται μέχρι σήμερα. Η αρχαία πόλη χρησιμοποιήθηκε αργότερα από τους Ρωμαίους
Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΤΙΒΒΕ ( Nakrason ή Nakrasos ? )
Ίσως ένα από τα παλαιότερα ιστορικά αξιοθέατα στο Kırkağaç είναι η αρχαία πόλη Tibbe . Δεν είναι γνωστό πότε η πόλη χτίστηκε. Μπορεί να χτίστηκε κατά τη διάρκεια των Ελληνιστικών, Νεολιθικών ή Ρωμαϊκών περιόδων. Κατά συνέπεια, η αρχαία πόλη εκτιμάται ότι είναι μεταξύ 2000 και 3000 ετών. Βρίσκεται στο χωριό Ilyaslar της περιοχής Kırkağaç, αυτή η αρχαία πόλη έχει πολλούς κίονες, σαρκοφάγους και παρόμοιες αρχιτεκτονικές δομές.
ΤΟ ΝΕΟ ΚΙΡΚΑΓΑΤΣ
Σύμφωνα με μία παράδοση η επανίδρυση οικισμού στην θέση του Κίρκαγατς του τοποθετείται στον 16o αιώνα, όταν μία ομάδα χοτζάδων λόγιων, μουσουλμάνων που έχτισαν στην περιοχή του Κίρκαγατς ένα ιεροδιδασκαλείο
Το Κίρκαγατς. ήταν υποδιοίκηση, δήμος (καζάς) με περίπου 80 χωριά και συνοικισμούς.
. Η καταγωγή των ορθόδοξων κατοίκων , σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες, οι περισσότεροι βρίσκονταν εκεί από πολλές γενιές και μόνο ένα τμήμα των κατοίκων ήταν επήλυδες* Μυτιληνιοί, που ήρθαν να εργαστούν στο Κίρκαγατς μετά την πυρκαγιά που έπληξε τον οικισμό στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα
Σύμφωνα βέβαια με άλλη άποψη, στην πλειοψηφία τους οι ορθόδοξοι ήταν από τη Λέσβο και δημιούργησαν τρόπον τινά στο Κίρκαγατς. μια «αποικία Λεσβίων».
*Ὁ ἔπηλυς, τοῦ ἐπήλυδος η αρχική μας λέξη είναι σύνθετη λέξη με την πρόθεση ἐπί και το θέμα ἦλθον του αορίστου, αλλά και του παρακειμένου ἐλήλυθα και του μέλλοντα ἐλεύσομαι του ρήματος ἔρχομαι.
Διαχρονική,γιάυτους που έρχονται από κάπου και προσφέρουμε φιλόξενο καταφύγιο , ταλαιπωρημένους μετανάστες από άλλες πατρίδες, που αναζητούν μια καλύτερη ζωή.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Εκκλησιαστικά υπαγόταν στη μητρόπολη Εφέσου. Η ελληνική κοινότητα διοικούνταν από ορθόδοξο πρόεδρο ( μουχτάρη,) ο οποίος εκλεγόταν κάθε τέσσερα χρόνια με εκλογές που γίνονταν στα γραφεία της κοινότητας.
Η ενοριακή εκκλησία του Κίρκαγατς ήταν αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Επρόκειτο για μεγάλη και καινούργια εκκλησία, αφού μετά την πυρκαγιά που έπληξε την πόλη ξανακτίστηκε και ολοκληρώθηκε περίπου στο 1910. Στο ενδιάμεσο διάστημα η λειτουργία τελούνταν στο ναό των Αγίων Αναργύρων, που βρισκόταν στον ίδιο αυλόγυρο με την ενοριακή εκκλησία. Επίσης, μέσα στο νοσοκομείο της κωμόπολης υπήρχε ένα ναΐδριο αφιερωμένο στον Άγιο Παντελεήμονα από το οποίο πήρε το όνομά του και το νοσοκομείο.

ΠΑΙΔΕΙΑ
Όλοι μαθητές και οι μαθήτριες διδάσκονταν την Α’ τάξη στο νηπιαγωγείο, το οποίο ήταν μονοθέσιο και η φοίτηση διαρκούσε 2-3 χρόνια.
Στο Κίρκαγατς υπήρχαν τρία σχολεία: το αρρεναγωγείο, το παρθεναγωγείο και το νηπιαγωγείο.
Το αρρεναγωγείο ήταν τριθέσιο και η φοίτηση σε αυτό διαρκούσε 5-6 χρόνια. Οι μαθητές διδάσκονταν μία ώρα κάθε εβδομάδα την τουρκική γλώσσα.
Το παρθεναγωγείο ήταν διθέσιο και η φοίτηση διαρκούσε 4 χρόνια.

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ
Το ορθόδοξο στοιχείο ήταν ιδιαίτερα δραστήριο οικονομικά. Οι ορθόδοξοι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία, ενώ αρκετοί ήταν τεχνίτες και επαγγελματίες. Η κωμόπολη συντηρούσε αρκετά εργαστήρια και βιομηχανίες, όπως αλευρόμυλους, εκκοκιστήρια βαμβακιού και ελαιοτριβεία. Στις αρχές του 20ού αιώνα ασκούνταν επιπλέον η υφαντουργία, η επεξεργασία μεταξιού, υπήρχαν εργαστήρια ζαχαροπλαστικής, εργοστάσια κεραμοποιίας και πλινθοποιίας, επιπλοποιείο.
Η εταιρεία “The Oriental Carpet Co” είχε έδρα στη Σμύρνη και εργοστάσια σε αρκετές πόλεις της δυτικής Μικράς Ασίας. Στο εργοστάσιο του Κίρκαγατς. εργάζονταν περισσότερες από διακόσιες γυναίκες. Πολύ λιγότεροι άνδρες δούλευαν στο βαφείο και διόρθωναν τους αργαλειούς)
.Μάλιστα υπήρχε και ιδιαίτερος τύπος ταπήτων γνωστός με την ονομασία «τάπητες Κίρκαγατς »
.Οι γεωργοί ήταν κυρίως Τούρκοι, ενώ οι Έλληνες είχαν σχεδόν την αποκλειστικότητα στο εμπόριο.
Εκτός από το βαμβάκι υπήρχαν καλλιέργειες αμπελιών για παραγωγή σταφίδας σουλτανίνας, ελαιόδεντρων,
Αντικείμενο εμπορικών συναλλαγών ήταν επίσης το «άσπρο μέλι», που έβγαινε από τα άνθη του βαμβακιού,
Τα κύρια προϊόντα της γεωργικής παραγωγής ήταν τα δημητριακά. Επίσης, έκαναν εξαγωγή πεπονιών, σταφίδων, κρασιών και λαδιού.
ΡΙΖΑΡΙ
Το πιο διάσημο προϊόν που παραγόταν στο Κίρκαγατς ήταν το ριζάρι (ερυθρόδανο),* φυτό από το οποίο έβγαινε κόκκινη μπογιά). Η παραγωγή του μειώθηκε όταν βρέθηκαν οι χημικές βαφές.
*Το ριζάρι (Rubia tinctorum) είναι αυτοφυής θάμνος που φύεται στη νότια Ευρώπη και την νοτιοδυτική Ασία. Το επίσημο όνομά του είναι Ερυθρόδανο το βαφικό ή Ρούβια η βαφική (Rubia tinctorum). Το ριζάρι ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο στο παρελθόν γιατί από την ρίζα του παραγόταν μία κόκκινη χρωστική, κατάλληλη για βαφή νημάτων. Η βαφή που προέκυπτε από το ριζάρι έχει ως κύριο συστατικό την αλιζαρίνη. Η χρήση του ριζαριού εγκαταλείφθηκε όταν η χημική βιομηχανία παρήγαγε την ένωση ανιλίνη που έδινε το ίδιο αποτέλεσμα.
Όσο άκμαζε το ριζάρι, 2.000 περίπου ξένοι εργάτες ήταν εγκατεστημένοι στο Κίρκαγατς.και ασχολούνταν με το σκάψιμο και τη συγκέντρωση των ριζών του φυτού που στέλνονταν στην Ευρώπη.
ΔΙΩΞΕΙΣ
Οι ορθόδοξοι κάτοικοι του Κίρκαγατς. στις διώξεις που εντάθηκαν διωγμό του 1914 του Ελληνικού στοιχείου της περιοχής χάρη στις καλές σχέσεις που είχαν με τους μουσουλμάνους συμπολίτες τους, οι οποίοι και τους προφύλαξαν από τις εχθρικές διαθέσεις φανατικών μουσουλμάνων των γειτονικών οικισμών. Συγκεκριμένα, πληροφορίες από πρόσφυγες λένε πως ο μουφτής τούς έσωσε στο διωγμό του 1914 καθώς «έδιωξε τους ξένους»
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ
Το Κίρκαγατς. από  τις 20 Ιουνίου 1919 έως τις 06 Σεπτεμβρίου 1922. ήταν υπό ελληνική κατοχή. Στη συνέχεια, μετά την αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων, οι ορθόδοξοι κάτοικοι εγκατέλειψαν την κωμόπολη.
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στη Μυτιλήνη, στη Θεσσαλονίκη, στη Νέα Ιωνία Βόλου και σε άλλα μέρη του Ελληνικού κράτους.
TO KIRKAGAC ΣΗΜΕΡΑ
Kırkağaç είναι μια πόλη και περιοχή της επαρχίας Μαγνησίας της Σμύρνη
Σύμφωνα με την απογραφή του 2000, ο πληθυσμός της περιοχής ήταν 48.303 εκ των οποίων 25.093 ζούσαν στην πόλη . Η πόλη κάλυπτε έκταση . 212 τ.χλμ και βρίσκεται σε υψόμετρο 188 μ.
Το Kırkağaç είναι μια γεωργική περιοχή και είναι γνωστή για την ποικιλία του πεπονιού που είναι γνωστή ως το πεπόνι Kırkağaç ( Τουρκικά : Kırkağaç kavunu )