Μετά την ανάρτηση για την ποικιλία του τριαντάφυλλου του παράγεται το Ροδέλαιο, πολλοί φίλοι ζήτησαν πληροφορίες για το χωρίο του Τσοτυλίου Κοζάνης , την Βουδωρίνα που αργότερα ονομάσθηκε Νέα Σπάρτη που πρωτοκαλλιέργησε το τριαντάφυλλο με την άφιξη των προσφύγων από την Σπάρτη της Μ.Ασίας
Για το θέμα αυτό πρωτοδημοσίευσαμε στο περιοδικό της Ένωσης Σπάρτης Μ.Ασίας άρθρο ,που εδρεύει στην Ν.Ιωνία Αττικής το 2013 το οποίο και παραθέτω αυτούσιο
————————————————————————————————
”H NEA ΣΠΑΡΤΗ ΚΟΖΑΝΗΣ
Άρθρο του Σταύρου Καπλάνογλου
Στο ετήσιο περιοδικό που εκδίδει ένα από τα μεγαλύτερα προσφυγικά σωματεία και ίσως και το παλαιότερο στην Αθήνα η Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας δημοσιεύθηκε άρθρο μας. που αναφέρετε σε ένα χωρίο της Κοζάνης στην περιοχή του Τσοτυλίου που δεν υπαρχή πια κάηκε από τους Ιταλούς το 1943 και ότι απέμεινε από τους Γερμανούς το 1944 και λεγόταν ΝΕΑ ΣΠΑΡΤΗ εις ανάμνηση της πατρίδας που άφησαν στην Μ. Ασια και λεγότανε ΣΠΑΡΤΗ (σημερινή ονομασία ISPARTA).Το χωρίο παλαιότερα λεγόταν ΒΟΥΔΟΡΙΝΑ και σε αυτό κατοικούσαν Βαλααδες.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ ΤΗΣ Μ.ΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΝΕΑ ΣΠΑΡΤΗ ΚΟΖΑΝΗΣ
Όταν ο Μωυσής των Σπαρταλήδων, ΠΑΠΑΙΩΚΕΙΜ ΠΕΣΜΑΤΖΟΓΛΟΥ τακτοποίησε το θέμα των “εις την Αττική, εγκατεστημένων προσφύγων από την Σπάρτη”, ιδρύοντας την Ν. Ιωνία, θέλησε να βοηθήσει κάποιους Σπαρταλήδες που ήθελαν να ασχοληθούν με την καλλιέργεια του τριαντάφυλλου και την παραγωγή ροδέλαιου. Έτσι, σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του, ταξίδεψε στις 10/8/1923 στην Μακεδονία- όπου και παρέμεινε ως τις 20/8/1923-και επισκέφτηκε την περιοχή της Έδεσσας, όπου ήταν ήδη, εγκατεστημένοι κάποιοι συμπατριώτες , αναζητώντας τον κατάλληλο χώρο.
Στην αρχή, πήγε, όπως αναφέρει, στα Βοδενά (σημ . Έδεσσα). Πλούσιος τόπος, πολλά νερά, καλές θερμοκρασίες, ιδανικός τόπος, τόσο για γεωργικές καλλιέργειες, όσο και για την ανάπτυξη της ταπητουργίας. Εκεί, βρήκε δυσκολίες μιας και οι πιο μπροστά είχαν εγκατασταθεί εκεί οι Βουρδουλήδες και έφεραν αντιρρήσεις, τις οποίες υιοθέτησαν και οι τότε πολιτικές αρχές και η περίπτωση αυτής της περιοχής αποκλείστηκε. Λίγο αργότερα κατευθύνθηκε στην περιοχή του Σουμπούσκου (σημ ΑΡΙΔΑΙΑ) Αλλά, και εκεί είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες από την Σίλλη του Ικονίου και οι Συλλελήδες έφεραν τις αντιρρήσεις τους, φοβούμενοι τον ανταγωνισμό των Σπαρταλήδων, γιατί όπως έλεγαν, οι Σπαρταλήδες είναι έξυπνοι και δραστήριοι και θα πάρουν όλες τις αρχές του τόπου. Έτσι, κατέληξε στην Δραγουμάντζα (σημ ΑΨΑΛΟΣ), ένα χωριό σε χαμηλό υψόμετρο, μέσα σ’ ένα καλό κάμπο, με αρκετά νερά Το χωριό αυτό είχε 1000 Μουσουλμάνους, που με την ανταλλαγή έφυγαν στην Τουρκία. Το χωριό, μετά την επιστροφή του στην Αθήνα, παραχωρήθηκε στους Σπαρταλήδες, αλλά κανένας δεν θέλησε να πάει, μιας και στην Νέα Ιωνία άρχισε να αναπτύσσεται η ταπητουργία και υπήρχαν ευκαιρίες απασχόλησης στην Αθήνα. Πολλοί έφυγαν από την Μακεδονία και κατηφόρισαν για την Αττική.
Αργότερα, στον Άψαλο Αλμωπίας (Νομός Πέλλης), εγκαταστάθηκαν Πόντιοι και Θρακιώτες (299 οικογένειες- το 1928 είχε 1300 κατοίκους).
Από ότι φάνηκε, πέρα από τις κινήσεις του Παπαιωακείμ, υπήρχε μια ομάδα Σπαρταλήδων, που κινήθηκε ανεξάρτητα, συνεχίζοντας την αναζήτηση ενός τόπου με τα χαρακτηριστικά της περιοχής της Σπάρτης, με σκοπό να ασχοληθεί με την ροδοκαλλιέργεια.
Ειδικότερα, μεγάλη ομάδα Σπαρταλήδων, θέλοντας να αναπτύξει και την άλλη δραστηριότητα της πατρίδας, την ροδελαιοπαραγωγή, κατευθύνθηκε στη Δυτική Μακεδονία, στην περιοχή Κοζάνης – Καστοριάς – Γρεβενών και 33 οικογένειες, με επικεφαλής τον Σταύρο Ηλία Χατζηδορμούσογλου και τον Γεώργιο Δανόγλου.
Στην περιοχή της Κοζάνης, κοντά στο Τσοτύλι, βρήκαν ένα εγκαταλελειμμένο χωριό, στο όποιο προ της ανταλλαγής κατοικούσαν Έλληνες Μουσουλμάνοι. το χωριό Βουδορίνα της Ανασελίτσας. Το χωριό αυτό, προ της ανταλλαγής, στην απογραφή του 1913 είχε ένα μέγεθος και ένα αριθμό κατοίκων ανάλογο με αυτόν που αποτελούσε η ομάδα αυτή των Σπαρταλήδων. Εικόνα 1: Οικογένεια Αναστάση Φώτογλου, το 1927, στη Νέα Σπάρτη.
Ανάμεσα τους βρισκόταν και η αδερφή του πατέρα μου, Παντελή Καπλάνογλου, η Ευαγγελία Φώτογλου το γένος Σταύρου Καπλάνογλου, σύζυγος του Αναστάση, με τα 2 της τότε παιδιά την Ανθούσα και την Σουσάνα, γεννημένες στην Μ Ασία. Στην Ελλάδα , γεννήθηκε και ο Κώστας.
Τα ονόματα των εγκατεστημένων στη Νέα Σπάρτη,κατόρθωσε και βρήκε μέσω διαδικτύου, ο αδερφός μου ο Γιάννης Καπλάνογλου, μέσα σε καταστάσεις της επιτροπής αποκατάστασης προσφύγων.
Τα ονόματα αυτά ΣΕ ΕΙΚΟΝΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙ
Oι νέοι κάτοικοι της καταγόταν και μέσα από την Σπάρτη, αλλά και από το Εγερδίρ και άλλα χωριά και εκεί δραστηριοποιήθηκαν δυναμικά στην καλλιέργεια των ρόδων. Οι συνθήκες διαβίωσης, όμως, δεν ήταν οι καλύτερες, με αποτέλεσμα να υπάρξουν αρκετοί θάνατοι και καθώς οι ασθένειες έπλητταν τους κατοίκους της, πολλοί από αυτούς αναγκάστηκαν να φύγουν.
Το 1928 κατόρθωσαν και άλλαξαν το όνομα του χωριού, από Βουδορίνα σε Νέα Σπάρτη, για να θυμούνται την αγαπημένη πατρίδα που άφησαν πίσω. Έτσι πλέον το χωριό εμφανίσθηκε στα αρχεία του κράτους ως εξής
Νομός : ΚΟΖΑΝΗΣ Επαρχία :ΒΟΪΟΥ
Αυτοδιοικητική μονάδα :Κοινότητα Κοινότητα ή Δήμος :Τσοτυλίου
Κωδικός οικισμού :58115531 Παλαιά ονομασία :Βουδωρίνα
Παραλλαγή παλαιάς ονομασίας :Βοδορίνα Ημερομηνία μετονομασίας :19/7/1928
ΦΕΚ :156/1928 Νέα ονομασία :Νέα Σπάρτη
Η Νέα Σπάρτη αποτελούσε συνοικισμό του Τσοτυλίου, είχε δική της εκκλησία, τον Άγιο Γεώργιο, κι αντιπροσωπευόταν στο Κοινοτικό Συμβούλιο, αρχικά από τον Σταύρο Ηλία Χατζηδουρμούσογλου και ύστερα από τον Γεώργιο Δανόγλου.
Οι κάτοικοι του νέου οικισμοί ασχολήθηκαν με την καλλιέργεια του τριαντάφυλλου μεταφέροντας όλη την γνώση που είχαν αποκτήσει στην πατρίδα και πέτυχαν σε σύντομο διάστημα εξαιρετικά αποτελεσματα.Μάλιστα, το 1936 ο Αθανάσιος Κιουρτσόγλου βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την καλλιέργεια αυτή.Τα πράγματα ,σε αυτό τον τομέα πήγαιναν αρκετά καλά, παρ’όλο που η ζωή εξακολουθούσε να είναι δύσκολη και πολλοί άνθρωποι υπέφεραν από την φτώχεια και τις ασθένειες.
Αυτή ήταν η κατάσταση μέχρι το 1940, που κάθε δραστηριότητα σταμάτησε λόγω του πόλεμου .Άνδρες και γυναίκες από την Νέα Σπάρτη, κατά την διάρκεια της κατοχής επέδειξαν αξιοζήλευτη δράση.Εντάχθηκαν σε αντάρτικες μονάδες και πολέμησαν τους κατακτητές Οι άνδρες προσέτρεξαν στα Αλβανικά σύνορα, για να προστατέψουν την πατρίδα και οι γυναίκες με την έναρξη του πόλεμου φορτωνόταν τα πολεμοφόδια, μαζί με άλλες γυναίκες της περιοχής και έφταναν στα αλβανικά σύνορα, ενισχύοντας τον Ελληνικό στρατό .Αυτή η γυναίκα του Βοΐου, σήμερα στέκει αγέρωχα στον Πεντάλοφο, που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα από την Νέα Σπάρτη και ατενίζει αγέρωχα το Βοΐο, θυμίζοντας την θυσία της Ελληνίδας μάνας και αδελφής για να προστατέψει την ελευθερία της πατρίδας της.
Πολλοί Σπαρταλήδες συμμετείχαν στην μεγάλη μάχη του Φαρδύκαμπου στη Σιάτιστα, όπου συνέλαβαν 600 Ιταλούς αιχμάλωτους. Η Μάχη του Φαρδύκαμπου, που πραγματοποιήθηκε το Μάρτιο του 1943, υπήρξε μια από τις σημαντικότερες μάχες των δυνάμεων της Αντίστασης (στην προκειμένη περίπτωση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και της ΠΑΟ) ενάντια στις δυνάμεις Κατοχής. Η έκβαση της μάχης υπήρξε νικηφόρα για τις Αντιστασιακές δυνάμεις. Μαχητής ανάμεσα τους και ο Γιώργος Κοσμαϊδης, γιός του Κοσμάνογλου Παντελή του Κοσμά, από το νησί του Εγιρδίρ, που έφερε το βαθμό του λοχαγού.
Τον αγώνα αυτό, το χωριό τον πλήρωσε άγρια, καθώς μέσα στην κατοχή κάηκε 2 φορές . Την πρώτη φορά από τους Ιταλούς στις 28 Μαρτίου (1943),όταν ισχυρή δύναμη Ιταλών από τη Θεσσαλία εισέβαλε στο Βόιο για να τιμωρήσει την αντίσταση και πυρπόλησε στην αρχή το Τσοτύλι και στην συνέχεια και άλλα χωριά, ανάμεσά τους και τη Νέα Σπάρτη. Η δεύτερη φορά ήταν από τους Γερμανούς.
Ακολούθησε ο εμφύλιος πόλεμος και το χωριό πότε δεν μπόρεσε να ανασυνταχθεί. Ο φόβος που επικρατούσε οδήγησε όλους τους κατοίκους του να το εγκαταλείψουν ομαδικά και να εγκατασταθούν όλοι πια στο Τσοτύλι το 1949,στην δυτική πλευρά της κωμόπολης δημιουργώντας ένα ενιαίο οικισμό. Οι τότε κάτοικοι και οι απόγονοι τους με τα χρόνια που περάσαν ,μοιράστηκαν στα 4 σημεία του ορίζοντα και πλεόν βρίσκονται εκτός από το Τσοτύλι στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Κοζάνη, την Αυστραλία, τη Γερμανία, την Αμερική και αλλού.
Οι Σπαρταλήδες συνέχισαν να δραστηριοποιούνται σε πολλούς κλάδους της οικονομίας και ιδιαίτερα στο εμπόριο αλλά και να προσφέρουν στα κοινά με κορυφαία γνωστή προσφορά την δημιουργία του Δουρμουσόγλειου Δημοτικού Γηροκομείου Τσοτυλίου, προσφορά του Ηλία και της Ελευθερίας Δουρμούσογλου που διέθεσαν γι’ αυτό, περισσότερα από 130 εκ. δραχμές.
Απ’ ότι φαίνεται η φήμη για τις δυνατότητες της καλλιέργειας του τριαντάφυλλου δεν χάθηκε με το πέρασμα 60 και πλέον χρόνων και άνθρωποι από την περιοχή του Βόιου Κοζάνης θέλησαν να επαναφέρουν την καλλιέργεια του στα χωράφια τους.
Ο νεαρός συνάδελφος Γεωπόνος Γ. Κασαπίδης πήγε στη Σπάρτη, όπου έκατσε 5 ήμερες και προσπάθησε να μάθει κάποια μυστικά της καλλιέργειας της ποικιλίας ROZA DAMASKENA που είναι και η πλέον κατάλληλη για την παραγωγή του ροδέλαιου. Από το 2004 άρχισε η καλλιέργεια και φυτεύτηκαν 250 στρέμματα.’Όμως, τα προβλήματα προσαρμογής των φυτών που εισήχθησαν, οδήγησαν στον περιορισμό των καλλιεργούμενων στρεμμάτων. Στο διάστημα που πέρασε, μέχρι σήμερα κατάφεραν και δημιούργησαν το “Συνεταιρισμό των αρωματικών φυτών του Βοΐου” ,αγόρασαν αποστακτήρα, έβγαλαν στην αγορά κάποια ποσότητα ροδέλαιου και άλλων παραπροϊόντων εξαιρετικής ποιότητος και αισιοδοξούν ότι στο μέλλον και άλλοι παραγωγοί θα θελήσουν να ασχοληθούν με την καλλιέργεια των ρόδων. Μέσα στην ομάδα των παράγωγων υπάρχουν και Σπαρταλήδες της δεύτερης και τρίτης γενιάς μεταξύ των οποίων και ο γιος του Αθανάσιου. Κώστας Κιουρτσόγλου.Όταν ο κ. Κασαπίδης βρέθηκε στην Σπάρτη, κάλεσε να επισκεφθούν, στην Κοζάνη, την τοπική Εμποροβιοτεχνική Έκθεση οι αρχές του τόπου με ομάδα επιχειρηματιών ,εκμεταλλευόμενος την ιδιότητα του βουλευτή, που είχε, επίσκεψη που έγινε.
Έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία να καλέσω τον Νομάρχη .κ Parlak και τον πρόεδρο του ΕΒΕ της Σπάρτης, κ. Avcular, στην εκπομπή που ,εκείνο το καιρό, παρουσίαζα στο κανάλι TOP CHANNEL και να μιλήσουμε για την ΑΞΕΧΑΣΤΗ ΠΑΤΡΙΔΑ.
ΒΟΥΔΟΡΙΝΑ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΩΝ ΒΑΛΑΑΔΩΝ
Το παλιό χωριό, η Βουδορίνα μνημονεύεται στον κατάλογο των χωριών της δικαιοδοσίας του Μητροπολίτη Σισανίου Νεοφύτου, στα 1797. Σε μια απογραφή του πληθυσμού των οικισμών της Μακεδονίας το 1900 αναφέρεται με την ονομασία, ΒΟΝΤΟΡΙΝΑ – VODORINA [Ανασελίτσας – No 46], έχοντας 255 μουσουλμάνους Έλληνες κατοίκους. Στις καταστάσεις του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας1, στην απαρίθμηση των κατοίκων των νέων επαρχιών της Ελλάδος του έτους 1913, η Βουδορίνα απαριθμεί 226 άτομα.
Σε πολλές τοποθεσίες του χωριού βρέθηκαν, από τον αρχαιολόγο Αντ. Κεραμόπουλο, λείψανα τοίχων, ελληνιστικά όστρακα και νομίσματα, καθώς και τάφοι με λιθόπλακες, πήλινα αγγεία, ληκύθιο, μαχαίρια, οινοχόη,ασημένια σκουλαρίκια, αιχμές δοράτων, σμίλες, αλλά και ένα ηπειρώτικο νόμισμα που εικόνιζε δαφνοστεφανωμένη κεφαλή του Δία, νόμισμα του Λικινίου καθώς και νόμισμα του Μ. Κωνσταντίνου.
Από τα ευρήματα αυτά είναι φανερό ότι η περιοχή κατοικούνταν από αρχαιοτάτων χρόνων.
Στο χωριό κατοικούσαν προ της ανταλλαγής τόσο Έλληνες Μουσουλμάνοι, όσο και Έλληνες Ορθόδοξοι, οι οποίοι κάτω από τις τρομερές πιέσεις που δέχτηκαν, εξισλαμίστηκαν, αφού άντεξαν για πάνω από 250 χρόνια. .Μιλούσαν, όμως, ελληνικά, είχαν τα ίδια ήθη και έθιμα και κρατούσαν πολλές από τις παραδόσεις που τους άφησε η ορθόδοξη πίστη.
Οι Βαλαάδες2(οι Έλληνες της περιοχής των Γρεβενών και του Βοΐου) βρισκόταν κυρίως γύρω από την κοιλάδα του Αλιάκμωνα. Οι Βαλαάδες όμως δεν απόμαθαν ποτέ τα ελληνικά, ούτε μίλησαν τα τούρκικα, αλλά έμειναν ως το τέλος ελληνόφωνοι. Η αλλαγή όμως δεν κατόρθωσε να επιφέρει και αλλαγή σε όλα τα άλλα στοιχεία της εθνικής τους ταυτότητας. Χαρακτηριζόταν από παρόμοιες συμπεριφορές με αυτές των ορθόδοξων χριστιανών διέφεραν κατά πολύ δε από το τρόπο που ζούσαν και συμπεριφερόταν οι Κονιάριδες Τούρκοι, που πολλές φόρες ήταν βίαιοι και είχαν εγκατασταθεί σε πολλές περιοχές του Ν. Κοζάνης, έχοντας μεταφερθεί κατά καιρούς από την περιοχή του ΙΚΟΝΙΟΥ. Ζούσαν στα χωριά γύρω από τον Αλιάκμωνα στην περιφέρεια της Δυτ. Μακεδονίας, αλλά και της Θεσσαλίας, τα οποία μετά την αναχώρηση και τον αναγκαστικό ξεριζωμό τους, κατοικήθηκαν από Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, χριστιανούς, καθώς στην ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923, δεν ελήφθη υπ όψιν η ομιλούσα γλώσσα, αλλά μόνο το θρήσκευμα.
Οι Βαλαάδες ήταν ειρηνικοί ,δεν προκαλούσαν τον κόσμο και ήταν ιδιαίτερα φιλόξενοι. Ακόμη ,σεβόταν τις εκκλησίες και τα παρεκκλήσια, διατηρούσαν τα ονόματα των λόφων που στα οποία οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί έδιναν ονόματα αγίων,είχαν πλήρη άγνοια των στοιχείων του μουσουλμανικού θρησκεύματος και σεβόταν τα ιερά μυστήρια και τις νηστείες των χριστιανών. Την πρωτοχρονιά έκοβαν βασιλόπιτα και σε όποιον έπεφτε το φλουρί, τον θεωρούσαν τυχερό. Μάλιστα, φύλαγαν τα κόκκινα αυγά που τους προσέφεραν οι χριστιανοί το Πάσχα και τις ημέρες πριν από το Πάσχα καθάριζαν το σπίτι, για να είναι όμορφο και καθαρό εκείνη την ήμερα. Την ημέρα του Αγ. Γεωργίου έβγαιναν στην εξοχή και σούβλιζαν το αρνί, τραγουδώντας και χορεύοντας, ένα έθιμο που είχαν και οι χριστιανοί της περιοχής. Στις δύσκολες στιγμές προσέφευγαν στις άγιες εικόνες και είχαν ιδιαίτερη πίστη στο Άγιο Νικάνορα, στο όνομα του όποιου υπήρχε και μοναστήρι στην Ζάβορδα των Γρεβενών,. όπου έκαναν τάματα, προσφέροντας κάλτσες ή ζώα για να γλυτώσουν από διάφορες ασθένειες που εμφανιζόταν.
Μετά την ανταλλαγή κάποιοι από τους Βαλαάδες έφτασαν στην Σπάρτη της Μ. Ασιας και εγκαταστάθηκαν στα σπίτια των Ελλήνων στην συνοικία Εμριέ.
Το 1973 ο αδερφός του πάτερα μου Κυριάκος Καπλάνογλου, επισκέφθηκε την Σπάρτη και του έκανε εντύπωση που στην αγορά κάποιοι μιλούσαν ελληνικά. Όταν τους ρώτησε τί είναι, απήντησαν ΄Ελληνες από την περιοχή Γρεβενών. Αναμφισβήτητα οι Έλληνες αυτοί υπήρξαν θύματα των ίδιων καταστάσεων που οδήγησαν στην μικρασιατική καταστροφή. Ελληνόφωνοι που όπως γράφει ο Μολοσσός : ” …είναι βέβαιο ότι οι άνθρωποι αυτοί πολύ σύντομα θα επέστρεφαν στην ορθόδοξη πίστη αν δεν τους εξανάγκαζαν να εγκαταλείψουν την γενέθλια γη και έφευγαν στην Τουρκία γιατί ο πολιτισμός τους η γλώσσα του τα ήθη και τα έθιμα ήταν και παρέμεναν Ελληνικά.” .Μάλιστα, υπολογίζει τον αριθμό τους σε 20.000 άτομα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι τότε πολιτικές αρχές της περιοχής επέμεναν να παραμείνουν οι Βαλαάδες στην Δυτική Μακεδονία.
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΧΩΡΙΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ -ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΟΠΟΥ ΗΤΑΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΗΜΕΝΟΙ ΟΙ ΒΑΛΑΑΔΕΣ
ΝΕΑ ΚΑΙ ΠΑΛΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΝΕΑ ΚΑΙ ΠΑΛΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ
*********************** *************************
ΑΝΑΒΡΥΤΑ=ΒΡΑΤΣΙΝΟ ΑΝΘΟΥΣΑ=ΡΕΖΝΗ
ΑΧΛΑΔΙ = ΜΙΣΓΑΝΙ ΒΑΤΟΛΑΚΟΣ = ΔΟΒΡΑΤΟΒΟ
ΒΡΟΝΤΗ = ΒΡΟΝΤΡΙΖΑ ΓΛΥΚΟΚΕΡΑΣΙΑ =ΤΣΕΡΑΠΙΑΝΗ
ΕΛΑΤΟΣ = ΔΟΒΡΑΝΗ ΚΑΛΟΝΕΡΙ = ΒΡΟΓΚΙΣΤΑ
ΚΕΝΤΡΟ = ΒΕΝΤΖΙΑ ΚΙΒΩΤΟΣ = ΚΡΙΦΤΙ
ΚΛΗΜΑΤΑΚΙ = ΔΟΒΡΟΥΝΙΤΣΑ ΚΟΚΚΙΝΙΑ = ΣΟΥΜΠΙΝΟ
ΚΟΙΛΑΔΙ = ΤΣΑΒΑΛΕΡ ΛΕΥΚΗ = ΣΙΡΟΤΣΑΝΙ
ΛΕΥΚΑΔΙ = ΒΙΝΙΑΝΗ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΟΣ = ΓΙΑΝΚΟΒΗ
ΜΕΡΣΙΝΑ = ΓΚΟΥΜΠΛΑΡΙ ΜΟΛΟΧΑ = ΓΚΙΝΟΤΣΙ
ΝΕΑΠΟΛΗ = ΑΝΑΣΕΛΙΤΣΑ ΝΗΣΙ =ΝΗΣΙΝΙΚΟΣ
ΟΜΑΛΗ = ΠΛΑΖΟΜΗ ΠΕΠΟΝΙΑ = ΛΑΗ
ΠΥΛΟΡΙ = ΠΥΛΟΡΗ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΗ = ΠΛΑΖΟΜΙΣΤΙ
ΣΥΝΔΕΝΔΡΟ = ΤΖΙΒΕΝ ΤΣΑΚΝΟΧΩΡΙ = ΤΣΑΚΝΟΧΩΡΗ
ΤΣΟΤΥΛΙ = ΤΣΟΤΥΛΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ = ΒΑΙΠΕΣ
Σήμερα, μερικά από αυτά τα χωριά δεν υπάρχουν όπως άλλωστε και η Νέα Σπάρτη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α. Βακαλόπουλος “Ιστορία της Μακεδονίας 1354-1833” ,(1969)
Ζαχ. Δρόσος, “Οἱ Βαλαάδες τῆς Ἁνασελίταης καὶ τῶν Γρεβενῶν, «Ἡμερολόγιον Δυτικῆς Μακεδονίας» ” (1938)
Ζώτος Μολοσσός, Ἠπειρωτικαὶ Μακεδονικαὶ Μελέται”, Αθήνα 1887
Δ. Λιθοξόου , “Οικισμοί και πληθυσμός της περιοχής Αλμωπίας (Μογλενών)”,2012 Lithoksou.net
Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου “Οι Αναμνήσεις μου,(από την Πατρίδα μου Σπάρτη Μ. Ασίας)” Επιμ. : Χάρης Σαπουντζάκης, Αθήνα 1990
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
www.voiotis.gr/index.php?…id..
www.tovoion.com/news
www.scribd.com/…/HYPERLINK «http://www.scribd.com/…/ΝΕΟΤΕΡΑ-ΠΑΛΙΟΧΩ»ΝΕΟΤΕΡΑ-ΠΑΛΙΟΧΩ.
www.dimosvoiou.gr/site/…/o…/ta-horia-ma..
www.tsotili.gr/index.php?option..
ΔΕΙΤΕ ΜΙΑ ΠΑΛΙΟΤΕΡΗ ΕΚΠΟΜΠΗ ΜΕ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΘΕΜΑ
