Όπως έχει ειπωθεί επανειλημμένως η κλιματική αλλαγή μπορεί να οδηγεί τη χώρα στο σύνολό της στην ενεργειακή μετάβαση, την Δυτική Μακεδονία όμως την ωθεί σε μετάβαση του συνολικού οικονομικού και κοινωνικού της συστήματος με καθοριστικές αρνητικές επιπτώσεις στο παραγόμενο εισόδημα και τις θέσεις εργασίας. Προκύπτει λοιπόν ένα ζήτημα βιωσιμότητας της περιοχής.
Οι προκλήσεις είναι δύο:
· Η πρώτη αφορά στο τι πρέπει να γίνει με το ζήτημα αυτό καθεαυτό του ενεργειακού τομέα ως κυρίαρχης οικονομικής δραστηριότητας της περιοχής και ποιο μοντέλο τελικά θα επιλεγεί μέχρι την πλήρη απολιγνιτοποίηση και μάλιστα μέσα στα υπερβολικά στενά χρονικά περιθώρια που τέθηκαν.
· Η δεύτερη κινείται προς την κατεύθυνση της αναδιάρθρωσης του αναπτυξιακού προφίλ της τοπικής οικονομίας, η οποία ειρήσθω εν παρόδω, θα έπρεπε να μας είχε απασχολήσει πριν από δεκαετίες, όταν ακόμη μεσουρανούσε ο λιγνίτης, προκειμένου να μην υπήρχε η ασφυκτική πίεση για εύρεση άμεσων λύσεων και η μετάβαση να ήταν ομαλή χωρίς ιδιαίτερους κλυδωνισμούς.
Φυσικά οι δύο αυτές προκλήσεις δεν είναι εντελώς ανεξάρτητες μεταξύ τους. Ο κοινός γεωγραφικός τους τόπος είναι ότι και στις δύο η απάντηση είναι επενδύσεις, δημόσιες αλλά πρωτίστως ιδιωτικές.
Το όλο ζήτημα ανάγεται λοιπόν σε μια προσπάθεια να καταστεί η περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας και δη του ενεργειακού άξονα, ελκυστική για επενδύσεις, επενδύσεις που θα οδηγήσουν σε αύξηση των θέσεων εργασίας, σε αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και της κατανάλωσης και με τον τρόπο αυτό στην ενεργοποίηση του συνολικού κύκλου της περιφερειακής οικονομίας προς μια ανοδική τροχιά. Για να επιτευχθεί ουσιαστικά σε πρώτο επίπεδο, ισοδύναμο αποτέλεσμα ως αντιστάθμισμα των επιπτώσεων της απολιγνιτοποίησης, αλλά κυρίως να τεθούν οι βάσεις για την μεσο-μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη της Δυτικής Μακεδονίας και την θεραπεία του μονοδιάστατου, ανεπαρκούς και όπως αποδείχθηκε θνησιγενούς παραγωγικού της συστήματος.
Η προσέλκυση των επενδύσεων καθίσταται εφικτή μόνο με τη διασφάλιση τριών προϋποθέσεων:
· Πρώτον, χρηματοδοτικοί πόροι είτε με τη μορφή επιδοτήσεων είτε με τη μορφή δανείων και άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων. Στο πλαίσιο της δίκαιης μετάβασης ανακοινώθηκε ήδη ένα πακέτο χρηματοδοτήσεων που θα διατεθεί στην περιοχή υπό την προϋπόθεση ότι θα διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο και βιώσιμο αναπτυξιακό σχέδιο.
· Δεύτερον, κατάλληλες υποδομές για την εγκατάσταση των νέων επιχειρήσεων, όπως οργανωμένοι υποδοχείς με τη μορφή των επιχειρηματικών πάρκων, βιομηχανικών περιοχών και θερμοκοιτίδων αλλά και αποτελεσματικό συγκοινωνιακό δίκτυο που στη Δυτική Μακεδονία θα πρέπει να συμπληρωθεί απαραιτήτως με τον σιδηρόδρομο που αποτελεί το φθηνότερο μέσο μεταφοράς πρώτων υλών και εμπορευμάτων.
· Τρίτον, κατάλληλο και ευνοϊκό για επενδύσεις θεσμικό πλαίσιο αναφορικά με το φορολογικό καθεστώς, την αδειοδοτική διαδικασία και τα καθεστώτα ενίσχυσης των επιχειρήσεων.
Ειδικότερα, η ανωτέρω τρίτη προϋπόθεση συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των μέτρων που ανακοινώθηκαν πρόσφατα για την Δυτική Μακεδονία (ειδική φορολογική ζώνη).
Δεδομένου ότι τα αποτελέσματα του σχεδιασμού αναφορικά με την προσέλκυση και εγκατάσταση επιχειρήσεων στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας θα πρέπει να είναι άμεσα, κρίνεται σκόπιμο η δημιουργία του ευνοϊκού αυτού θεσμικού πλαισίου να προηγηθεί όλων.
Θετική συγκυρία αποτελεί το γεγονός ότι υπάρχει εκδηλωμένο ενδιαφέρον από διεθνείς ομίλους (π.χ. SAP, PwC, Cisco, Amazon, eBay, Volkswagen, Pfizer, Tesla κ.λπ.) να δρομολογήσουν επενδύσεις στην Ελλάδα (άρθρο Η. Γ. Μπέλλου – Καθημερινή Κυριακής 16/2/2020). Συνεπώς καταγράφεται ήδη μια τάση που μας ενδιαφέρει.
Εάν, όπως διατυπώθηκε από επίσημα κυβερνητικά χείλη, υπάρχει η βούληση η Δυτική Μακεδονία να αποτελέσει ένα success story δίκαιης μετάβασης, τότε ιδού η ευκαιρία ο στόχος αυτός να συνδυαστεί με την τάση για επενδύσεις στην Ελλάδα και η περιοχή να προετοιμαστεί τάχιστα και κατάλληλα σε θεσμικό και τεχνικό επίπεδο για την υποδοχή τους.
Ο νόμος 4608/2019 που δημοσιεύθηκε στις 25/4/2019 στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης αναφορικά με την «Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα και την Προσέλκυση Στρατηγικών Επενδύσεων» θα πρέπει να αξιοποιηθεί συστηματικά με πεδίο εφαρμογής την Δυτική Μακεδονία.
Οι Στρατηγικές Επενδύσεις σύμφωνα με το Ν.4608/2019 διακρίνονται σε 6 κατηγορίες:
· «Στρατηγικές Επενδύσεις 1», οι οποίες δημιουργούν τουλάχιστον 120 νέες θέσεις πλήρους απασχόλησης και έχουν συνολικό προϋπολογισμό μεγαλύτερο των 100 εκ. €.
· «Στρατηγικές Επενδύσεις 2», οι οποίες δημιουργούν τουλάχιστον 100 νέες θέσεις πλήρους απασχόλησης και έχουν συνολικό προϋπολογισμό μεγαλύτερο των 40 εκ. €. Τα συγκεκριμένα όρια ποικίλλουν ανάλογα με το είδος των επενδύσεων και την εγκατάστασή τους σε οργανωμένους χώρους υποδοχής.
· «Εμβληματικές Επενδύσεις», οι οποίες υλοποιούνται από διεθνούς φήμης νομικές οντότητες που κατατάσσονται στις πρώτες θέσεις στον κλάδο τους σε παγκόσμιο ή ευρωπαϊκό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων όσων προωθούν την πράσινη οικονομία.
· «Επενδύσεις στη Βιομηχανία», οι οποίες δημιουργούν τουλάχιστον 200 νέες θέσεις πλήρους απασχόλησης και έχουν συνολικό προϋπολογισμό μεγαλύτερο των 200 εκ. €.
· «Στρατηγικές Επενδύσεις ταχείας αδειοδότησης», οι οποίες δημιουργούν τουλάχιστον 30 νέες θέσεις πλήρους απασχόλησης και έχουν συνολικό προϋπολογισμό μεγαλύτερο των 20 εκ. €.
· «Αυτοδίκαια εντασσόμενες Στρατηγικές Επενδύσεις», όπου εντάσσονται κυρίως έργα ΣΔΙΤ και Ευρωπαϊκά Ενεργειακά Έργα κοινού ενδιαφέροντος.
Για όλες τις ανωτέρω κατηγορίες Στρατηγικών Επενδύσεων προβλέπονται κατά περίπτωση τέσσερις κατηγορίες κινήτρων που διευκολύνουν σημαντικά την υλοποίησή τους.
Τα κίνητρα αυτά είναι:
· Κίνητρα Χωροθέτησης σε ενιαίες εκτάσεις οι οποίες ορίζονται μέσω Ειδικών Σχεδίων Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων.
· Φορολογικά Κίνητρα που διακρίνονται σε φορολογικές απαλλαγές από την καταβολή φόρου εισοδήματος επί των προ φόρων κερδών ή σε επιτάχυνση φορολογικών αποσβέσεων των παγίων που προβλέπονται στο επενδυτικό πρόγραμμα.
· Κίνητρα Ταχείας Αδειοδότησης, η οποία ορίζεται στις 45 ημερολογιακές ημέρες.
· Κίνητρα Ενίσχυσης Δαπανών που αφορούν στην πρόσληψη εργαζομένων σε μειονεκτική θέση και ατόμων με αναπηρία καθώς και για την υλοποίηση έργων έρευνας και ανάπτυξης.
Συμπερασματικά, η αξιοποίηση του ανωτέρω θεσμικού πλαισίου αναφορικά με την συστηματική προσέλκυση Στρατηγικών Επενδύσεων με πεδίο εφαρμογής τη Δυτική Μακεδονία και η περαιτέρω διερεύνηση θέσπισης ειδικής φορολογικής ζώνης θα πρέπει να αποτελέσουν τις πρώτες άμεσες ενέργειες, οι οποίες θα δώσουν το στίγμα για την επόμενη μέρα και θα ανοίξουν το δρόμο για την μετάβαση της οικονομίας σε ένα νέο και βιώσιμο παραγωγικό σύστημα.
Φυσικά η κατά προτεραιότητα αντιμετώπιση της πρόκλησης «Προσέλκυση Επενδύσεων στη Δυτική Μακεδονία» δεν αναιρεί το γεγονός ότι κρίσιμα ζητήματα της μετάβασης, όπως ο ενεργειακός σχεδιασμός, η μελλοντική λειτουργία των τηλεθερμάνσεων, οι αποκαταστάσεις των ορυχείων και οι μετεγκαταστάσεις οικισμών με καθοριστικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομική και κοινωνική ζωή, αποτελούν εξίσου μέγιστα προβλήματα προς επίλυση σε τεχνοκρατικό και πολιτικό επίπεδο.
- Οικονομολόγος, Διευθυντής Προγραμμάτων Αναπτυξιακής Δυτικής Μακεδονίας Α.Ε. – ΑΝΚΟ
