Μπορεί και οι δύο «πόλοι» της Ορθοδοξίας να φέρουν ευθύνη για το Σχίσμα, ο ένας για την βιασύνη και το νομικισμό (Βαρθολομαίος) και ο άλλος για την έντονη και άμετρη αντίδραση (Κύριλλος Μόσχας). Αλλά μόνο η μία από τις δύο πλευρές φέρει τον τίτλο «Οικουμενικός» και έχει ευθύνες ανάλογες του βάρους αυτού του τίτλου, ο οποίος είναι πλέον κενός νοήματος.
Του Νίκου Σταματάκη*
Το Σχίσμα που επήλθε στην Ορθοδοξία με την απόφαση του Πατριαρχείου Μόσχας να διακόψει την κοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο δημιούργησε εύλογα ερωτηματικά σε κάθε καλώς σκεπτόμενο χριστιανό αλλά και βαθιές αμφιβολίες για τα κίνητρα και την ποιότητα των δύο κορυφαίων ηγετών της Ορθοδοξίας στην Κωνσταντινούπολη και τη Μόσχα. Είναι γνωστές οι ιστορικές διεκδικήσεις της Μόσχας για τα πρωτεία της Ορθοδοξίας («Τρίτη Ρώμη»), όπως γνωστές είναι και οι ρωσικές ευαισθησίες για το Κίεβο, την δική τους «Ιερουσαλήμ». Να θυμίσουμε άραγε ότι στο Κίεβο πήγε η πανέμορφη βυζαντινή πριγκιποπούλα Αννα η Πορφυρογέννητη να παντρευτεί το 988 μΧ. τον, έως τότε βάρβαρο, Βλαδίμηρο, τον βασιλιά των Ρως, με τον όρο να ασπασθεί την Ορθοδοξία; Ηταν τόση η θέρμη της πίστης του νεοφώτιστου Βλαδίμηρου που οι ιστορικοί της εποχής λένε ότι άνοιγε καθημερινά το παλάτι του Κιέβου στους φτωχούς δίνοντας τους στέγη και φαγητό και μοιράζοντας τα ιμάτιά του! Η θρησκευτική αυτή «ζέσις» διαπιστώνεται στους Ρώσους ανά τους αιώνες έως και σήμερα. Τα 70 χρόνια κομμουνισμού δεν ήταν δυνατόν να την μειώσουν…
Όταν λοιπόν το Κίεβο αναζωπυρώνει τις ρωσικές θρησκευτικές ευαισθησίες και όταν αυτές οι ευαισθησίες συνδυάζονται με σύγχρονους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς, ποια ήταν η ανάγκη και γιατί η βιασύνη για απόδοση Αυτοκεφαλίας στην υπό τον Φιλάρετο σχισματική Εκκλησία της Ουκρανίας; «Είναι άραγε τόσο αναγκαία πνευματικά η Αυτοκεφαλία; Και εάν ναι, δεν θα μπορούσε να περιμένει λίγο ακόμη;», ρωτά με απορία ο Μεσογαίας Νικόλαος, ένας από τους πλέον φωτισμένους ιεράρχες της Ορθοδοξίας παγκοσμίως, σε πρόσφατο άρθρο-κεραυνό… Και μάλιστα όταν τόσο το 1992 όσο και το 1999 ο κ.Βαρθολομαίος είχε ρητώς υποσχεθεί τόσο στο Πατριαρχείο Μόσχας όσο και στην κανονική αυτοκέφαλη Εκκλησία του Κιέβου ότι δεν θα προχωρούσε στην αναγνώριση της σχισματικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Κιέβου;
Τι λοιπόν θα έπραττε ένας αληθινά «Οικουμενικός» Πατριάρχης;
Ενας γνήσιος Ορθόδοξος ιεράρχης θα απέφευγε την άμεση εμπλοκή του σε γεωπολιτικούς σχεδιασμούς μεγάλων δυνάμεων. Όμως ο κ.Βαρθολομαίος ήδη προ δεκαετίας δήλωνε, χωρίς καμία συναίσθηση της ιερότητας του αξιώματός του, ενώπιον του τότε Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα κ.Σπέκχαρντ: «Το Πατριαρχείο μας και η Αμερική υπηρετούν τα ίδια ιδανικά, δικαιοσύνης, ελευθερίας, όλες τις μεγάλες ηθικές και πνευματικές αξίες, που ισχύουν διαχρονικώς και παγκοσμίως…» Αλλά όταν ο ηγέτης της Ορθοδοξίας βάζει στο ίδιο επίπεδο την Εκκλησία με μια κοσμική παγκόσμια δύναμη και όταν προσποιείται ότι η όποια κοσμική δύναμη υπηρετεί πρωτίστως ιδανικά και όχι τα συμφέροντά της, τότε έχει βάναυσα προσβάλλει το Σχήμα του, δείχνει έντονα σημάδια αλαζονείας και εν τέλει είναι εκτός τόπου και χρόνου. Ειδικά όταν οι συνακόλουθες πράξεις του (αλλά και των συμβούλων του) δεν εξυπηρετούν τα μηνύματα και τις αξίες του Χριστιανισμού αλλά τα συμφέροντα της όποιας κοσμικής δύναμης. Ποιες αξίες άραγε υπηρετούσε η Αμερική όταν (για να κρυφτούν οι «πομπές» του Προέδρου Κλίντον στο σκάνδαλο με τη Μόνικα Λουίνσκι) ισοπέδωνε ένα Ορθόδοξο έθνος, τη Σερβία, με πρωτοφανή βία; Και πρόσφατα, ποιες αξίες υπηρετούσε η Αμερική όταν οι μυστικές της υπηρεσίες συνεργαζόντουσαν με τους «αποκεφαλιστές» της Συρίας (τους άμεσα υποστηριζόμενους από την Τουρκία) και ως αποτέλεσμα εξοντωνόταν και σφαγιαζόταν η αρχαιότερη Ορθόδοξη εκκλησία, της Αντιοχείας; Οι ηγέτες των ΗΠΑ δεν σήκωσαν το μικρό τους δακτυλάκι να διασώσουν την Αντιοχειανή Εκκλησία επειδή ήταν υπό την επιρροή του Πατριαρχείου Μόσχας… Αγαπητοί χριστιανοί, μην ψάξετε στο ίντερνετ να βρείτε δηλώσεις του κ.Βαρθολομαίου για τις σφαγές που υπέστησαν οι Ορθόδοξοι της Συρίας. Δεν υπάρχουν, ούτε καν σε γενικόλογη μορφή – και μακάρι να κάνουμε λάθος… Θα βρείτε όμως πολύ εύκολα τις ευλογίες του κ. Βαρθολομαίου για τα ασκέρια του Σουλτάνου Ερντογάν να εισβάλλουν στην Συρία και να σφάξουν «ένδοξα» όσους βρουν μπροστά τους…
Αλλά ποιοι ζητούσαν Αυτοκεφαλία από τον κ.Βαρθολομαίο; Ενας ωφελιμιστής κοσμικός πρόεδρος, ο κ. Ποροσένκο και ένας προβληματικός από κάθε άποψη ιεράρχης, ο κ.Φιλάρετος, ο οποίος απέτυχε το 1992 να εκλεγεί Πατριάρχης Μόσχας και έχει προφανώς απωθημένα. Για να μη μιλήσουμε για το ποίμνιό του στη Δυτική Ουκρανία, με το παλαιότερο και πρόσφατο ναζιστικό παρελθόν… Αυτά τα «ιδανικά» επιβράβευσε ο κ. Βαρθολομαίος με Aυτοκεφαλία;
Επιπλέον, με την τωρινή του απόφαση ο κ. Βαρθολομαίος παραβίασε παράδοση αιώνων που αφορά την δημοκρατική λειτουργία της Ορθοδοξίας. Σύμφωνα με την παράδοση αυτή η Αυτοκεφαλία κάποιας Εκκλησίας αναγνωρίζεται «συνοδικώς» με συναίνεση των πέντε πρωτογενών Πατριαρχείων και μάλιστα στα πλαίσια μεγάλης συνόδου. Στην Ορθοδοξία ο Πατριάρχης είναι «πρώτος μεταξύ ίσων». Όμως ο κ. Βαρθολομαίος επέλεξε ξαφνικά να μετατραπεί σε Πάπα και να αποκτήσει το αυτεξούσιο και το αλάθητο. Εάν με αυτά τα κριτήρια και αυτή την «παραβατική» ευκολία απονέμει Αυτοκεφαλία στην Ουκρανία (στην ουσία μόνο στο 1/3 του συνόλου των πιστών της) τότε σε ποια βάση άραγε θα αρνηθεί την Αυτοκεφαλία που αρκετοί ανάμεσά μας στην Εκκλησία της Αμερικής πλέον ανοιχτά επιζητούν;
Ενας αληθινά Ορθόδοξος και «Οικουμενικός» Πατριάρχης δεν θα κρυβόταν πίσω από ιστορικές και νομικίστικες αναφορές για να προβάλλει τα δικαιώματά του για την απονομή της Αυτοκεφαλίας. Ούτε θα προχωρούσε σε επίδειξη ισχύος. Αντίθετα θα καλούσε δημόσια και ιδιωτικά τον Πατριάρχη Μόσχας κ. Κύριλλο να συζητήσουν, προτάσσοντας την Αγάπη του Ευαγγελίου, για το πώς θα μπορούσε να δοθεί κάποια πνευματική λύση στο θέμα μέχρι να λυθούν οι συνοριακές και άλλες γεωπολιτικές διαφορές. Τις στιγμές αυτές μόλις έγινε γνωστό ότι έχει κληθεί επισήμως ο πρόεδρος Πούτιν να επισκεφθεί την Ουάσιγκτον για συνομιλίες με τον πρόεδρο Τραμπ και είναι ολοφάνερο ότι το πρώτο θέμα στην ατζέντα θα είναι η Ουκρανία και η Συρία. Ηδη ο πρόεδρος Τραμπ έχει αποδεχτεί όπως φαίνεται την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία και πιθανότατα την αυτονόμηση της ανατολικής Ουκρανίας. Με την επικείμενη επαναχάραξη συνόρων – που ακόμα και μικρά παιδιά μπορούσαν να προβλέψουν – τι νόημα είχε η βιασύνη του κ.Βαρθολομαίου;
Φυσικά και η Μόσχα επέλεξε το δρόμο της βίαιης και άμετρης αντίδρασης. Τι νόημα έχει στα πλαίσια του χριστιανικού κηρύγματος η επιτίμηση των Ρώσων πιστών που θα ήθελαν να επισκέπτονται και να μετέχουν των μυστηρίων στο Αγιο Ορος (και ίσως αργότερα και σε άλλα κέντρα της Ορθοδοξίας); Αυτό είναι το ευαγγελικό μήνυμα της αγάπης, της συγχώρεσης και της ενότητας που θέλει να περάσει η Εκκλησία που φιλοδοξεί να γίνει «Τρίτη Ρώμη»;
Και πάλι όμως το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης έχει ο κ.Βαρθολομαίος επειδή μόνο εκείνος φέρει τον τίτλο «Οικουμενικός» και υποχρεούται να προβάλλει το ανάλογο υπόδειγμα. Ενας αληθινά «Οικουμενικός» Πατριάρχης δεν θα μιλούσε ποτέ για «καλοπληρωμένα άρθρα και μαύρη προπαγάνδα από τη ρωσική πλευρά». όπως είπε ο κ. Βαρθολομαίος πριν λίγες μέρες. Καμία χριστιανική αρετή δεν θύμιζαν αυτές οι εκφράσεις, οι απρεπείς προς το Σχήμα του. Αντίθετα τον υποβίβαζαν στο χαμηλό επίπεδο του πολιτικάντη που τόσο έντονα ζούμε στις μέρες μας… Είναι αυτές δηλώσεις που αρμόζουν στον «Οικουμενικό» Πατριάρχη της Ορθοδοξίας;
Με τις πρόσφατες ενέργειές του ο κ. Βαρθολομαίος επιβεβαιώνει όλους όσους κατά καιρούς τον επέκριναν εντός της Ορθοδοξίας και ειδικά στη Ρωσία, την Ελλάδα αλλά και εδώ στην Αμερική, την υποτίθεται θυγατρική Εκκλησία του Πατριαρχικού Θρόνου, την οποία κατάφερε να διαιρέσει και να αποδεκατίσει δια του εκπροσώπου του πατρός Αλέξανδρου Καρλούτσου. Καθώς από δεκάδες πλευρές της Εκκλησίας μας ακούγονται φωνές αγωνίας για το μέλλον, με μόνο το 15-18% των ελληνοαμερικανών να συμμετέχουν, με το 70% των κοινοτήτων να έχουν οικονομικά προβλήματα, με τη νέα γενιά να έχει χαθεί, στραμμένη κυρίως προς την ζωντάνια των προτεσταντών, με τι ασχολείται ο ολίγιστος κ.Βαρθολομαίος; Με τα γεωπολιτικά παιχνίδια που του σερβίρει ο φάδερ Αλεξ και με την οικονομική αφαίμαξη των κοινοτήτων; Αν δεν αλλάξει γραμμή χωρίς καθυστέρηση ας είναι βέβαιος ότι θα απωλέσει όση ελάχιστη εμπιστοσύνη έχει μείνει ανάμεσά μας για το πρόσωπό του.
*Ο Νίκος Σταματάκης (nickstamatakis50@gmail.com) είναι διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών, διεθνολόγος και επιχειρηματίας που ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη.
