Μιλώντας για τον Ιωσήφ Στάλιν
Αν ηγεμόνας είναι ο ανώτατος άρχοντας μιας χώρας, ηγέτης είναι ο πολιτικός ή στρατιωτικός αρχηγός. Είναι αυτός που είναι οδηγός αρχηγός, εξουσιάζει και κυβερνά απόλυτα.
Γιατί θυμηθήκαμε τον Στάλιν; Πρόσφατα, σε βιβλίο ιστορίας, διαβάσαμε τις δηλώσεις του Τσόρτσιλ στην βρετανική Βουλή, όπου 5 χρόνια μετά τον θάνατο του Στάλιν, τον χαρακτήριζε ως τον μεγαλύτερο ηγέτη. Χαρακτηριστικό σημείο της ομιλίας του είναι εκείνο όπου αναφέρει πως ο Στάλιν παρέλαβε μια Ρωσία υπανάπτυκτη, χώρα γεωργών και μουζίκων και δημιούργησε μια υπερδύναμη με παγκόσμιο κύρος. Κλείνει δε την ομιλία του, λέγοντας πως ο Στάλιν πεθαίνοντας άφησε ως μοναδικό περιουσιακό του στοιχείο το παλτό του. Και σίγουρα δεν είναι τυχαία η επισήμανση αυτή.
Τη νύχτα της 2 Μαρτίου του 1953 ο άνδρας που φοβάται ολόκληρο το ρωσικό έθνος, αλλά και η διεθνής κοινότητα, πεθαίνει. Ο Ιωσήφ Στάλιν, ο στυγερός δικτάτορας και ανελέητος τύραννος, παθαίνει ένα τρομακτικό εγκεφαλικό επεισόδιο και αφήνει τον μάταιο τούτο κόσμο, αλλά και την ηγεμονική θέση του ως γ.γ. της ΕΣΣΔ.
Όλοι όσοι λειτουργούσαν στη σκιά του, μάχονται τώρα για να κληρονομήσουν την υπέρτατη εξουσία του. Πολλοί οι υποψήφιοι για το θρόνο του και θα παλέψουν σκληρά για να τον κατακτήσουν. Το αν ο θάνατός του ήταν φυσιολογικός και αν υπήρξαν άλλοι λόγοι που τον επίσπευσαν, είναι ένα άλλο κεφάλαιο, κάτι που δεν είναι του παρόντος.
Η ιστορία προέρχεται από τη λέξη «ίστωρ», δηλαδή αυτός που γνωρίζει την αλήθεια. Λαμβάνοντας αυτό υπόψη μας, θα πούμε πως ο Στάλιν υπήρξε κοντά στο ιδεώδες της οικουμενικής αυτοκρατορίας. Ο οικουμενισμός δεν έχει σύνορα. Δεν πίστευε σε κατάκτηση αποικιών, αλλά σε όλο το προλεταριάτο του πλανήτη. Θεωρούσε τον πολιτικό ιμπεριαλισμό προϊόν της Δύσης και πως όσες χώρες προσχωρούσαν στο σοσιαλισμό, θα γινόταν αυτομάτως και μέλη της ΕΣΣΔ. Μία οικουμενική αυτοκρατορία χρειάζεται κοινή φιλοσοφία, ιδεολογία ή θρησκεία.
Αν η Κίνα είχε τον Κομφούκιο, το Βυζάντιο, την Ορθοδοξία, η ΕΣΣΔ είχε τον Μαρξισμό-Λενινισμό-Σταλινισμό.
Ακολουθώντας το πνεύμα του Στάλιν
Πέρασαν 65 χρόνια από το θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν, ενός ηγέτη του οποίου οι ηγετικές ικανότητες αναγνωρίστηκαν και από αντιπάλους του στη Δύση. Επειδή όμως η λογική δεν έχει απαντήσεις για όλα, πολλοί ακόμα ψάχνουν για τη θετική ή αρνητική επίδραση του Στάλιν στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, αλλά και στη διαμόρφωση της ισχυρής, επί των ημερών του, ΕΣΣΔ.
Το παρελθόν είναι «σημαδεμένη ιστορία» και μελετώντας την σωστά, περπατούμε σε μονοπάτια που οδηγούν και σε σωστά συμπεράσματα. Είχαμε συνηθίσει να λέμε για τον Στάλιν, οι μεν στη Δύση πως ήταν ένας αδίστακτος τύραννος, οι δε στην Ανατολή ότι ήταν ο σωτήρας του προλεταριάτου.
Ο Στάλιν ήταν αυτό που ο Τσόρτσιλ είχε πει και είναι πλέον αδιαμφισβήτητο, πως το σταλινικό καθεστώς διαμόρφωσε εν πολλοίς την ιστορία του 20ου αιώνα. Όσοι μελέτησαν τα αρχεία της Μόσχας, τώρα ειδικά που είναι διαθέσιμα, δεν αρνούνται τα εγκλήματα του καθεστώτος, αλλά επισημαίνουν την προσωπικότητα του ηγέτη που μεταμόρφωσε την αγροτική φτωχή Ρωσία των κουλάκων σε πυρηνική υπερδύναμη!
Επισημαίνουν την ικανότητα αντίληψης του Στάλιν να επιλέγει τους συνεργάτες του, την «σταλίνσκαγια κομάντα» (Αντρέγιεφ, Βοροσίλοφ, Μολότοφ, Μαλένκοφ, Μικογιάν, Μπέρια, Χρουστσόφ κα.), οι οποίοι συνέχισαν να κυβερνούν για πολλά χρόνια και μετά το θάνατό του.
Η «σταλίνσκαγια κομάντα» χρειαζόταν τον αυταρχικό Στάλιν, αλλά και ο Στάλιν την ομάδα. Παρόλο τον «μεγάλο τρόμο» της περιόδου 1936-1938, ακόμη και σήμερα πολλοί Ρώσοι επιθυμούν την ανασύσταση της ΕΣΣΔ. Σε δημοσκόπηση των τελευταίων χρόνων, το 50% των Ρώσων νοσταλγούν τον Στάλιν και τον αναφέρουν ως «ηγετική ιστορική μορφή».
Ο «μεγάλος πατριωτικός πόλεμος», όπως αποκαλούν οι Ρώσοι τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, η νίκη των Σοβιετικών επί των Ναζί, ήταν η νομιμοποίηση του σταλινικού καθεστώτος και η δύναμη συνέχισης των διαδόχων του Στάλιν. Τη δύσκολη εκείνη στιγμή, ο διορατικός Στάλιν εγκατέλειψε την ιδεολογία του προλεταριακού διεθνισμού και γύρισε πίσω στην παράδοση του ρωσικού πατριωτισμού. Στους ήρωες και στα σύμβολα του παρελθόντος, με τον Μεγάλο Πέτρο, τον Αλεξ. Νιέφσκι, τον Ιβάν τον τρομερό. Η στροφή του Στάλιν στις παραδοσιακές αξίες έφερε την ενότητα του λαού, τον θρίαμβο στο Στάλινγκραντ και την τελική νίκη. Προχώρησε δε και στην αποκατάσταση της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, όταν η ΕΣΣΔ είχε αποκηρύξει τη θρησκεία ως «όπιο του λαού».
Μετά τον Β’ΠΠ έχουμε τη νέα διανομή του κόσμου μεταξύ Στάλιν, Τσόρτσιλ, Ρούσβελτ. Ευρώπη και Βαλκάνια στο τραπέζι για μοίρασμα. Ο Δυτικός και ο Ανατολικός κόσμος. Στο πιάτο των ισχυρών του κόσμου και η μικρή Ελλάδα. Επειδή πολλά λέγονται για το «δάχτυλο» Στάλιν στα Δεκεμβριανά, στον Ελληνικό εμφύλιο και στο «Μακεδονικό», ας δούμε κάτι απ’ αυτό. Είχε ή όχι σχέση ο Στάλιν με όσα έγιναν στην Ελλάδα, στη συγκεκριμένη στιγμή;
Ιωσήφ Στάλιν: Στην Ελλάδα θα μπούμε ως προσκυνητές
Ένα από τα αποφθέγματα του Στάλιν είναι και το εξής: «Στην Βουλγαρία θα μπούμε ως τιμωροί, στη Γιουγκοσλαβία ως απελευθερωτές και στην Ελλάδα ως προσκυνητές».
Ως τιμωροί στη Βουλγαρία, την οποία έκανε στη συνέχεια επαρχία της ΕΣΣΔ, διότι συνεργάστηκαν με τους Ναζί. Ως ελευθερωτές στη Γιουγκοσλαβία, διότι υπήρχε ισχυρό φιλορωσικό αντάρτικο κατά των Ναζί. Είχε μοιραστεί 50-50 στη συμφωνία με τον Τσόρτσιλ, αλλά θα την ήθελε και όλη δική του. Και στην Ελλάδα ως προσκυνητές. Εφαρμογή της συμφωνίας, η Ελλάδα παραχωρούνταν ως φέουδο στο Ηνωμένο Βασίλειο!
Ήταν όμως έτσι ή ανοιγόκλεισαν κάποια πορτο-παράθυρα κάποια στιγμή, για κάποιους ειδικούς λόγους; Ας δούμε όμως πρώτα τα Δεκεμβριανά.
Με βάση τη συμφωνία της Γιάλτας των Τσόρτσιλ-Στάλιν, η επιρροή τους στη Γιουγκοσλαβία ήταν από 50%. Για να γίνει αυτό που έγινε τελικά και να επικρατήσει 100% ο Τίτο, έπρεπε κάτι άλλο να συμβεί. Τα Δεκεμβριανά απασχόλησαν τις Βρετανικές δυνάμεις για την καταστολή του κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα και έτσι δεν μπόρεσαν να επέμβουν για βοήθεια των δρώντων στη Γιουγκοσλαβία εθνικιστικών δυνάμεων, των Τσέτνικ (ανταρτών) του Ντράζα Μιχαήλοβιτς. Έτσι οι παρτιζάνοι του Τίτο, που ήδη είχαν καταλάβει το Βελιγράδι στις 20 Οκτ. 1944, μέσω των σοβιετικών τεθωρακισμένων του Στάλιν, επικράτησαν. Στη συνέχει οι δυνάμεις του Στάλιν αποχώρησαν από τη Γιουγκοσλαβία, για να είναι σύμφωνοι και με τη συμφωνία με τον Τσόρτσιλ.
Το γεγονός καταγράφει με πικρία ένας εκ των ηγετών του ΚΚΕ, ο Γιάννης Ιωαννίδης, στο έργο του «Αναμνήσεις», εκδόσεις Θεμέλιο (1979): « Οι Γιουγκοσλάβοι θέλανε εμάς, τους αντάρτες τους δικούς μας, να τους έχουν εκεί κοντά στα σύνορά τους, ώστε να μην έχουν κανένα κίνδυνο για ένα χρονικό διάστημα, ωσότου να αναδιοργανώσουν το δικό τους στρατό. Αυτό είναι το ριζικό της όλης υπόθεσης. Κάθε ένας κοίταζε το συμφέρον του. Το ότι θα παθαίναμε πανωλεθρία, ότι θα μπορούσαμε να χάσουμε κόσμο που μας ήταν αναγκαίος, αυτό δεν τους ενδιέφερε…».
Με απλά λόγια. Τα Δεκεμβριανά απασχόλησαν τις βρετανικές δυνάμεις στην Ελλάδα, για να επικρατήσει ο Τίτο 100% στη Γιουγκοσλαβία. Αν ήθελε ο ΕΛΑΣ να καταλάβει την Αθήνα, μπορούσε να το κάνει. Δεν το έκανε γιατί άλλος ήταν ο στόχος, και αυτό έγινε. Αποκαλυπτικός ο Γιάννης Ιωαννίδης στο έργο του «Αναμνήσεις»… Τον κυρίαρχο ρόλο είχε ο Τίτο και όχι ο Στάλιν.
Έπαιξε καθοριστικό ρόλο ο Στάλιν στον Ελληνικό εμφύλιο 1946-1949; Όπως καταθέτει ο Τάκης Λαζαρίδης (στέλεχος τότε του ΚΚΕ) στο βιβλίο του «Ευτυχώς ηττηθήκαμε σύντροφοι», ο Στάλιν με τον Ελληνικό εμφύλιο απλά κέρδιζε χρόνο. Απασχολούνταν οι βρετανικές δυνάμεις στην Ελλάδα, έως ότου ο Στάλιν επικρατήσει στις χώρες του λεγόμενου Ανατολικού μπλοκ (Ρουμανία, Πολωνία, Τσεχοσλοβακία κλπ.). Εκμεταλλεύτηκε καταστάσεις για ίδιο όφελος, αλλά δεν είχε άμεση εμπλοκή.
Είχε όμως εμπλοκή κι εδώ ο Τίτο. Ας δούμε λοιπόν το ρόλο του, όπως ο ίδιος τον ξεδιπλώνει με τα έργα του και τον δηλώνουν οι συνεργάτες του.
Ο φιλόδοξος Τίτο θέλησε να γίνει ο Στάλιν των Βαλκανίων. Χαλίφης στη θέση του χαλίφη, χωρίς το Στάλιν. Έτσι ήρθε η σύγκρουση των δύο ηγετών. Ό,τι ακολούθησε δεν ήταν δυνατόν να το ανεχθεί ο Στάλιν.
Η πρόθεση του Τίτο να απορροφήσει την Ελληνική Μακεδονία και να δημιουργήσει την «Μεγάλη Μακεδονία» με ηγέτη τον ίδιο, ήταν ήδη διακηρυγμένη. Αυτό έλαβε χώρα στα Σκόπια λίγο μετά τη λήξη του Β’ΠΠ, στις 11 Οκτωβρίου 1945, όταν είπε «υπάρχουν όμως σήμερα Μακεδόνες έξω από τη Νοτιοσλαβική Μακεδονία. Είναι οι αδελφοί μας της Μακεδονίας του Αιγαίου, για τις τύχες των οποίων δεν είναι δυνατόν να αδιαφορήσουμε».
Ο δε στενός συνεργάτης του Τέμπο είπε κι αυτός «είτε το θέλουν οι Έλληνες είτε όχι, η Μακεδονία θα γίνει αυτόνομο κράτος και θα υπαχθεί στο Γιουγκοσλαβικό ομόσπονδο κράτος. Αν οι Έλληνες δεν το θελήσουν αυτό ειρηνικά, θα το πετύχουμε δια των όπλων».
Δεν ήταν ο Στάλιν πίσω από τα μεταπολεμικά δεινά της Ελλάδας, αλλά ο Τίτο. Ήθελαν τη Μακεδονία συνέχεια της μεγάλης Γιουγκοσλαβίας. Ο Στάλιν δεν μπορούσε να ανεχθεί τον μεγαλοϊδεατισμό του Τίτο και η σύγκρουση ήταν ορατή, ώσπου ήρθε, με την Ελλάδα θύμα και με πολλά θύματα.
Ο Στάλιν ως το τέλος, με κάποιες διακυμάνσεις, κράτησε αυτό που είχε πει, «στην Ελλάδα θα περάσουμε ως προσκυνητές». Για δε τα λάθη του ΚΚΕ στην περίοδο των Δεκεμβριανών και του εμφυλίου, αποκαλυπτικοί είναι οι ηγέτες του, Μάρκος Βαφειάδης, Γ. Σιάντος, Γιάννης Ιωαννίδης κλπ. Αυτό όμως είναι μια άλλη ιστορία.
Υ.Γ.: Τα δεινά για τη Μακεδονία έχουν πολύ βάθος. Από τότε που η τσαρική Ρωσία ήθελε να βγει στις θερμές θάλασσες (Αιγαίο, Μεσόγειο). Ακολούθησε η πανσλαβιστική πολιτική με την εξαρχική Βουλγαρία, τον Τίτο από το 1945, για να ξεκινήσει η νέα διεκδίκηση της Μακεδονίας από την εποχή Γκλιγκόροφ.
Να μη προσπερνάμε τα σχέδια των Γερμανών από την εποχή του Μπίσμαρκ: «Ο κατέχων την κοιλάδα του Βαρδάρη ελέγχει την Αν. Μεσόγειο και το Αιγαίο, τη Μέση Ανατολή και την Ευρασία». Τα σχέδιο αυτά δεν τα ξέχασε ούτε ο Χίτλερ, αλλά τον πρόλαβαν οι εξελίξεις του πολέμου.
Το παιχνίδι αυτό δεν το ξέχασαν Γερμανοί και ΝΑΤΟ. Από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (1999) και μετά, όλα είναι ανοιχτά. Η «Συμφωνία της Λίμνης» μυρίζει γερμανικά συμφέροντα… «θα ξαναγυρίσουμε και τότε θα τρέμει η γη». Βλέπουμε τις αλλαγές συνόρων και η Μακεδονία είναι μέσα σ’ αυτό το σχεδιασμό. Η πορεία θα δείξει…
Διαμαντής Θ. Βαχτσιαβάνος