ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ένα από τα αγαπημένα φρούτα των παιδιών, στην Κοζάνη και όχι μόνο, σε εποχές, που δεν υπήρχε η πληθώρα φρούτων και λαχανικών, ήταν τα ΓΛΥΚΑ.
Τα γλύκα βρίσκονταν, παντού, σε δένδρα, που τα αποκαλούσαν γλυκιές.
Οι γλυκιές ήταν μεγάλα, ευθυτενή δένδρα, που είχαν μικρούς, πολύχρωμους καρπούς, των οποίων το χρώμα ήταν συνάρτηση της ωριμότητάς τους: πράσινοι, στην αρχή, κίτρινοι, στη συνέχεια, για να καταλήξουν μαύροι ή σκούροι μπλε, αλλά με γεύση, που ξεκινούσε από ξινή και άγευστη και κατέληγε να γίνει γλυκιά, με μέγεθος, που δεν ξεπερνούσε τα 2 εκ.
Αναζητώντας τα δένδρα αυτά, στους αγρούς,γύρω από την Κοζάνη, αλλά και στον αστικό ιστό, δεν βρήκα, παρά μόνο, ελάχιστα και αυτά απομονωμένα.
Ρωτώντας, έμαθα ότι την τελευταία πενηντακονταετία, άρχισαν, σιγά-σιγά, να χάνονται.
Στην αναζήτηση αυτή, έμαθα, ότι, το επιστημονικό όνομα, αυτού του δένδρου είναι Celtis australis L και είναι γνωστό και ως Μελικοκιά· σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, το δένδρο αυτό ζει, μέχρι και 1000 χρόνια και μπορεί να ευδοκιμήσει, χωρίς ιδιαίτερη φροντίδα, σε μεσογειακές περιοχές, με ήπιο χειμώνα, όπως η Νότια Ευρώπη, η Βόρεια Αφρική, αλλά και η Ν.Α. Ασία.
Βέβαια, ότι συνέβη στην Κοζάνη, συνέβη και σε αυτές τις περιοχές και είχαμε και εκεί μείωση των δένδρων αυτών, που μπορούσαν να βρεθούν σε πάρκα και δενδροστοιχίες.
ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ
Η μείωση του αριθμού των δένδρων, στην περιοχή της Μεσογείου και ειδικά, στις πόλεις, άρχισε να γίνεται πιο έντονη, τη δεκαετία του 1980.
Σε χρονιές, με έντονη ξηρασία, αλλά και με πολύ βαρείς χειμώνες, τα δένδρα αυτά κατέστησαν πιο επιρρεπή σε προσβολή από ασθένειες και έντομα. Μία από τις αιτίες φαίνεται να είναι η παρουσία μυκητολογικών ασθενειών και οι προσβολές εντόμων, που επηρέαζαν, κυρίως, τους οφθαλμούς βλάστησης και καρποφορίας, καθυστερώντας τη βλάστηση και προκαλώντας την καταστροφή της παραγωγής φρούτων.
Τρεις είναι οι βασικές αιτίες της καταστροφής.
Οι μύκητες Inonotus rickii και Megasperma oomycete Phytophthora, για τη Δυτική Μεσόγειο και το έντομο Xylotrechus namanganensis, για την Ανατολική Μεσόγειο.
— Inonotus rickii
Στις πόλεις ο μύκητας Inonotus rickii ανακαλύφθηκε ότι συνέβαλε στην παρακμή του είδους, προκαλώντας αποσύνθεση και καρκίνο. Αυτός ο μύκητας μπορεί να μολύνει πολλά διακοσμητικά είδη, καθιστώντας το ιδιαίτερα επεμβατικό και διαδεδομένο στις αστικές περιοχές
— Phytophthora
Το Megasperma oomycete Phytophthora μπορεί να βλάψει σοβαρά τα δέντρα, με μαρασμό, χαλάρωση και θάνατο. Η μακροχρόνια επιβίωση των σπόρων, στο έδαφος ,καθιστά αυτήν την απειλή, μάλλον επικίνδυνη.
— Xylotrechus namanganensis
Στην ανατολική Μικρά Ασία, με πιθανή μελλοντική επέκταση στη λεκάνη της Μεσογείου, λόγω των θερμών καιρικών κλιματολογικών συνθηκών, η Μελικοκιά επηρεάζεται από το Xylotrechus namanganensis ή namangan longhorn beetle ή willow longhorn beetle.
Τα συμπτώματα της παρουσίας αυτού του παρασίτου είναι μαρασμός και ξήρανση των φύλλων, τρύπες από προνύμφες στους κορμούς, προσβολή και καταστροφή, σε μεγάλα κλαδιά και στις βάσεις των μολυσμένων δέντρων και σκαθάρια, στα άνθη και τους κορμούς
ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
Το γένος Celtis περιλαμβάνει περίπου 70 είδη, τα οποία είναι επιθυμητά, κυρίως για το ξύλο
Στην ανατολική Βόρεια Αμερική επικρατεί το Celtis occidentalis , ενώ τα πιο υγρά εδάφη στην κεντρική Βόρεια Αμερική κυριαρχούνται από το μικρότερο δέντρο , Celtis laevigata .
Παρόλο, που το Celtis australis (διεθνής επιστ. ονομασία ) ή την επιστημονική (Ελληνική επιστ.) Κέλτις η νότια, η Γλυκιά στην Κοζάνη , αναπτύσσεται, καλύτερα, σε βαθιά υγρά εδάφη,αλλά μπορεί συχνά να βρεθεί σε φτωχά εδάφη μεταξύ ξηρών βράχων.
ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
— Φυτό
Η Μελικοκιά είναι φυλλοβόλο πλατύφυλλο δένδρο, με υψηλό ρυθμό ανάπτυξης και στη φυσική του γκάμα, μπορεί να ζήσει έως και 1.000 χρόνια και να αποκτήσει σημαντικό μέγεθος
‘Έχει κόμη πλατιά κυκλική έως 10 μέτρα, το ύψος της φθάνει τα 25 μέτρα,ενώ στα ψυχρότερα κλίματα φτάνει έως τα 10 μ.
— Φύλλα
Τα φύλλα της είναι λογχοειδή ή επιμήκη, πριονωτά, κατ’ εναλλαγή, με μακρύ μίσχο και έχουν μήκος 5-15 εκατοστά.
Η επάνω επιφάνεια τους έχει βαθυπράσινο χρώμα με τριχίδια ενώ η κάτω πιο γκρίζο-πράσινο και με πυκνό χνούδι.
— ‘Άνθη
Ανθίζει από το Μάρτιο – Απρίλιο και τα άνθη της είναι μικρά, πράσινα, απέταλα, ερμαφρόδιτα, είτε μεμονωμένα είτε σε μικρές ομάδες στις μασχάλες των φύλλων.
— Καρπός
Ο καρπός της είναι δρίπη (ένα μικρό μούρο), αρχικά πράσινος, κιτρινωπός το καλοκαίρι και σκούρο-μωβ στη ωριμότητα, με διάμετρο 1 εκατοστό, , είναι εδώδιμοι και έχουν γλυκιά γεύση, Κάθε φρούτο διαθέτει έναν σπόρο.
— Κορμός
Έχει σταχτί, λείο κορμό που μοιάζει με της οξιάς.
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
Το συναντάμε σχεδόν σε όλη την χώρα, σε χαμηλό υψόμετρο, σε περιοχές με θερμά καλοκαίρια και πολύ ήλιο, σε αραιά δάση, σε θαμνότοπους, φράχτες και σε όρια ορεινών κτημάτων
. –Έδαφος
Προτιμά τα βαθιά γόνιμα ,σχεδόν υγρά εδάφη, αλλά τα πάει καλά και σε μέτρια σχετικά ξηρά εδάφη, με καλή, όμως, αποστράγγιση
–Κλίμα
Η Γλυκιά έχει ισχυρό και βαθύ ριζικό σύστημα, που τη κάνει ανθεκτική στους ισχυρός ανέμους και έχει εξαιρετική αντοχή στην ξηρασία και τη ζέστη, ενώ έχει μικρές απαιτήσεις σε νερό, τους ζεστούς μήνες.
. Είναι δέντρο ευαίσθητο στους όψιμους παγετούς και η ελάχιστη θερμοκρασία αντοχής του είναι -20 °C.
-Ηλιοφάνεια
Είναι ανθεκτικό στη μεσογειακή ζώνη, είναι φωτόφιλο είδος, αναπτύσσεται σε ηλιόλουστες θέσεις και σε χαμηλό υψόμετρο.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
— Είδη στον κόσμο
C. AUSTRALIS
Το Celtis australis είναι ένα φυλλοβόλο δέντρο, που είναι γνωστό ως μεσογειακό hackberry ή το ευρωπαϊκό δέντρο τσουκνίδας. αναπτύσσεται καλύτερα σε βαθιά υγρά εδάφη, μπορεί συχνά να βρεθεί σε φτωχά εδάφη μεταξύ ξηρών βράχων .
C. OCCIDENTALIS
Στην ανατολική Βόρεια Αμερική επικρατεί η γλυκιά Celtis occidentalis
C. LAEVIGATA
Στα πιο υγρά εδάφη στην κεντρική Βόρεια Αμερική κυριαρχούνται από το μικρότερο δέντρο γλυκιας , Celtis laevigata
— Πολλαπλασιασμός Η Μελικοκιά πολλαπλασιάζεται, με σπόρο, το φθινόπωρο και την άνοιξη.
— Κλάδεμα Η Μελικοκιά δεν χρειάζεται κλάδεμα.
–Συγκομιδή Φυλλων Τα φύλλα μαζεύονται στις αρχές του καλοκαιριού και ξεραίνονται, για μελλοντική χρήση Για θεραπευτικό σκοπό συλλέγονται τα νεαρά φύλλα, μέχρι το Μάιο, που περιέχουν υψηλά ποσά φαινολικών, ανά γραμμάριο ξηρού βάρους, μετά το ποσοστό πέφτει, Τα φύλλα είναι πλούσια σε φλαβονοειδή και γ-γλυκοσιδάσης. Καρποί Οι καρποί όταν ωριμάσουν, το Σεπτέμβριο – Οκτώβριο είναι βρώσιμοι και μπορούν να καταναλωθούν ωμοί ή μαγειρεμένοι.
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
Ο καρπός, σπάνια, χρησιμοποιείται για διατροφικούς σκοπούς.
Προσδιορίστηκαν οι θρεπτικές και φυσικοχημικές ιδιότητες των ώριμων φρούτων, ότι είναι το νερό, ολικές ίνες, πρωτεΐνες, βιταμίνες, μέταλλα και φαινολικά.
Ο καρπός του Μεσογειακού είδους ωριμάζει το φθινόπωρο ως δρύπη, διαμέτρου 9-12 mm.
Αυτά τα φρούτα είναι στυπτικά στη γεύση και περιέχουν έναν μόνο σπόρο, που κατέχει, περίπου το 38% της ξηρής μάζας των φρούτων.
Ο καρπός έχει υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα, η οποία έχει αναφερθεί έως και 81,5% και θεωρείται ότι είναι πολύ αποτελεσματική φαρμακευτικά λόγω των θετικών επιδράσεων, στο στομάχι.
Τα φρούτα της είναι μια πολύτιμη πηγή διαιτητικών ινών, πρωτεϊνών και βιταμινών και χρωστικών ουσιών όπως η λουτεΐνη, η β -καροτένιο, η ζεαξανθίνη και οι τοκοφερόλες.
Οι εποχιακές διαφορές σχετίζονται με τα διαφορετικά στάδια ανάπτυξης για τη σύνθεση των στοιχείων, το συνολικό φαινολικό περιεχόμενο και το φαινολικό προφίλ
ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Τα διάφορα μέρη αυτού του δέντρου έχουν θεραπευτική χρήση
–Οι Καρποί .
Ο καρπός, ιδιαίτερα πριν ωριμάσει πλήρως, θεωρείται πιο αποτελεσματικός, ιατρικά, για αμηνόρροια, διάρροια και κολικούς
— Τα φύλλα
Τα φύλλα και οι καρποί είναι στυπτικά, μαλακτικά και στομαχικά.
Τα φύλλα χρησιμοποιούνται για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης, ως διουρητικός παράγοντας.
Για μείωση της χοληστερόλης ,όντα, συγχρονως στυπτικά, μαλακά και στομαχικά.
Ένα αφέψημα τόσο των φύλλων όσο και των φρούτων χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της αμηνόρροιας, της βαριάς εμμηνόρροιας και της εμμηνόρροιας αιμορραγίας και του κολικού
Το αφέψημα μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την εκσπερμάτωση των βλεννογόνων στη θεραπεία της διάρροιας, της δυσεντερίας και των πεπτικών ελκών — Φλοιός
Το εσωτερικό μέρος του φυτού χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ηπατικών προβλημάτων Ο φλοιός του δέντρου αφού φτάσει σε σημείο βρασμού, χρησιμοποιείται για τη ρύθμιση των εμμηνορροϊκών κύκλων και τη θεραπεία των αφροδισιακών παθήσεων.
ΧΡΗΣΕΙΣ
— Το δέντρο είναι πολύ ανθεκτικό φυτό στη ρύπανση και φυτεύεται ως καλλωπιστικό, μέσα στις πόλεις, σε δενδροστοιχίες ή μεμονωμένα σε μεγάλα πάρκα.
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε εμπλουτισμό αναδασώσεων μεσογειακών οικοσυστημάτων.
Το δέντρο φυτεύεται στις όχθες των ποταμών, για να αποτρέψει τη διάβρωση του εδάφους και τις πλημμύρες.
Το ξύλο
Το δέντρο έχει μαλακό ξύλο, το οποίο χρησιμοποιείται για καυσόξυλα και κατασκευή φτηνών επίπλων, φρακτών, κουτιών και κόντρα πλακέ.
Οι ιθαγενείς Αμερικανοί χρησιμοποίησαν το δέντρο ως πηγή καυσίμων για φωτιά κατά τη διάρκεια τελετών.
Το ξύλο είναι καστανό-κίτρινο ως γκριζωπό, είναι πολύ σκληρό αλλά εύκαμπτο και πολύ ανθεκτικό σε προσβολές από μύκητες.
Οι ευέλικτοι λεπτοί βλαστοί του χρησιμοποιούνται ως μπαστούνια, για κατασκευή οργάνων μουσικής.
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλάμια ψαρέματος.
Τα άνθη
Τα λουλούδια είναι πηγή νέκταρ για τις μέλισσες που θεωρούνται ως οι κύριοι επικονιαστές. είναι εξαιρετικά δημοφιλής στα τα πουλιά και στα άλλα άγρια ζώα — Διάφορα θηλαστικά και πουλιά τρέφονται με τα μούρα του δέντρου αφού ωριμάσουν.
— Ο καρπός
Ο καρπός της πιστεύεται ότι είναι ο λωτός των αρχαίων Ελλήνων των οποίο ο Ηρόδοτος, ο Διοσκουρίδης και ο Θεόφραστος περιγράφουν ως γλυκό, ευχάριστο και υγιεινό. .
Τα μούρα συχνά συνθλίβονταν και χρησιμοποιήθηκαν για τη γεύση τροφίμων, ή αναμίχθηκαν με καλαμπόκι και ζωικά λίπη για να φτιάξουν ένα παχύ χυλό.
— Φύλλωμα
Το φύλλωμα και σε ορισμένες περιοχές, επίσης, ο φλοιός και τα λεπτά κλαδιάμπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ζωοτροφές για βοοειδή
–Φλοιός Από το φλοιό λαμβάνεται μια κίτρινη χρωστική ουσία.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Συνιστάται προσοχή στην επεξεργασία του ξύλου της γλυκιάς , σε κάποιες περιπτώσεις έχει προκαλέσει αλλεργίες όπως ερεθισμό του δέρματος.
Η χρήση των βοτάνων ΔΕΝ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ χωρίς τη συμβουλή του γιατρού ή του φαρμακοποιού σας.
Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΣΥΝΤΑΓΗ και έχει καθαρά ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ.
Οι ουσίες που περιέχουν μπορεί να αλληλεπιδράσουν με τα εγγεγραμμένα φάρμακα που ήδη παίρνει ο ασθενής, εξαλείφοντας έτσι τη θεραπευτική αποτελεσματικότητά τους ή προκαλώντας τοξικότητα. Μπορούν επίσης να επιβαρύνουν περαιτέρω τις εξασθενημένες ζωτικές λειτουργίες του σώματος, εκθέτοντας έτσι τον ασθενή σε αυξημένη νοσηρότητα και απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις.
