Επανα-δημοσιεύω το άρθρο που έγραψα την 12-12- 2002 για τη γιορτή του Αγίου Σπυρίδωνος προστάτη των Τσαγκάριδων
Έχω γράψει τον προηγούμενο αιώνα στη δεκαετία του 90, πως τιμούσαν οι τσαγκάρηδες της Κοζάνης , τα παλιά χρόνια , που ήσαν και πάρα πολλοί ,τη μνήμη του προστάτη τους Αγίου Σπυρίδωνα. Σήμερα περιορίζομαι σε ολίγα τινά , για να υπενθυμίσω την εθιμική αυτή γιορτή των εναπομεινάντων τσαγκάρηδων Η εικόνα του Αγίου βρίσκεται στην εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Χαμηλός Αη-λιάς). Είναι μεγάλη και επίχρυση και αναγράφει στη βάση της «προσφορά της συντεχνίας των υποδηματοποιών του 1920».Τα χρόνια εκείνα του περασμένου αιώνα , η γιορτή έπαιρνε πανηγυρικό χαρακτήρα , έκλειναν τα μαγαζιά τους και παρακολουθούσαν οικογενειακώς τη θεία λειτουργία και στη συνέχεια γλεντούσαν όλη την ημέρα με επισκέψεις στα σπίτια των συναδέλφων τσαγκάρηδων, καταναλώνοντας το φρέσκο κοκκινέλι και τα νηστίσιμα όπως, πατατοκεφτέδες, πρασοκεφτέδες, μπακαλιάρο και μπάτζιο τηγανιτό. Καθώς και Σιαλίαρια.
Τα τελευταία χρόνια την πρωτοβουλία τελέσεως της Θείας λειτουργίας την ημέρα της γιορτής του Αγίου Σπυρίδωνα είχε ο αείμνηστος Ρούσης Πεσλής που απεβίωσε το 1998. ( ήταν ονομαστός χωρατατζής, Κοζανίτης με τα όλα του ) και συγκέντρωνε 8-10 άτομα όσοι είχαν απομείνει, μας προσκαλούσε πάντοτε στη γιορτή τους, Και αυτός ετοίμαζε τα κεράσματα. Σε Κάποιο άρθρο μου τον έχω περιγράψει γιατί ήταν παραδοσιακός Κοζανίτης και σπουδαίος τεχνίτης παπουτσιών, Μιά άλλη φορά θα το δημοσιεύσω στη μνήμη του. Την φετινή λειτουργία ετέλεσαν οι Μανόλης Σιώμος και Ιωάννης Βαχτσεβάνος, παρέστησαν και αρκετοί απόγονοι τσαγκάρηδων χήρες και παιδιά. Η εκκλησία πάντως ήταν γεμάτη από προσκυνητές, νομίζω γράφω το αυτονόητο. Είναι δυνατόν να είναι γιορτή γνωστού Αγίου, που ” ου σήμαντρος” βαράει δυνατά την παραμονή και οι Κοζανίτες να μην εκκλησιάζονται και μάλιστα στην εκκλησία που τιμάται ο Άγιος! Αδύνατον. Αψηφώντας λοιπόν το κρύο μείον -2 βαθμούς και τον μουντό καιρό, ανέβηκαν στον χαμηλό Αη-λιά , να παρακολουθήσουν τη Θεία λειτουργία που τελούσε ο Ιερέας και Θεολόγος Παπαγιώργης Γάτας, από χρόνια αείμνηστος και να ποσκυνήσουν τη Θαυματουργή Εικόνα τουΑγίου Σπυρίδωνα. Να προσθέσω ότι στο Ναό Μεταμορφώσεως Σωτήρος είναι ο Ιερέας Νεκτάριος Μπίσκας νέος και δραστήριος με πολλές εργασίες εντός του ναού και στο περιβάλλοντα χώρο. Άλλωστε ο Ναός ανακηρύχθηκε ενοριακός, η περιοχή έχει οικοδομηθεί με πολλούς κατοίκους. Ο Ναός όμως είναι μικρός ως πρώην εξωκκκλήσι και δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες της ενορίας πλέον λόγω ελλείψεως χώρου. (Έχω τη γνώμη ότι θα πρέπει να μεγαλώσει ο Ναός προς την βόρια πλευρά όπου υπάρχει χώρος ελεύθερος, καλυμμένος από δένδρα , που είχαμε φυτεύσει παλιά οι πρόσκοποι που ήμουνα κι εγώ. Ο νέος και δραστήριος παπα-νεκτάριος που είναι ο Ιερέας του Ναού να αναλάβει πρωτοβουλία να προσκαλέσει όλους τους ενορίτες και να αποφασίσουν από κοινού να μεγαλώσουν την εκκλησία .Όπως έγινε σε άλλες εκκλησίες της Κοζάνης. Αναφέρω τον Άγιο Κωνσταντίνο και Ελένης, τον Όσιο Νικάνορα και τον Άγιο Δημήτριο μετά την πυρκαγιά. Συνδέει το όνομά του με το μεγάλωμα του Ναού ο Ιερέας Νεκτάριος ,εξυπηρετούνται και οι Ενορίες. Ο δε Ναός γίνεται περισσότερο λειτουργικός και εξυπηρετεί και άλλες Θρησκευτικές τελετές, Γάμους , Βαφτίσια κλπ.)
Να διευκρινίσω ότι οι υποδηματοποιοί – έμποροι, έχουν προστάτη τον Άγιο Ιωάννη Θεολόγο και τιμούν τη μνήμη του την 8ην Μαϊου στην εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Ενώ οι τσαγκάρηδες που κατασκεύαζαν παπούτσια, φόντια και οι επιδιορθωτές, κοινώς “αμπαλωματήδες,” έχουν προστάτη τον Άγιο Σπυρίδωνα
Βλέπουμε λοιπόν, ότι η παράδοση, παρά τα ολιγάριθμα μέλη που έχουν μείνει , να τηρείται με ευλάβεια , φέρουν μαζί τους την εικόνα του Αγίου που έχει ο σύλλογος, τιμούν τη μνήμη του με αρτοκλασία και η Εικόνα του Αγίου μεταφέρεται όπως και παλιά στα σπίτια των τσαγκάρηδων .Φέτος αρχικά την πήρε η οικογένεια του Ι. Βαχτσεβάνου και στη συνέχεια θα πάει και στα άλλα σπίτια.
Είναι ευτύχημα ,το ότι υπάρχουν φωτογραφίες από τα παλιά χρόνια που τις κρατούν οι απόγονοι και μπορούμε σήμερα μετά από πενήντα τόσα χρόνια να τις δημοσιεύσουμε. Μια τέτοια φωτογραφία μου παραχώρησε ο συμπαθέστατος κύριος Γάκης Λιόντας συνταξιούχος του δημοσίου και γιός του αειμνήστου τσαγκάρη Νικολάου Λιόντα αναγράφοντας και τα περισσότερα ονόματα των τσαγκάρηδων της φωτογραφίας.
Βλέποντας τη φωτογραφία, εκείνο που θέλω να τονίσω και να προσέξουν οι συμπολίτες μας ,κάποια ηλικίας, για να μην πω οι παλιοί. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη την 12-Δεκεμβρίου του 1955 , μπροστά από την εκκλησία του Χαμηλού Αη-λιά, σχεδόν μισό αιώνα,(ήδη είναι 63 χρόνια) ότι στο βάθος της φωτογραφίας φαίνεται το Νοσοκομείο που χτιζότανε τότε και όπως μου είπε ο πρώην Διευθυντής του Μαμάτσειου Νοσοκομείου Γεώργιος Σιακαβάρας, ο θεμέλιος λίθος μπήκε τον Ιούνιο του 1954 και παραβρέθηκε και ο χορηγός και μέγας ευεργέτης Κων/νος Μαμάτσιος ερχόμενος από την Αμερική για την θεμελίωση , η λειτουργία του άρχισε το 1958. Μπροστά από το Νοσοκομείο, αριστερά αυτού και πάνω από το δρόμο ,όλος ο χώρος είναι πράσινος και άχτιστος . Φαίνονται στο λοφίσκο κάτι κτίσματα , είναι οι σταύλοι-μαντριά του Λιάπη και του Νταλίπη. Μεταξύ των μονοκατοικιών που είναι κάτω από τον χαμηλό Αη-λιά και του Νοσοκομείου , είναι ο λάκκος “τ’μάγκανι” με τις λεύκες . Σήμερα όλος αυτός ο χώρος έχει οικοδομηθεί μέχρι την Αγία Παρασκευή και έχει παραδοθεί στο αντιαισθητικό τσιμέντο. Αξίζει λοιπόν να προσεχθεί η φωτογραφία στο σημείο αυτό , γιατί είναι αψευδής μάρτυς της μεταβολής του χώρου, που έχασε τη φυσικότητά του. Η μεταβολή αυτή οφείλεται στην άναρχη δόμηση λόγω ανάπτυξη της πόλης και τα αμπέλια που είχε όλη η περιοχή και έβγαζαν καλό κρασί , έγιναν οικόπεδα .
Ακολουθούν τα ονόματα: Γιαπράκας Ιωάννης, Τσιώνης Στέργιος, Γκατζούρας Τάκης, Γκατζούρας Παρασκευάς, Μπατσίλας Βασίλης, Κόμπος Νίκος, Ζάμπρος Νίκος, Διάφας Ιωάννης ή Γκάνας, Διάφας Δημήτριος, Σταυράκης Αθανάσιος, Σακαλής Παναγιώτης, Λιούμπας Ναούμ, Πατίκας Θεόδωρος, Μαγούλας Ηλίας, Γελαδάρης Γεώργιος, Λουκάς Γεώργιος, Τρικούκης Δημήτριος, Βουχάρας Ιωάννης, Πεσλής Βασίλειος, Πεσλής Ρούσης, Πεσλής Δημήτριος, Γκατζιούρας Δημήτριος, Καρακλάνης Ιωάννης, Τζατζαλής Γεώργιος, Δημόνικας Αθανάσιος, Μπάμπος Θεόδωρος, Δρίζης Κων/νος, Γκάργκας Νικόλαος, Γκλιόφας Νίκος, Βερούλης Κων/νος Ματζιάρης Βαγγέλης, Μπουμπόναρης Στάμκος, Δοδούραγας Θεόδωρος, Κουρμπαλής Νίκος, Λιόντας Νικόλαος, Τσέλιος Γεώργιος, Κρικόρης Θεόδωρος, Καρατζέτζος Ζήσης, Βούρκας Ιωάννης, Λάκκας Θωμάς, Χαλβατζής Δημήτριος . Οι περισσότεροι είναι αείμνηστοι, ποιοι είναι εν ζωή και αν είναι δεν γνωρίζω. Εάν παραβρεθώ στη Θεία λειτουργία θα ρωτήσω να μάθω από τους απογόνους,
Ο Άγιος Σπυρίδων να προστατεύει τους φιλόθρησκούς Κοζανίτες και το σωματείο των τσαγκάριδων με τους απογόνους.
Ιωάννης Γ. Κορκάς
Φωτογραφία
Το σωματείο των Τσαγκάριδων 12-12-1955
