1925 -2009 ο Κοζανίτης Πάνος Τζαβέλλας: Το τραγούδι ως πράξη αντίστασης και ελευθερίας. Γράφει ο Κώστας Βίκας
Ποια ποίηση και ποια αίσθηση αφομοιώνει την κοσμοαντίληψη της εποχής μας όταν στην οδό Κυδαθηναίων ο Πάνος το 1975 τραγουδούσε «Πες μας τι έκανες κυρ Παντελή».
Έντιμος άνθρωπος. Ξεχωριστός στην τέχνη. Δεν έκανες κέφι με τα τραγούδια του, άλλαζες την ζωή σου με γιορτή.
Ιδεολόγος, βρισκόταν στην πρώτη γραμμή του αγώνα μιας γενιάς θυσίας, προσφοράς και στέρησης.
Έφυγε όρθιος καταγγέλλοντας πάντα τον μπαμπούλα της συντήρησης.
Ενσαρκωτής του αντάρτικου τραγουδιού ονειρευόταν να μεταδώσει στη νεολαία έναν αέρα ελευθερίας στην έκφανση της δημοκρατικής ιδεολογίας.
Χωρίς πατριωτικές κορώνες «Κι εσύ τι έδωσες κυρ Παντελή» άδειαζε μέσα από το τραγούδι την ραγιάδικη συμπεριφορά.
Παράδοξη η οπτική γωνία της κοινωνίας σήμερα που επιμένει να ζητάει με άλλο τρόπο.
Γρηγορούσε ο Πάνος στο «νόημα» της αξιοπρέπειας τραγουδώντας «έλα στο μικρό μου το κελί», «φεγγαράκι», « τι να σου τρατάρω», παραδοξότητα – πρόκληση σ’ ένα «σκουλήκι άχρηστο σ’ αυτή τη γη».
Μας γνώρισε τη διαφορά της πρόκλησης, χωρίς ουσιαστικό αντάλλαγμα. Πολέμησε, φυλακίστηκε, έχασε το ένα του πόδι, αρρώστησε βαριά, σπούδασε μουσική και συνειδητά αρνήθηκε την μίμηση της εποχής.
Πολιτικός λόγος το τραγούδι. Τόλμησε. Όσοι πέρασαν από τη μπουάτ της Πλάκας θυμούνται το «συνωμοτικό» κλίμα. Ανυπότακτος προκαλεί σχόλια και κατορθώνει με το τραγούδι της αντίστασης να μετέχει ενεργά στη ζωή μας.
Πολύχρωμα φωνάζει «Αχ πατρίδα μου γλυκιά» και δίδει χρονική απόσταση και ποιοτική λειτουργικότητα με «το τραγούδι για την αγροτιά».
Τάλαντο στο δημοτικό, «Σαμαρίνα», διαχειρίζεται με ευθύνη την κυρίαρχη ικανότητα που έχει απέναντι στις «ηγεσίες» με απρόσμενη δύναμη πιστεύοντας ότι κάτι θα αλλάξει.
«Άιντε παιδιά» με ολοφάνερη ελπίδα συνεχίζει την μουσική του επένδυση με συνέπεια στον εαυτό του και στις ιδεολογικές απόψεις που είχε. Ένα τραγούδι άγνωστο στον πολύ κόσμο ο Πάνος το φέρνει στο προσκήνιο κάνοντάς τους να θυμούνται και να τραυλίζουν «Ξυπνήστε».
Γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1925. Εντάσσεται στην ΕΠΟΝ και μετά βγαίνει στο βουνό με τον ΕΛΑΣ. Καταδικάζεται τρις εις θάνατο. Προσβάλλεται από την νόσο Burgen και αποθεραπεύεται στην Σοβιετική Ένωση. Τότε γνώρισε τον μεγάλο συνθέτη Ντμίτρι Σοστάκοβιτς. Επιστρέφει στην Ελλάδα και ξαναφυλακίζεται έως το 1971.
Το 1975 στην Πλάκα γίνεται κυριολεκτικά «λαϊκό προσκύνημα». Τραγούδια μιας άλλης εποχής μακρινής, όμως όχι ξεχασμένης, βγαίνουν στον αέρα σαν μια ελάχιστη «ζύμη» για να αποκαλύψουν την αναζήτηση στο μόχθο της ΑΝΟΙΞΗΣ.
Καλό ταξίδι Πάνο με την φράση του Ελύτη «Ζω για τότε που δεν θα υπάρχω».
Κώστας Βίκας
