– Η Βίβλος είναι το ιερό βιβλίο τόσο του Ιουδαϊσμού, όσο και του Χριστιανισμού και έτσι θα παραμείνει στον αιώνα τον άπαντα. Γιατί το μπερδεύετε και το συσχετίζετε με τους υπάρχοντες στην ιστορία της ανθρωπότητας μύθους της δημιουργίας; Με την κυριολεκτική σημασία του όρου οι μύθοι αυτοί, καμιά σχέση δεν έχουν με τη δημιουργία του κόσμου από μια υπέρτατη θεότητα. Αν κάνουμε μια μικρή αναφορά σ΄αυτούς θα προκύψει το άτοπο του σκεπτικού σας. Κάποια στιγμή φίλε είχες επιχειρήσει να μας αφηγηθείς κάτι παράξενα για τον μύθο των Ναβάχο και τους άλλους μύθους, αλλά δε συνέχισες. Μπορείς σε παρακαλώ να επαναλάβεις, γιατί δεν τα πολυκατάλαβα;
– Ο μύθος των Ναβάχο, είναι ένας από την κατηγορία των «δι αναδύσεως» λεγομένων και σύμφωνα με αυτούς η δημιουργία αναδύεται αυτοδύναμα μέσα από τη Γη και μάλιστα βαθμιαία, σε συνεχή στάδια. Μοιάζει με γέννηση του κόσμου ή με μετάβασή του από την εμβρυϊκή κατάσταση στην ωριμότητα, ενώ η Γη σ΄αυτούς τους μύθους συμβολίζεται σαν μια μήτρα όλων των πιθανών μορφών. Επειδή, όμως, αναφέρθηκες στον συγκεκριμένο μύθο των Ναβάχο, πρέπει να σου πω, πως σύμφωνα με αυτόν, η μετάβαση από ένα κατώτερο σ΄ένα ανώτερο στάδιο και επίπεδο, οφείλεται σε λάθος των ανθρώπων του υποχθόνιου κόσμου, και είναι αυτά τα λάθη απλές παράλληλες μιας αυτόματης ανοδικής κίνησης στην ίδια τη γη.
– Παρόμοιους μύθους συναντούμε κι αλλού, στους Βαβυλώνιους λ.χ, αλλά και σε άλλους λαούς, σύμφωνα με τους οποίους, ο κόσμος δημιουργήθηκε ως γόνος μιας αρχικής μητέρας και ενός αρχικού πατέρα, που συμβολίζουν τη γη και τον ουρανό αντίστοιχα.
– Ναι, υπάρχουν κι αλλού διάφοροι μύθοι, αλλά εγώ αναφέρθηκα αρχικά στον μύθο Ναβάχο κατά την επιθυμία – προτροπή σου. Σε άλλους μύθους οι κοσμογεννήτορες εμφανίζονται σε βραδύτερο στάδιο κατά τη διαδικασία και την εξέλιξη της δημιουργίας, ενώ πριν από αυτούς υπάρχει μόνον το χάος. Ένας άλλος μύθος, που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση όταν τον πρωτοδιάβασα, είναι αυτός του «κοσμικού αυγού», τον οποίο συνάντησα μελετώντας τον πολιτισμό των Κινέζων. Αργότερα, όμως, ανακάλυψα μια ιαπωνική αφήγηση για τη δημιουργία, που παρομοιάζει το πρωταρχικό χάος με αβγό, στο οποίο περιέχονται τα σπέρματα της δημιουργίας. Είναι επίσης γνωστό, πως στην ινδική παράδοση, η δημιουργία του κόσμου συμβολίζεται στην Ουπανισάδα Τσαντόγκια με το σπάσιμο ενός αβγού, αλλά και σε άλλες πηγές το σύμπαν αναφέρεται ως αβγό, ενώ τέλος, στους Βουδιστές η πραγμάτωση ενός νέου τρόπου ζωής δεν είναι παρά μια εκκόλαψη. Αυτά είναι μερικά από τα «παράξενα», αλλά έχω την εντύπωση πως την αναφορά σε τέτοιους μύθους τη ζήτησες για να υπάρξει η σχετική σύγκριση και να καταδειχθεί η ειδοποιός διαφορά τους με την περιγραφή της Βίβλου. Είναι έτσι;
– Σίγουρα, η Βίβλος είναι κάτι άλλο, και σίγουρα δεν είναι δυνατόν να την αντιμετωπίζουμε με την έννοια και τη σημασία αυτού του είδους των μύθων που ανάφερες. Όλοι αυτοί οι μύθοι της δημιουργίας του κόσμου χωρίς Θεό, χάνονται στα νεφελώδη βάθη της απώτατης ιστορίας και πάντως στα πολύ βαθιά της ανατολής. Ποιο, όμως είναι το ιστορικό περίγραμμα της προέλευσης αυτού του βιβλίου της «Γένεσης» που περιγράφει τη δημιουργία του κόσμου από το Θεό – Δημιουργό;
Είναι το πρώτο από τα πέντε βιβλία που συγκροτούν τη λεγόμενη Τορά, δηλαδή τον πυρήνα της εβραϊκής πίστης και διηγούνται τη σύναξη της Διαθήκης μεταξύ του Θεού και του λαού του. Το όνομά της «Γένεση», το οφείλει στους ελληνιστές Ιουδαίους και προφανώς έχει να κάνει με το περιεχόμενό της, που αναφέρεται στη δημιουργία του κόσμου. Η σύνταξη της Πεντατεύχου αποδίδεται, σύμφωνα με την παράδοση, στον ίδιο τον Μωυσή, έναν προικισμένο ηγέτη, που γεννήθηκε στα τέλη του 14ου αιώνα π.Χ και απελευθέρωσε το λαό του από τη δουλεία της Αιγύπτου κατά τον 13ο π.Χ αιώνα. Ο Μωυσής (στα εβραϊκά Μοσέ) για τη συγγραφή της Τορά χρησιμοποίησε παλιότερες προφορικές και γραπτές πηγές, αλλά είναι βέβαιο πως αργότερα παρεμβλήθηκαν στο αρχικό κείμενο και πολλές άλλες προσθήκες. Η Τορά ή Πεντάτευχος και όλα τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης (εκτός από δύο) γράφτηκαν στην εβραϊκή και ορισμένα τμήματα στην αραμαϊκή. Όλα αυτά τα βιβλία, είναι η ιερή Βίβλος του Ιουδαϊσμού, που συγκροτήθηκε σε κανόνα γύρω στο 90 π.Χ από μια συνέλευση ραβίνων στη Γιαχβέ της Παλαιστίνης. Όσα βιβλία αποκλείστηκαν από τον Ιουδαϊκό κανόνα, ονομάστηκαν στη χριστιανική γραμματεία Απόκρυφα. Αυτό είναι πολύ συνοπτικά το ιστορικό περίγραμμα της προέλευσης του βιβλίου που περιγράφει το πώς ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο.
Κι αν από θρησκευτική άποψη το ιερό αυτό βιβλίο είναι σημαντικό μόνο για τους πιστούς χριστιανούς, από ιστορική άποψη είναι σημαντικό για όλον τον κόσμο. Πολλά σημεία της διήγησης προσέλκυσαν το ενδιαφέρον της αρχαιολογικής έρευνας από πολύ νωρίς, στην προσπάθειά της να εισχωρήσει ακόμα πιο βαθιά στην προϊστορία των διαφόρων λαών. Επίσης η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως πολλά ευρήματα που επιβεβαιώνουν τη «Γένεση» για πολλούς από τους αρχαίους ανατολικούς λαούς.
Τέλος, μια επισήμανση που ήθελα να κάνω είναι και η εξής: οι πολλές ομοιότητες που υπάρχουν σε αντίστοιχες διηγήσεις περί δημιουργίας στους αρχαίους εκείνους λαούς, μαρτυρούν πως ο συγγραφέας της «Γένεσης» ακολούθησε ιστορική μέθοδο και είχε στη διάθεσή του έγκυρες πηγές, ενώ όπου διαπιστώνονται διαφορετικές προσεγγίσεις, αυτές είναι φυσικό να οφείλονται στην επικράτηση των θρησκευτικών ιδεών στο βιβλίο.
Ηλίας Μάρκου