Άφιξη και εγκατάσταση στην Κοζάνη εποίκων θυμάτων Μικρασιατικής καταστροφής - Η ίδρυση του προσφυγικού συνοικισμού. ΟΝΟΜΑΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ - ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ KOZANH EΙΔΗΣΕΙΣ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΝΕΑ

Άφιξη και εγκατάσταση στην Κοζάνη εποίκων θυμάτων Μικρασιατικής καταστροφής – Η ίδρυση του προσφυγικού συνοικισμού. ΟΝΟΜΑΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ

Σταύρου Π. Καπλάνογλου Συγγραφέα – Ιστορικού ερευνητή

Στην προηγούμενη δημοσίευση είδαμε την έλευση στην περίοδο 1922-1928 στην πόλη της Κοζάνης νέων εποίκων που ο λόγος της απομάκρυνσης από τις πατρίδες ναι μεν είχε κύρια αιτία το θρησκευτικό τους πιστεύω όπως συνέβη και για όλες τις ομάδες των εποίκων από την 1392 μ.Χ. με μια μεγάλη διάφορα , είχαν προηγηθεί 2 Βαλκανικοί πόλεμοι και ένας παγκόσμιος που ξέσπασαν σε πολύ μικρο χρονικό διάστημα που είχαν προκαλέσει τον θάνατο σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων , έχοντας συσσωρεύσει πολύ μίσος .
Η διάφορα των νέων εποίκων ήταν ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος από αυτούς εκδιώχθηκαν από τις πατρίδες πάρα της θέληση τους μια και η παραμονή εκεί από τις Οθωμανικής αρχές είχε σαν προϋπόθεση την υποχρεωτική αλλαγή πίστης και όλα αυτά έχοντας προηγουμένως επιστρατευτεί εξορισθεί το σύνολο του ανδρικού πληθυσμού έχοντας παραμείνει μόνον τα γυναικόπαιδα …
Αυτό δεν συνέβη μόνον στους 995 ανθρώπους που βρεθήκαν στην Κοζάνη στο διάστημα 1922-1928 και αποτέλεσαν το 7,50% του συνολικού πληθυσμού της πόλης που τότε ήταν 12500 κάτοικοι , άλλα το σύνολο του Χριστιανικού Ελληνικού πληθυσμού που βρισκόταν στην Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη που συμφωνά με τις εκτιμήσεις αφορούσε 2500000 ανθρώπους από τους οποίους έφθασαν στην Ελλάδα σχεδόν οι μισοί και οι υπόλοιποι χάθηκαν.
Το ίδιο συνέβη δυστυχώς και σε άλλες εθνότητες που κατοικούσαν στον ίδιο χώρο όπως στους Αρμένιους και του Ασσύριους.
Ένα πολύ μικρο μέρος των προσφύγων είχε απομακρυνθεί από την γενέθλια γη , από φόβο κυρίως αλλά και σε εφαρμογή συμφωνιών που προηγήθηκαν του ομαδικού << πογκρόμ >>* και της σύμβασης της Λοζάνης του 1923 .
Δηλαδή μιας μαζικής και οργανωμένη επίθεσης εναντίον 3 συγκεκριμένων ομάδων (Ελλήνων,Αρμενίων και Ασσυρίων ) ατόμων για λόγους είτε εθνικής καταγωγής είτε θρησκευτικής πεποίθησης, με ταυτόχρονη καταστροφή ή αρπάγη των σπιτιών των επιχειρήσεων, θρησκευτικών χώρων , κοκ). Ο όρος έχει χρησιμοποιηθεί ιστορικά για να δηλώσει τις μαζικές πράξεις βίας, είτε αυθόρμητες είτε προμελετημένες, κατά των μειονοτικών ομάδων.
Για τον τεράστιο αυτό αριθμό ανθρώπων που έφτασαν στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο σε άθλια κατάσταση έπρεπε κατά κάποιο τρόπο να αντιμετωπισθεί έτσι ώστε να μην δημιουργηθούν χειρότερα προβλήματα σε ολόκληρο τον πληθυσμό που κατοικούσε σε όλη την Ελλάδα (γηγενών κάτοικων και προσφύγων )
Ήταν ένα μεγάλο θέμα που σίγουρα δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο της σημερινής δημοσίευσης μια και το θέμα που αναλύουμε αφορά την Ιστορία της πόλης της Κοζάνης.
Έτσι στην συνέχεια θα επικεντρωθούμε στους πρόσφυγες που ήρθαν στην Κοζάνη.

Η ΕΓΚΑΤΑ ΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗς ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ & Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΥ

1 Κατάσταση υγείας προσφύγων
Η κατάσταση της υγείας των προσφύγων του 1922 ήταν εξαιρετικά δύσκολη, καθώς έφτασαν στην Ελλάδα σε άθλιες συνθήκες, με άθλιες υγειονομικές υποδομές και υψηλή θνησιμότητα. Οι πρόσφυγες ταλαιπωρούνταν από επιδημίες όπως ο τύφος, η ελονοσία και η φυματίωση, λόγω της κακής διατροφής, της έλλειψης υγιεινής, των συνθηκών διαβίωσης και της άθλιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης
Φυσικά η κατάσταση στην περιοχή της Κοζάνης δεν διέφερε από την υπόλοιπη Ελλάδα.
Οι θάνατοι και οι γεννήσεις που είχαν καταγραφεί την περίοδο 1924-1927 στο σύνολο του προσφυγικού κόσμου και καταδεικνύουν τη δημογραφική κατάσταση στις τάξεις των προσφύγων. Όπως είναι χαρακτηριστικό, εκτός του 1924, που οι θάνατοι ήταν σχεδόν διπλάσιοι, αλλά και τις τις υπόλοιπες χρονιές οι πρόσφυγες παρουσιάζουν αυξημένο αριθμό γεννήσεων σε σχέση με τους γηγενείς κάτοικους της Κοζάνης
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της αδερφής του πατέρα μου Ευαγγελίας , που εγκαταστάθηκε οικογενειακός στην Νέα Σπάρτη (Βουδωρίνα ) Κοζάνης , που γύρω στο 1929 λόγω ενδείας φόρεσε ρούχο από ασθενή που πέθανε από φυματίωση ,κόλλησε και αυτή φυματίωση και πέθανε , ήταν μόλις 30 ετών και άφησε 3 παιδιά πίσω της.

2.Μητροπολίτης Ιωακείμ και νοσοκομείο
Ο τότε Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ δραστήριος και ανήσυχο πνεύμα βλέποντας την κατάσταση συμπαραστάθηκε στο δράμα των προσφύγων και μετέτρεψε το κτήριο της μητρόπολης σε Προσφυγικό Νοσοκομείο και ως τα τέλη του 1924 εκεί έβρισκαν καταφύγιο οι φτωχοί ασθενείς. Ο ίδιος μετακόμισε στο βόρειο τμήμα της Κοζάνης σε μια φτωχική κατοικία .

3, Η Οικονομική στήριξη προσφύγων

Πολλές δυσκολίες υπήρξαν στους πρόσφυγες της Κοζάνης και στον τομέα της γενικής
περίθαλψης. Για την περίθαλψη των προσφύγων, σύντομα κινητοποιήθηκαν σύλλογοι,
όπως η «Φιλόπτωχος Αδελφότης των Κυριών Κοζάνης», αλλά και μεμονωμένα
πολίτες, οι οποίοι παρείχαν χρήματα ακόμη και από το υστέρημά τους.

Σε ευχαριστήριο σημείωμα της Αδελφότητος, αναφέρονται οι χρηματικές καταβολές του
Σεβασμιωτάτου κ. Φώτιου και της Ευθυμίας Μπιρέτα
Η επιτροπή που ιδρύθηκε στην Κοζάνη από τη Γενική Διοίκηση έκανε έκκληση στους Κοζανίτες ιδιώτες να συνδράμουν με χρηματικές εισφορές προς τους πρόσφυγες.
Η συνδρομή ορίστηκε να είναι είτε εφάπαξ είτε μηνιαία και είχε μεγάλη απήχηση, με μικρές εξαιρέσεις.

Παρακάτω δημοσιεύονται τα ονόματα των πολιτών
που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα αλληλεγγύης άλλοι με εφάπαξ χρηματική συνδρομή και άλλοι με μηνιαία .
Κων. Στογιάννης , Ευ. Κυργιαζής , Μιλτιάδης Τζώνης , Λ.Ν. Μπλιούρας , Γ. Εμ. Μάνος ,Γ. Βρέλλας
Ευ. Χριστοδούλου , Θ. Κ. Γκορτσούλης Θρ. Μάλλης Κ. Μ. Παπ/τίνου ,, Ιω. Γ. Γκουντιός ,, Αδ. Ι. Ραπτούλη Αδελ. Γ. Δελιαλή Κ.Δ. Δρίζης , Αδελ. Κ. Βλιούρα Κων. Ηλ. Βαμβακάς ,, Γ.Μ. Παπ/τίνου ,, Θωμάς Δ. Χασάπης ,, Κ. Α. Χαλκιάς Νικ. Δακής , Θ.Σ. Παπαδέλης ,Αδ. Γκορεσούλης , Τριαντ. Μεσημέρης Ιω. Α. Χαλκιάς , Δ. Τριανταφύλλου , Στεφ. Μ. Παπακωνσταντίνου , Θεοδ. Κωτούλας , Γ. Κουμπαρούσος Ιατρός ,Νικ. Μουμουζιάς , Γ. Ζωγράφος Ιατρός , Αλ. Ι. Κατσικάς Θωμάς Γ. Τσιωμής ,Θωμάς Γ. Τσιωμής Μιχ. Ζωγράφος Χρήστος Βαλταδώρος ΧατζιανδρέαςΓ.Ν.
Κ. Τσιτσελίκης , Δημ. Συλλόπουλος Ν. Ρεπανάς ιατρός ,Ν. Γκιουλέκας Δ. Σ. Γκορτσούλης ,Αργ. Τσουμής ,Αδελ. Ν. Παπαδέλη,Ιω. Ν. ΓκέκαςΚων. Γ. Ρακάς
Β. Μούτσιανος Γ. Τρι/φύλλου Ί Καραγ.Εμ. Στεργίου Ιω. Τσοπότης Δαρδούφος
Βασ. Γκέμπας ,Νικ. Στεργίου Ν. Κανδύλης Τακ. Καλαντζόπουλος Αθ. Ι. Κατσικάς Δημ. Δ. Γκέρτσος ,Αστ. Παπαργυρούδης Αλεξ. Γκιουλέκας Νικολ. Κολάνδρου Ιωαν. Γκουντιός
Αντ. Δ. Πατίκας Γεώρ. Ν. Γκέκας Χρήστος Δακής Αδελφοί Ν. Τσιόρα
Λάζαρος Κουτλής Ι. Γκατζογιάννης , Ραβέτος Έτορα Παν. Ιωακειμίδης Ρόσσος Φλορίνο Οδυσσεύς Καρκαλάς ,Κων. Κατσιμακλάς . Γεώργ. Σέρβος Ιω. Γκίκας Ιω. Παπαδημητρίου
Θεόδ. Σιόγκας Κώστας Γκρίμπας ,Αλέξανδρος Τζώνης

*.Η εύρεση καταλυμάτων
Οι πρώτοι που έφθασαν στην Κοζάνη βρήκαν σχετικά εύκολα εργασία σε επαγγέλματα που οι Κοζανίτες απέφευγαν , οι γυναίκες κάνοντας τις εργασίες του σπιτιού και το πλύσιμο των ρούχων κυρίως και οι άνδρες σε οικοδομικές εργασίες μεταξύ των άλλων .
Έτσι επειδή δεν ήταν και μεγάλος ο αριθμός τους δεν δυσκολευτήκαν να βρουν και δωμάτια σπιτιών να νοικιάσουν όπου κοιμόταν όλοι μαζί .

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ & ΑΝΥΠΟΣΤΑΤΕΣ ΚΑΤΑΓΓΕΛΕΙΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

Οι πρόσφυγες διαμαρτύρονται, καθώς το καλοκαίρι παρέρχεται, και ο κίνδυνος το χειμώνα να διαβιούν σε προσωρινά καταλύματα ήταν μεγάλος. Παράλληλα, οι πόροι του προσφυγικού δανείου φαίνεται πως εξαντλούνταν και η ανασφάλεια για το μέλλον τους είναι αισθητή.
Η δημιουργία συνοικισμού προσφύγων αποτελούσε την πρώτη επιδίωξη και πολλών κρατικών φορέων.
Ο Καραμάνος, Γενικός Διευθυντής Εποικισμού Μακεδονίας, ανέφερε σε δηλώσεις του πως αποτελεί προσωπικό όνειρο η ανέγερση του συνοικισμού, αλλά οι μηδαμινοί οικονομικοί πόροι επιβραδύνουν την κατασκευή του

Η αναγγελία της ίδρυσης Προσφυγικού Συνοικισμού στην Κοζάνη έγειρε ποικίλες αντιδράσεις ανάμεσα στις τάξεις των γηγενών κατοίκων.
Αξιοσημείωτο είναι πως οι περισσότερες από τις αντιδράσεις για την ίδρυση του Συνοικισμού προέρχονταν από ανθρώπους του πνεύματος
Κύριος επικεφαλής των διαφωνιών αυτών υπήρξε ο κ. Κ…,πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλελευθέρων Κοζάνης όπως απεικονίζεται γλαφυρά στις δηλώσεις του στη σύσκεψη υπό την προεδρία του Νομάρχη:
«….πρέπει να αποκρουσθεί πάση θυσία η εγκατάστασις προσφυγικού Συνοικισμού και ότι εν ανάγκη δι’ ενόπλου συλλαλητηρίου να αποκλεισθεί η ιδέα αύτη και εν ανάγκη υποστηρίζοντας την ιδέαν αυτήν να πέσουν και δέκα πολίται δια να ζήσουν ανέτως οι λοιποί….»

Την έντονη αντίδρασή του προς την έλευση των προσφύγων συνεχίζει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλελευθέρων Κοζάνης ,

Καταγγέλλει τους πρόσφυγες, γιατί υποσκάπτουν τα συμφέροντα των λαϊκών τάξεων της Κοζάνης, με την απαίτηση γαιών και συνεχίζει να κινδυνολογεί.
Η οργή και η στάση του καταδεικνύεται και στο παρακάτω απόσπασμα, που αποτελεί μέρος του τηλεγραφήματος που διαβίβασε στην Αθήνα και τους πληρεξουσίους του:

«Σύνδεσμος Φιλελευθέρων Κοζάνης κατ’ εντολήν και λοιπών Φιλελευθέρων
οργανώσεων Νομού!! Ποιείται έκλησιν προς σύμπτυξιν ομάδος γηγενών πληρεξουσίων
και υποστήριξης περιουσίας μας εκ μέρους ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ! Εμφύλιος Σπαραγμός
επίκειται! Και διότι εποικισμός μετεβληθείς εις κράτος εν κράτει και εν στρέμμα ακόμη γης μεροληπτών υπέρ προσφύγων εκδίδει ερεθιστικάς διαταγάς…
Προς θεού σώσατε μας, κινδυνεύομεν ίνα χάσωμεν περιουσίας, ας οι Τούρκοι ακόμη εσεβάσθησαν! Κινδυνεύομεν μεταβληθώμεν ημείς ήδη εις πρόσφυγας.»

*Αλλα υπήρχαν και φωνές υποστήριξης
Οι πρόσφυγες είχαν τη στήριξη και επιφανών γηγενών κατοίκων της πόλης
της Κοζάνης, όπως ο δικηγόρος Κωνσταντίνος Πανταζόπουλος.
Σε δημόσιες τοποθετήσεις του, τονίζει την ανάγκη της απαλλοτρίωσης των μεγάλων τσιφλικιών. Ο γνωστός δικηγόρος καταγγέλλει πως πολλοί πρόσφυγες δεν έχουν λάβει εκτάσεις γης,αν και είναι οι φυσικοί δικαιούχοι των εκτάσεων που άφησαν πίσω τους οι ανταλλάξιμοι Μουσουλμάνοι. Μεγάλοι κλήροι καλλιεργήσιμων γαιών έχουν
συγκεντρωθεί στα χέρια λίγων γηγενών και ο Πανταζόπουλος υποστηρίζει στο
δημόσιο βήμα την ανάγκη αναδιανομής των γαιών σε πρόσφυγες ή άλλες κοινωνικές
ομάδες, με την παρέμβαση της Κυβέρνησης Πάγκαλου.

6. Η Απόφαση για την δημιουργία του Συνοικισμού
Την Κυριακή στις 3 Αυγούστου 1924, ο Νομάρχης Κοζάνης, Ι. Κοζύρης,
συγκάλεσε στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημαρχείου αντιπροσωπείες των
Συλλόγων και Σωματείων, για να καταθέσουν τις γνώμες τους σχετικά με την ίδρυση
Αστικού προσφυγικού Συνοικισμού στην πόλη.
Στη συνεδρίαση παρέστη, εκτός του Νομάρχη, και ο Διευθυντής της Νομαρχίας, κ. Μακαρονάς, ο αντιπρόσωπος του Υπουργείου Προνοίας, Λιτζόπουλος και ο Διευθυντής Εποικισμού Δυτικής
Οι πρόσφυγες είχαν τη στήριξη και επιφανών γηγενών κατοίκων της πόλης
της Κοζάνης, όπως ο δικηγόρος Κωνσταντίνος Πανταζόπουλος.
** Υπέρ της ίδρυσης Προσφυγικού Συνοικισμού στην Κοζάνη
* Γ. Παπακωνσταντίνου ……..Εκ μέρους του Εμπορικού Συλλόγου
*Γ. Γκίμπας …………………..Εκ μέρο.υς της Δημοκρατικής Ένωσης
*Γ. Δόκος (δικηγόρος)………. Εκ μέρους της Μακεδονικής Νεολαίας
*Ασ. Τέρπου (φαρμακοποιός. Εκ μέρους της Μακεδονικής Νεολαίας
*Ν. Ρεπανάς ………………….Εκ μέρους του Ιατρικού Συνδέσμου
* Ασ. Καραγκούνης ………….Εκ μέρους της Συντεχνίας Παντοπωλών
* Αθ. Διάφας …………………Εκ μέρους του Συλλόγου Κοζανιτών Ν.Υόρκης «Κοζάνη»
* Γ. Βαρβούτης……………….Εξετάζοντας το θέμα από οικονομική άποψη
* Μ. Τζώνης ……………….. Εκδότης εφημ. «Ηχώ της Μακεδονίας»
*Χρηστίδης …………………..Εξετάζοντας το θέμα από πολιτιστική άποψη
*Παπαδέλης ……………..Με την παράλληλη μέριμνα και για τους ακτήμονες Κοζανίτες

**Κατά της ίδρυσης Προσφυγικού Συνοικισμού στην Κοζάνη
— Ο Πρόεδρος Συνδέσμου Φιλελευθέρων Κοζάνης & ο πρόεδρος των Συντεχνιών

Η συμπεριφορά των Κοζανιτών, σε γενικές γραμμές ήταν καλή απέναντι στους πρόσφυγες, υπήρχαν όμως περιπτώσεις που κάποιοι δεν φέρθηκαν καλά και σε αυτές τις περιπτώσεις ήταν και εκείνοι που όταν άρχισαν να κτίζονται οι προσφυγικές κατοικίες, πήγαιναν το βράδυ και τις γκρέμιζαν.

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΩΝ

* Ανταλλάξιμη περιουσία
Η Συμφωνία της Λοζάνης προέβλεπε και την ανταλλαγή των περιουσιών (ανταλλάξιμες περιουσίες ).
Έτσι, κάποια στιγμή έγινε αποτίμηση περιουσιών και φάνηκε ότι η αξία των περιουσιών των Μουσουλμάνων, που άφησαν στην Ελλάδα ήταν το 1/10 τις αντίστοιχης των Χριστιανών της Μικράς Ασίας .
Πήρε το Ελληνικό κράτος την περιουσία των Μουσουλμάνων και με αυτή έπρεπε να αποκαταστήσει τους πρόσφυγες.

* Δημιουργήθηκε η ΕΑΠ (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων ), η οποία ανέλαβε να δώσει στους μεν αγρότες χωράφια και οικόπεδα, για να κτίσουν σπίτια, στα χωριά και στους άστους (κατοίκους των πόλεων της Μ. Ασίας ) να δημιουργήσει οικισμούς, κατασκευάζοντας όλη την υποδομή και τα σπίτια.

Αυτές οι παροχές δεν θα ήταν ” Χάρισμα ” αλλά η επιστροφή ενός μέρους της περιουσίας ,που έμεινε εκεί.

*H Σύμβαση Υποχρεωτικής Ανταλλαγής των Ελληνοτουρκικών πληθυσμών της Λωζάνης της 30.1.1923 ήταν ξεκάθαρη και προέβλεπε ότι οι Ανταλλάξιμοι (Έλληνες και Τούρκοι) χάνουν μεν τις ακίνητες περιουσίες τους στις παλιές πατρίδες, παίρνουν, όμως άλλες ακίνητες περιουσίες στις νέες πατρίδες.

Με βάση αυτή την συμφωνία απαλλοτριώθηκε η έκταση, η οποία βρίσκεται στα δεξιά του δρόμου της 11ης Οκτωβρίου, στην Κοζάνη ,αποζημιώθηκαν οι ιδιοκτήτες των αγρών και δημιουργήθηκαν 150 περίπου κατοικίες, ανάμεσα στους σημερινούς δρόμους 11η Οκτωβρίου – Ε. Γιάνναρη – Φιλίππου – Περγάμου – Προύσης.
Στην Κοζάνη, μετά την Μικρασιατική καταστροφή όπως ήδη έχουμε αναφέρει ήρθαν 955 άνθρωποι ,

*Από τη Σύμβαση Υποχρεωτικής Ανταλλαγής των Ελληνοτουρκικών πληθυσμών της Λωζάνης της 30.1.1923 προκύπτει ότι οι Ανταλλάξιμοι (Έλληνες και Τούρκοι)χάνουν μεν τις ακίνητες περιουσίες τους στις παλιές πατρίδες, παίρνουν, όμως άλλες ακίνητες περιουσίες στις νέες πατρίδες.
** Θεωρητικά και όχι πραγματικά το Ελληνικό Κράτος με σωρεία διατάξεων και Νόμων, αναγνώρισε ότι η περιουσία αυτή ανήκει στους Ανταλλάξιμους πρόσφυγες από την Αν. Θράκη, τη Μικρά Ασία και τον Πόντο και ότι αυτό διαχείριση μόνο ασκεί πάνω σ’ αυτήν.
Ανταλλάξιμη Περιουσία ονομάσθηκε η περιουσία των μουσουλμάνων που εκδιώχτηκαν από την Ελλάδα με τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 και αντιστοιχούσε μόλις στο ένα δέκατο των περιουσιών που εγκατέλειψαν υποχρεωτικά οι Έλληνες στη Μικρά Ασία, τον Πόντο, την Ανατολική Θράκη και την Καππαδοκία.

Σύμφωνα με τη Συνθήκη, η περιουσία αυτή έπρεπε να μοιραστεί από το ελληνικό κράτος, το διαχειριστή δηλαδή, στους πρόσφυγες
. Όμως, ούτε το 17% δεν αποδόθηκε στους δικαιούχους.
Ετιμήθηκε ότι η περιουσία των Ελλήνων ξεπερνούσε τα 120 δισ δρχ και των Τούρκων ήταν μόλις 10 δισ δρχ.

ΠΩΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΘΗΚΕ Η ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

Με την συνθήκη ειρήνης του 1930, ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκιά συμψηφιστήκαν τα οφειλόμενα ποσά της Ελλάδος προς την Τουρκιά 12,5 δισ δρχ, με τα 100 δισ που όφειλε η Τουρκία στην Ελλάδα, σε σταθεροποιημένες τιμές του 1924.
Αυτό έγινε και με νομό από την βουλή( Ν. 4793/1930).
Το μεγαλύτερο μέρος, με διάφορες μεθόδους, καταχράστηκε από τους πελάτες των κομμάτων εξουσίας, ενώ το ελληνικό κράτος φρόντισε να εξασφαλίσει με διατάγματα την κυριαρχία του επί της περιουσίας.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΕΤΑ

Οι κατοικίες κατασκευαστήκαν αλλά υπήρξαν προβλήματα .
Τα μεγάλα προβλήματα του Συνοικισμού Κοζάνης, παρά τις άρτιες
κατασκευές, ήταν η ύδρευση, οι ελλείψεις υπονόμων και οι δρόμοι.
Συγκεκριμένα, οι
δρόμοι του Συνοικισμού βρίσκονταν σε τόσο άθλια κατάσταση, ώστε οι πρόσφυγες
αδυνατούσαν να προσεγγίσουν τα σπίτια τους με ευκολία, όταν οι καιρικές συνθήκες
δεν ήταν καλές.
Η ολιγωρία των τοπικών αρχόντων καθυστέρησε τα έργα κοινωφελούς χαρακτήρα.
Μέχρι τον Απρίλιο του 1930 δεν είχε ξεκινήσει καμία εργασία, με τους αστούς πρόσφυγες του Συνοικισμού να ανησυχούν για την πιθανότητα να μην μπορέσουν να απορροφηθούν τα κονδύλια, με τη συγχώνευση ορισμένων Υπουργείων της περιόδου εκείνης.

Η ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΤΩΝΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ & ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΧΩΡΙΘΕΝΤΩΝ ΟΙΚΟΠΕΔΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ

Τον Σεπτέμβριο του 1930 στον τοπικό Τύπο αναφέρεται πως ο αστικός
Συνοικισμός Κοζάνης για τους πρόσφυγες ήταν από μήνες έτοιμος και είχε ανεγερθεί
ένα συγκρότημα 50 οικημάτων.
Ωστόσο, οι πρόσφυγες αστοί έμεναν ακόμη σε κακής
ποιότητας σπίτια πληρώνοντας ενοίκια, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να
μετοικήσουν στον οικισμό, αφού δεν είχε καθοριστεί από τις αρμόδιες αρχές η
διαδικασία παραλαβής τους .
Τα πρώτα σπίτια που κατασκευάστηκαν είχαν 2 υπνοδωμάτια και από ένα μικρο σαλόνι και κουζίνα με wc και τα οικόπεδα είχαν μια έκταση περίπου 200 τ.μ.
Οι τελευταίες κατασκευές είχαν 1 υπνοδωμάτιο και από ένα μικρό σαλόνι και κουζίνα με wc ,αλλά το οικόπεδο που τους παραχωρήθηκε ήταν μεγαλύτερο περίπου 300 τ.μ.
Κάθε αρχηγός της οικογένειας θα έπαιρνε ένα σπίτι και αν, εν τω μεταξύ είχαν τα παιδιά τους κάνει δικές τους οικογένειες, έπαιρναν και αυτοί σπίτι.
Υπήρχαν δε και νέες οικογένειες με προσφυγοπούλες, που παντρεύτηκαν, σε εκείνο το διάστημα, κ παλικάρια της Κοζάνης που πήραν σπίτι.

Αμέσως, μετά την παραλαβή των σπιτιών, οι περισσότεροι περιέφραξαν τα οικόπεδα ,άνοιξαν πηγάδια, καλλιέργησαν τα μέρη αυτά και σε λίγο χρόνο ο συνοικισμός των προσφύγων
έγινε η κηπούπολη της Κοζάνης, αφού πέραν του ” ζειν ”με την καλλιέργεια, φρόντισαν κάποιους χορούς για το ”ευ ζειν ” φυτεύοντας λουλούδια.
Υπήρχε ρυμοτομικό σχέδιο, οι δρόμοι ήταν ευρύχωροι και έτσι έγινε το σημείο της πόλης που ξεχώρισε.
Και ήταν φυσικό να ξεχωρίζει η περιοχή, γιατί αν εξαιρέσει κανείς τα σπίτια 100 οικογενειών στην Κοζάνη που ήταν πλούσια ευρύχωρα και σε μεγάλα οικόπεδα, τα υπόλοιπα ήταν φτωχικά και σε μικρά οικόπεδα με τον καταμερισμό σε κληρονόμους που έγινε με το πέρασμα των χρόνων.
Οι δε δρόμοι ήταν στενοί και η δυνατότητα καλλιέργειας περιορισμένη.
Βλέποντας αυτή την εικόνα ήταν πολλοί που διαμαρτυρηθήκαν λέγοντας ότι έδωσαν στους πρόσφυγες το καλύτερο κομμάτι της πόλης και μάλιστα δωρεάν.

ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΝΑ ΚΑΠΟΙΩΝ ΚΟΖΑΝΙΤΩΝ

Ο Συνοικισμός έγινε αντικείμενο έριδας ανάμεσα στους πρόσφυγες και κάποιους από τους γηγενείς κατοίκους και αυτό γιατί σχολίαζαν ότι << …δίνουν τζάμπα έτοιμα σπίτια στους πρόσφυγες και εμάς μας αφήνουν απ’ έξω… >> προσθέτοντας και υβριστικούς χαρακτηρισμούς
Ήταν όμως ήταν έτσι ;
Σε ένα από τα κολάζ των φωτογραφιών που συμπληρώνουν την δημοσίευση έχω το παραχωρητήριο της πατρικής κατοικίας, που δόθηκε στην γιαγιά μου Ανδρονίκη Καπλάνογλου. Σαν αρχηγό οικογενείας (Μέλος της οικογενείας αποτελούσε ο πατέρας μας Παντελής )
Εκεί φαίνεται ότι το τίμημα που έπρεπε να καταβάλει ήταν 69060,98 σε 14 δόσεις ,όχι λίγα χρήματα αν σκεφθεί κανείς ότι η προπολεμική δραχμή είχε αξία.
Αποζημιώσεις από τις ανταλλάξιμες περιουσίες στην Κοζάνη δεν πήραν,χωράφια σαν αστοί, δεν έλαβαν και η ανταλλάξιμη περιουσία εξανεμίστηκε.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι το 1996 η οικογένεια των απόγονων της Ανδρονίκης Καπλάνογλου , προκειμένου να παραχωρήσει το προσφυγικό σπίτι που έπαθε ζημίες από τον σεισμό σε εργολάβο για την ανέγερση πολυκατοικίας , πλήρωσε 500000 δρχ για την εξόφληση του χρέους της γιαγιάς του 1930 (66 χρόνια μετά ) γιατί τα χρέη αυτά δεν παραγράφονται και μεταβιβάζονται στους κληρονόμους.

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΗΜΕΡΑ

Οι περισσότεροι πρόσφυγες της Α’ γενιάς έφυγαν από την Κοζάνη, κυρίως τα χρόνια του εμφυλίου πολέμου και λίγο πριν , και εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα ,Θεσσαλονίκη, Δράμα, κ.α μέρη της Ελλάδος αλλά και στην Αμερική και την Αυστραλία. Είναι ζήτημα αν ένα 20 % των απογόνων εκείνων των πρώτων οικογενειών βρίσκονται πια στην Κοζάνη.
Τα περισσότερα από τα σπίτια έγιναν πολυκατοικίες, για ευνόητους λόγους και σε αυτό βοήθησε και ο σεισμός του 1995, ενώ κάποια κατεδαφίστηκαν τελευταία (λόγω ΕΝΦΙΑ) όντας ακατοίκητα και μόνο 12 από αυτά υπήρχαν το 2018 όταν τα αναζητήσαμε

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ 1930
Από το ιστορικό αρχείο της βιβλιοθήκης Κοντενταρίου ανακτήσαμε τα ονόματα των αστών προσφύγων στους οποίους παραχωρήθηκε στέγη στις αρχές της δεκαετίας του 1930 στον προσφυγικό οικισμό της Κοζάνης. Από 12 επίσημα αρχεία της εποχής που έχουν διασωθεί, ανακτήσαμε συνολικά 118 επώνυμα οικογενειών στις οποίες παραχωρήθηκε στέγη ή γη.

ΟΝΟΜΑΤΑ ΑΙΤΟΥΝΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ

ΕΠΙΘΕΤΟ – ΟΝΟΜΑ – ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ – |ΕΤΩΝ| – ΜΕΛΗ| – ΚΑΤΑΓΩΓΗ .

*Παρατηρήσεις επί των καταστάσεων

1.Υπήρχαν και άλλα ονόματα στους σχετικούς κατάλογους σε ψηφιοποιούμενες καταστάσεις στο διαδίκτυο από οποί τις αλιεύσαμε , δυστυχώς όμως η ευκρίνεια ήταν περιορισμένη και η ανάγνωση αδύνατη .
Απο προσωπική εμπειρία γνωρίζουμε και άλλα επίθετα προσφύγων που ήταν εγκαταστημένα στον συνοικισμό . Ο ιερέας Παπασχάλης από την Κωνσταντινούπολη , η οικογένεια Σμυρλή από την Μαγνησία , Μπακιρτζόγλου από το Νησλί της Σπάρτης ,Φωτιάδης από τον Ποντί, Μανουσαρίδης ,Χατζής κ.α ,

2. Υπάρχουν Κοζανιτικα επίθετα πρόκειται για νέα ζευγάρια ΄που ο γαμπρός ήταν Κοζανίτης που δικαιούνταν κατοικία επειδή η σύζυγος προερχόταν από προσφυγική οικογένεια .

*Διαπιστώσεις

Από 212 αιτήσεις και πιστοποιητικά που υποβλήθηκαν από τους αιτούντες ευρέθηκαν άλλες 53 οικογένειες που δεν αναφέρονται στις 12 καταστάσεις.
Αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι δεν τους παραχωρήθηκε κατοικία.
1 ον ) Γιατί δεν διασώθηκαν όλες οι καταστάσεις.
2 ον ) Δεύτερον γιατί ακόμη και στις καταστάσεις υπάρχουν δυσανάγνωστα επίθετα αφού είναι χειρόγραφες.
3 ον ) Τρίτον γιατί έχουμε ιδίαν γνώση για κάποια από τα 53 ονόματα ότι τους παραχωρήθηκε κατοικία.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
Σε κάποια επίθετα από αυτά που αναφέρονται στις καταστάσεις μας υπάρχει κάποια αμφιβολία για την ακρίβεια της αναγραφής του επιθέτου γιατί όπως προαναφέρθηκε είναι δυσανάγνωστα στα χειρόγραφα έγγραφα.
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ
Για 53 από τους 171 αιτούντες σε κάποια από τα έγγραφα αναγράφεται η ηλικία τους . Μέσος όρος ηλικίας αυτών είναι 39,3 έτη Για 81 από τους 171 αιτούντες σε κάποια από τα έγγραφα αναγράφουν το σύνολο των μελών της οικογενείας τους . Μέσος όρος του αριθμού αυτών είναι 3,6 μέλη ανά οικογένεια Οι 52 από τις 171 οικογένειες είναι ακέφαλες αφού η αίτηση προέρχεται από την γυναίκα αρχηγό της οικογένειας. Αυτό είναι το 30,6% του συνόλου και δείχνει το μέγεθος των απωλειών των προσφυγών λόγω των οθωμανικών διώξεων

** Όπως είδαμε είχε δηλωθεί σαν τόπος καταγωγής η Κωνσταντινούπολη,την Τραπεζούντα Πλάτανα ,Χερροίανα ,Πέλλεν ,Λυκάστη Σεβάστεια του Πόντου,η Νεάπολη η Ιντζέσου Προκόπι , Μουταλάσκι Καισαρείας ,η Σμύρνη ,Αζάριο Σμύρνης , Σπάρτη ,Φιλαδέλφεια , Ευκαρπία,Κάρς, Προύσα , Ικόνιον Πάνορμος, Νικομήδεια , Αδραμυτίου,Ορτακοοι ,Μεζουδιε Μερσίνα ,Ινέπολις, Κασταμονή, 40 Εκκλησίες, Ραιδεστός ,Νίκαια ,Αρτάκη ,Μπουνάρ Χισάρ ,Μοναστήρι Β. Μακεδονίας, Στενίμαχος Βουλγαρίας
Το μόνο που απέμεινε είναι οι ονομασίες των δρόμων να θυμίζουν τις αλησμόνητες πατρίδες των προγόνων μας. Κωνσταντινουπόλεως ,Πανό ρμου , Νικομήδειας ,Δορυλαίου ,, Καισαρείας , Περγάμου , Σμύρνης , , Προύσης , Φιλιππούπολης, Περγάμου , Καισαρειας
Στην αεροφωτογραφία ου συνοδεύει την δημοσίευση βλέπουμε κάποια από αυτά τα ονόματα στους δρόμους του συνοικισμοί. Αλλα και άλλα από τις Αλησμόνητες πατρίδες εκτός ελάχιστων τιμητικών εξαιρέσεων ΄για συγκρινόμενα πρόσωπα.
Όπως:

Μητροπολίτου Κοζάνης Φωτίου (1910-1923) κυρός Φώτιος (κατά κόσμον Φώτιος Μανιάτης) Ο Μητροπολίτης της απελευθέρωσης Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης για 13 χρόνια. Αύγουστος 1910 – Μάρτιος 1923

Μητροπολίτου Κοζάνης Ιωακείμ (1923– 1945 ) κυρός Ιωακείμ (κατά κόσμον Ιωάννης Αποστολίδης) Ο Επαναστάτης Μητροπολίτης με 2 θητείες Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης για 21 χρόνια. Μάρτιος 1923 – Απρίλιος 1926 και Μάρτιος 1927 – Απρίλιος 1945

Αρχιμανδρίτη Ιωακείμ Λου\ύλιας Που δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς το 1943.

Ευάγγελος Γιάνναρρης του πρώτου νεκρού αεροπόρου στον πόλεμο του 1940 (Σκοτώθηκε στις 30/10/1940 )

Υ.Γ.
Επόμενη και τελευταία δημοσίευση για τους εποίκους από την Μ. Ασία περιλαμβάνει μια πρόταση για το μνημείο του Προσφυγικού Ελληνισμού που σχετικά πρόσφατα τοποθετήθηκε στην διασταύρωση των οδών Σιακαβάρα και Υψηλάντη πρώην Πλατεία Μ. Διονυσίου και νυν Πλατεία Μικράς Ασίας .

Και ακόμη περιλαμβάνει ένα video αρχείου με την εξιστόρηση από τα χείλη της μητέρας μας Ελισάβετ που έφυγε από την ζωή το 2019 σε ηλικία 98 χρόνων για το τι συνέβη τότε στην Μ. Ασία και την ζωή στα πρώτα χρόνια της παραμονής των προσφύγων στην Κοζάνη , αλλά περιγραφή της ζωής του πάτερα από πλευράς μου για την προσπάθεια επιβίωσης και τα επαγγέλματα που έκανε στην προσπάθεια να ορθοποδήσει στην Κοζάνη και όχι μόνον.