Αλησμόνητες Πατρίδες: Τρύσσα, η άγνωστη αρχαία πόλη της Μικράς Ασίας – Του Σταύρου Καπλάνογλου

ΤΡΥΣΣΑ -ΤΡΥΣΑ -TRYSSA -TRYSA ΤΗΣ ΛΥΚΙΑΣ
Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΣΤΟ ΗΡΩΟΝ ΤΗΣ ΣΕ 152 ΑΝΑΓΛΥΦΕΣ ΜΑΡΜΑΡΙΝΕΣ ΠΛΑΚΕΣ ΑΝΑΠΑΡΙΣΤΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Σταύρου Π. Καπλάνογλου
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Μια άγνωστη αρχαία πόλη της Μικράς Ασίας που στο περίφημο ηρώον της το 380 π.Χ. αναπαρέστησε σε 152 ανάγλυφες πλάκες ολόκληρη την Ελληνική μυθολογία που το 1881 με την άδεια των Οθωμανικών άρχων Αυστριακοί το διέλυσαν και το μετέφεραν στην Βιέννη και έκτοτε μετά 1,5 αιώνα παραμένει στις αποθήκες του μουσείου Kunsthistorisches προς μελέτη
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ
Η αρχαία πόλη της Τρύσσας, η οποία απέχει περίπου 13 χλμ. Από τα Μύρα ( Demre, ) κατείχε ι μια πολύ μικρή περιοχή σε σύγκριση με άλλες πόλεις της Λυκίας. Η αρχαία πόλη, χτισμένη σε ένα μικρό λόφο, είναι σήμερα προσβάσιμη μετά από μια μικρή ανάβαση
Βρίσκοταν στην ενδοχώρα μεταξύ των παράκτιων οικισμών Μύρα (Kale-Deinre) και Aντιφέλλου (Kas), στην πλαγιά ενός λόφου σε υψόμετρο 866 μέτρων, σε μια κορυφή στο ανατολικό τμήμα του οροπεδίου κοντά στο χωριό Golbasi, περίπου έξι χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Cyaenai.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ
Τρύσσα η λέξη κατά μια άποψη ήταν Τύρσαα και με το χρόνο έγινε Τρύσσα και λόγο ύπαρξης κάστρου στην αρχαιότητα ονομάσθηκε έτσι από την αρχαία Ελληνική πόλη Τυρσίς που σημαίνει
Στα αρχαία Ελληνικά Τυρσίς ή Τυρρίς-εως σημαίνει
1. πύργος
2. πύργος τείχους, προμαχώνας
3. περιτειχισμένη πόλη ή οχυρωμένη οικία.
[ΕΤΥΜΟΛ. Πρόκειται για δάνεια λ., πιθανότατα ινδοευρωπαϊκής προέλευσης.
Κατά μία άποψη, η λ. ανάγεται σε ΙΕ ρίζα dhergh- / dhŗgh- «κλειστός, συμπαγής» και συνδέεται με το ιλλυρικό τοπωνύμιο -dorgis (πρβλ. Βου-δοργίς) και το περσ. τοπωνύμιο Τύρρα / τύρσα (από όπου τα εθνικά Τυρσηνοί και Tusci, πρβλ. Ετρούσκοι). Παράλληλα με το ελλ. τύρσις / τύρρις μαρτυρείται το λατ.turris «πύργος» (πρβλ. γαλλ. tour), το οποίο από τη Λατινική δανείστηκε και η Γερμανική (πρβλ. γερμ. Turm)]
ΙΣΤΟΡΙΑ
-Πότε ιδρύθηκε
Ιδρύθηκε προφανώς πριν από τον 5ο αιώνα π.Χ. άγνωστο πότε.
– Εποχή ακμής
Η Τρύσσα με βάσει τα αρχαιολογικά ευρήματα εκτιμάται ότι βρισκόταν στην μέγιστη ακμή της από τα μέσα του 5ου αιώνα έως και την έλευση των Ρωμαίων
Η Τρύσσα θεωρείται μία από τις πόλεις-μέλη της Ένωσης Λυκίων που ιδρύθηκε τον 2ο αιώνα . Είναι γνωστό για τα νομίσματά του που ανήκουν στην περίοδο της Λυκικής Ένωσης,
–Οι πρώτες έρευνες
Οι πρώτες έρευνες έγιναν από ένα καθηγητή γυμνασίου τον Julius August Schönborn (1801-1857) στις αρχές του 19ου αιώνα. που προφανώς είχε κάποιες πληροφορίες γι αυτή την πόλη ,ο ίδιος θα ανακαλύψει λίγο αργότερα το περίφημο ηρώον της Τρυσσας το 1841
– Το περίφημο Ηρώον της Τρύσσας
Το Ηρώων της Τρύσσας χρονολογείται στο 380 π.Χ. Το ηρώων ορίζεται ως ιερό που κατασκευάστηκε στον κλασικό κόσμο πάνω και γύρω από τον τάφο ενός σεβαστού κυβερνήτη, και χρησιμοποιείται για τη λατρεία και τη λατρεία του ήρωα.
– Ποιος το ανακάλυψε.
Ανακαλύφθηκε το 1841 μ.Χ. από τον Πολωνός-Πρώσος καθηγητή γυμνασίου Julius August Schönborn (1801-1857) κατά τη διάρκεια της επιτόπιας έρευνας του στη Λυκία.
–Το μέγεθος του του μνημείου
Βρισκόταν στο ανατολικό άκρο της πόλης και αποτελούσε μια σαρκοφάγο σκαλισμένη σε βράχο . Περιλαμβάνει περίπου 152 ανάγλυφες παραστάσεις που αρχικά ήταν βαμμένες και εντοιχισμένες σε ένα τετράγωνο γύρω τοίχο του τάφου που ολόκληρο το αρχιτεκτονικό γλυπτό ηταν 211 μέτρα Ζωφόρου* με περίπου 600 μορφές
*Ο όρος ζωφόρος σημαίνει φέρω ζωή και αφορά στο μέρος αυτό του κτηρίου, ανεξαρτήτως αν φέρει γλυπτές παραστάσεις ή όχι.
– Η ιστορία της απομάκρυνσης τουΟι Αυστριακοί 40 χρόνια αργότερα, με τον Otto Benndorf ανέλαβαν μια αποστολή για μεταφορά των του άθικτου ηρώου στη Βιέννη.
Οι πλάκες με τις παραστάσεις μεταφέρθηκαν στη Βιέννη το 1882 με την έγκριση των τουρκικών αρχών. Περιλαμβάνει περίπου 152 ανάγλυφες παραστάσεις που αρχικά ήταν βαμμένες και εντοιχισμένες σε ένα τετράγωνο γύρω τοίχο του τάφου.
– Τι παραστάσεις υπήρχαν στις 4 εσωτερικές πλευρές του μνημείου και σε μια εξωτερική
Το ηρώον όμως της Τρύσσας ήταν εκείνο που ξεχώριζε.
Βρισκόταν στο ανατολικό άκρο της πόλης και αποτελούσε μια σαρκοφάγο σκαλισμένη σε βράχο που κάθε πλευρά κατελάμβανε περίπου 20 τετραγωνικά μέτρα.
Ο τοίχος ήταν καλυμμένος από τις 4 εσωτερικές πλευρές αλλά και από την εξωτερική νότια πλευρά με μια ζωοφόρο σε 2 ζώνες που αντιπροσώπευε σκηνές από την Ελληνική μυθολογία
Μεταξύ αυτών :
1. Επεισόδια από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου
Που αφορούσαν τον Τρωικό πόλεμο και τις περιπέτειες του Οδυσσέα μέχρι να φθάσει στην Ιθάκη
2.Τα κατορθώματα του Θησέα
Ο Θησέας (Θησεύς) ήταν Έλληνας βασιλιάς των Αθηνών, κατά την ελληνική μυθολογία, υιός του Αιγέα και της Αίθρας κι ο πιο δημοφιλής ήρωας στην αρχαία Ελλάδα μετά τον Ηρακλή.
Ο Θησέας είναι ο κατεξοχήν ήρωας της Αθήνας, κατέχοντας την αντίστοιχη θέση στους Ίωνες που έχει ο Ηρακλής στους Δωριείς.
Οι δώδεκα άθλοι του Θησέα, ισάριθμοι με εκείνους του Ηρακλή για πολιτικούς λόγους προκειμένου οι Αθηναίοι να μην υστερούν έναντι των Δωριέων ς. Η φήμη του και οι επιτυχίες του έγιναν τόσο μεγάλες, που απέκτησαν μυθικές διαστάσεις. Μεταξύ των οποίων και η εξόντωση του φοβερού Μινώταυρου στο νησί της Κρήτης.
3.Σκηνές από την τραγωδία του Αισχύλου ΄΄ 7 επί Θήβας΄΄
Επτά επί Θήβας είναι ο τίτλος τραγωδίας του Αισχύλου.
Η ιστορία της τραγωδίας είναι βασισμένη στο μύθο των γιων του Οιδίποδα και της Ιοκάστης, Ετεοκλή και Πολυνείκη. Σύμφωνα με αυτόν, τα δύο αδέλφια συμφώνησαν αρχικά να κυβερνούν εναλλάξ τη Θήβα, ωστόσο, μετά από την άρνηση του Ετεοκλή να παραδώσει το θρόνο στον Πολυνείκη, ο τελευταίος οργάνωσε με έξι ακόμα βασιλείς (τον Άδραστο, τον Αμφιάραο, τον Καπανέα, τον Ιππομέδοντα, τον Τυδέα και τον Παρθενοπαίο) εκστρατεία εναντίον του Ετεοκλή και της πόλης της Θήβας.
Η πολεμική αυτή σύγκρουση αναφέρεται με τον όρο Επτά επί Θήβαις και κατέληξε με νίκη των Θηβαίων, αλλά και τον θάνατο των δύο διεκδικητών του θρόνου.4. Οι μάχες των Ελλήνων και των Αμαζόνων
ι Αμαζόνες κατά τη μυθολογία είναι γυναικείος λαός, που κατά­γονται από το θεό του πολέμου Άρη και από τη Νύμφη Αρμονία. Τοποθετούν το βασίλειο τους στο Βορρά· είτε στις πλαγιές του Καύκασου είτε στη Θράκη είτε στη Νότια Σκυθία είτε στις ακτές του Πόντου
Κυβερ­νιούνται μόνες, χωρίς βοήθεια κανενός άντρα. Αρχηγός τους είναι μια βασίλισσα.
Υπάρχουν οκτώ σκηνές πολιορκίας με αγώνα εναντίον των Αμαζόνων, ακολουθούμενη από μια σκηνή μάχης
5. Μάχες των Κενταύρων και Λαπήθων .
– Κένταυροι
Οι Κένταυροι είναι πλάσματα της ελληνικής μυθολογίας, πιθανώς ως ιδεατή απεικόνιση των έντονων καιρικών φαινομένων που ακολουθούν παρατηρώντας την ταχύτητα των νεφών
Οι Κένταυροι απεικονίζονται μεν ανθρωπόμορφοι, με ανθρώπινο το άνω τμήμα του κορμού, και ζωικό (αλογίσιο) το κάτω. Ως ιδιοσυγκρασίες, όμως, φαίνεται πως δεν ήταν αρκετά ισορροπημένοι και παρουσιάζονται ως είδη πρωτόγονα, που όφειλαν περισσότερα στη ζωική φύση τους παρά στην ανθρώπινη κληρονομιά τους.
– Λαπίθες
Στην Ελληνική Μυθολογία οι Λαπίθες αναφέρονται ως μυθολογικά όντα ίδιας καταγωγής με τους Κενταύρους από τους οποίους και χωρίστηκαν μεταγενέστερα από τους ποιητές αποδίδοντάς τους ανθρώπινη μορφή και παρουσία ως αρχαίου πραγματικού λαού, πολεμικού και ανδρειωμένου που αφού εξεδίωξαν τους Περραιβούς από τη Θεσσαλία εγκαταστάθηκαν στην παρά τις όχθες του Πηνειού πεδιάδα]. Μπορεί όμως να πρόκειται και για αρχαιότατο λαό εγκατεστημένο από την αρχή εκεί, που πολεμούσε κατά των διαφόρων κάθε φορά εισβολέων και τελικά εξοντώθηκε από τους Δωριείς.
– Η αιτία της μάχης
Στο γάμο του Πειρίθους, ο Ευρυτίωνας μέθυσε με συνέπεια να παρεκτραπεί και να επιχειρήσει να απαγάγει την όμορφη Ιπποδάμεια.
Ο Πειρίθους, ήταν Βασιλιάς των Λαπιθών και ετεροθαλής αδερφός των Κενταύρων
Ο Ευρυτίωνα, ήταν ένας Κένταυρο που ο Βασιλιάς τον καλεσε στο γάμο του με την Ιπποδάμεια
Οι Λαπίθες εξοργίστηκαν με την ασέβεια που έδειξε ο καλεσμένος στον γάμο του βασιλιά τους. Του έκοψαν τα αυτιά και τη μύτη και τον διέταξαν να φύγει από γλέντι.
Όταν οι Κένταυροι πληροφορήθηκαν την πράξη των Λαπιθών, τους επιτέθηκαν. Τα βίαια πλάσματα ρίχτηκαν στην μάχη με πέτρες και κορμούς δέντρων.
Αν και οι Κένταυροι υπερίσχυαν σε δύναμη δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τους Λαπίθες, οι οποίοι είχαν με το μέρος τους ένα ισχυρό όπλο, τον Θησέα. Ο Θησέας ήταν καλεσμένος στον γάμο και αδελφικός φίλος του γαμπρού. Οι Λαπίθες κυνήγησαν και έδιωξαν, όσους Κενταύρους επέζησαν, μακριά από το Πήλιο..
6 . Σκηνές με τον Έλληνα ήρωα Μελέαγρο
Υπάρχει μια σκηνή κυνηγιού αγριογούρουνου με τον διάσημο μυθολογικό Έλληνα ήρωα του Μελέαγρου , στην οποία σκοτώνονται η μητέρα του και τα αδέρφια της
Στην ελληνική μυθολογία ο Μελέαγρος ήταν γιος του βασιλιά της Καλυδώνας Οινέως και της Αλθαίας, αδελφής της Λήδας. Ο Μελέαγρος είναι ο κεντρικός ήρωας των διηγήσεων για τον Καλυδώνιο Κάπρο.
Ο μύθος , αρχίζει όταν ο Οινέας θυσίασε κάποτε σε όλους τους άλλους θεούς, αλλά ξέχασε την Άρτεμη. Η θεά οργίσθηκε και έστειλε εναντίον των Καλυδωνίων ένα φοβερό αγριογούρουνο, τον Καλυδώνιο Κάπρο, που προκαλούσε μεγάλες καταστροφές.
Ο Μελέαγρος καταδίωξε μαζί με τους πιο ονομαστούς Έλληνες ήρωες της εποχής το θηρίο και πέτυχε τελικά να το σκοτώσει.
7. Σκηνές με τον Περσέα και την Μέδουσα
Υπάρχει μια παράσταση με έναν άλλο ήρωα, αυτόν του Περσέα, ., που ήταν γιος του Δία και της Αρτεμις Παππούς του ήταν ο Ακρίσιος, βασιλιάς του Άργους.
Μεταξύ των ηρωικών πράξεων του Περσέα ήταν το κόψιμο του κεφαλιού της Μέδουσας.
Η Μέδουσα ήταν κατά μια εκδοχή, ήταν πανέμορφη ιέρεια της Αθηνάς που ο Ποσειδώνας τη βίασε μεταμορφωμένος σε άλογο, στον ιερό χώρο της Αθηνάς. Η θεά, εξοργισμένη με το γεγονός, δεν μπορούσε να έρθει σε ρήξη με τον Ποσειδώνα και έτσι ξέσπασε πάνω στη Μέδουσα.
Την μεταμόρφωσε σε απεχθές τέρας, που αντί για μαλλιά είχε φίδια.
Η ασχήμια της ήταν τέτοια, που όποιος την κοιτούσε στο πρόσωπο πέτρωνε.
Τελικά τη σκότωσε ο Περσέας, με την βοήθεια της Αθηνάς. Το κεφάλι της, το περίφημο «Γοργόνειο», το παρέλαβε η θεά από τον ήρωα και το επέθεσε στην ασπίδα της, επειδή το κεφάλι της, ακόμη και νεκρό, πέτρωνε όποιον το κοίταζε.
8. Σκηνές με τον ήρωα των Ελλήνων και ειδικότερα των Λυκίων τον Βελλεροφόντη
Υπάρχουν ακόμη σκηνές από τον μυθικό ήρωα των Λυκίων και όχι μόνον τον Βελλεροφόντη πάνω σε ένα άρμα.
Για τον Βελλεροφόντη που ήταν σπουδαίος ήρωας, γιος του βασιλιά της Κορίνθου αναφερθήκαμε επανειλημμένως γράφοντας την ιστορία των πόλεων της Λυκίας Για τον τρόπο που έφθασε στην περιοχή και πως τελικά έγινε βασιλιάς της ΛυκίαςΒέβαια αυτές δεν είναι οι μοναδικές αναπαραστάσεις Ελληνικών μύθων , η φθορά του χρόνου στις ανάγλυφες πλάκες εμποδίζει την αναγνώριση τους
– Πότε και που είδαν κάποια από τα ανάγλυφα το φως της δημοσιότητος
Έκτοτε παραμένουν στα υπόγεια του Μουσείου και μόνο 1 φορά επετράπητε να τα δει τι κοινό. Αντ’ αυτού έκτείθετε μια απεικόνιση σε σμίκρυνση του ηρώου στην κύρια αίθουσα του μουσείου Η πολυπλοκότητα του εικονογραφικού προγράμματος εκδηλώνεται στις διάφορες απεικονίσεις μυθολογικών θεμάτων, τα οποία έχουν ήδη αναφερθεί αρκετές φορές στη λογοτεχνία ως «απεικονίσεις της ελληνικής μυθολογίας».
– Βιέννη
Το Μουσείο Kunsthistorisches πραγματοποίησε ένα ερευνητικό έργο στις πλάκες που οδήγησε το 2015 σε έναν δημοσιευμένο κατάλογο με μια λεπτομερή περιγραφή καθενός από τα πιάτα, συμπεριλαμβανομένων των μετρήσεων, της κατάστασης συντήρησης και της στυλιστικής ανάλυσης των μορφών, που απεικονίζονται με φωτογραφίες των αποκατεστημένων πλακών.
Στο Βερολίνο και την Έφεσος έγινε η παρουσίαση μερικών γλυπτών σε 2 αντίστοιχες εκθέσεις ολίγων ημερών και έκτοτε επέστρεψαν στην Βιένη χωρίς να εκτεθούν σε κάποια αίθουσα.
– Νομίσματα
Έχουν βρεθεί στο χώρο της αρχαίας πόλης.,νομίσματα της εποχής που υπήρχε η ένωση των πόλεων της Λυκία και φέρουν στην πίσω πλευρά την << ΤΡ >>
ενδέχεται να είναι νομίσματα ή της Τρύσσας ( Trysa ) ή μιας γειτονικής διπλανής πόλης της Λυκίας που λεγόταν Τρέβεννα ( Trebenna )
ΑΛΛΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ
— Η πόλη εκ των ευρημάτων
Τα ερείπια της Αρχαίας Πόλης της Τρύσσας, που μοιάζει με μια λεπτή ακρόπολη με κατεύθυνση ανατολής-δύσης, σε ύψος 30 μέτρων από το σημερινό χωριό Gölbaşı, στην κορυφή ενός πολύ απότομου βράχου στις βορειοανατολικές και νότιες κατευθύνσεις, καλύπτουν μια περιοχή μήκους 550 μέτρων και πλάτους 150 μέτρων. Έκταση δηλαδή περίπου 82,50 στρεμμάτων,
εν μέρει με βεράντες και κλειστές βόρεια και δυτικά από έναν τοίχο ακανόνιστης τοιχοποιίας σε σημεία, οι κατασκευές των κτιρίων και των τειχών δεν πρέπει να είναι προγενέστερες του 5ο αιώνα π.Χ
*** Τείχη
Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα που υπάρχουν σήμερα δείχνουν ότι η πόλη ήταν περιτειχισμένη. Περιβάλλεται από ένα τείχος χτισμένο από ακανόνιστες πέτρες, του οποίου οι βόρειες και δυτικές πλευρές στέκονται και σήμερα, που χρονολογούνται στον 5ο αιώνα π.Χ
*** Ιερός ναός
Υπάρχουν ενδείξεις για ύπαρξη αρχαίου ναού Τα μόνα αναγνωρίσιμα ερείπια του ναού που βρίσκονται στο δυτικό σημείο είναι μερικές στήλες που έχουν επιβιώσει.
Πολλά κομμάτια βρέθηκαν στο σημείο μιας επιγραφής προς τιμήν ενός ατόμου που υπηρέτησε ως ιερέας του Δία και του Ήλιου.
Πολύ πιθανόν να ανήκε μόνο στον Θεό του Ήλιου Πιθανολογούν ότι ο ναός ήταν προς τιμήν του θεού Ηλίου
***.Νεκρόπολη και σαρκοφάγοι
– Οι σαρκοφάγοι
Οι σαρκοφάγοι είναι απλοί, είναι πολύ όμορφα διακοσμημένοι φέρουν στο καπάκι προτομές ή κεφάλια ζώων
1.Υπάρχει μια σαρκοφάγος που είχε καπάκι με 2 κλίσεις.
Η μια πλευρά του καπακιού έχει 2 γοργόνες με ένα λιοντάρι ανάμεσα τους και πάνω από αυτές ένας άνδρας με άρμα με μάσκα
Από την άλλη πλευρά του καπακιού υπάρχουν δύο βόδια, ή μάλλον κεφαλές αγελάδων, και στα κοντά δελφίνια και άλλα ψάρια.
2. Σε μια άλλη υπαρχή ένας άνδρας με τεράστια χήνα στην πλάτη και από την άλλη πλευρά ένας αναβάτης σε άλογο που καλπάζει και τον ακολουθούν άνδρες και γυναίκες.
3. Σε ένα άλλο μέρος υπαρχή μια αναπαράσταση ενός μεγάλου σκύλου με μια επιτύμβια στήλη. Προφανώς ο σκύλος προστατεύει τον τάφο, καθώς κάποτε προστάτευε το νεκρό.
4.Μια άλλη δείχνει ένα βόδι, ένα αγόρι και έναν άντρα με μια μακριά ρόμπα που σηκώνει το δεξί χέρι. Πιθανολογούν ότι πρόκειται να γίνει θυσία του ζώου και ότι ο άνθρωπος με την ρόμπα είναι ιερέαςΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Χρωστάει τα πλούτη του στο εξωτερικό εμπόριο, όπως φαίνεται από τις παραστάσεις της πλώρης του πλοίου και ενός μεγάλου αμφορέα
ΠΟΙΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ
Βρίσκεται σε μια κορυφή στο ανατολικό τμήμα του οροπεδίου κοντά βρίσκεται στο χωριό Golbasi, και λίγο πιο μακρυά ο οικισμός Davazlar,που και οι 2 ανήκουν σήμερα στην επαρχία της Αττάλειας