( Ἀμάσεια, Αμάσεια , Amasya )
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Αμάσεια είναι μια πόλη στη βόρεια Μ. Ασία , στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας . Στην αρχαιότητα ονομαζόταν Αμάσεια ή Αμασία .Σημερα είναι έδρα της επαρχίας Αμάσειας και της επαρχίας Αμάσειας .
Εχει ιστορία 7.500 ετών με πολλά ίχνη να είναι εμφανή ακόμα και σήμερα.
Στην αρχαιότητα υπήρξε μια πόλη οχυρωμένη πάνω από τον ποταμό, ενώ στη γη της γεννήθηκαν ο γεωγράφος Στράβωνας, βασιλείς του ονομαζόμενου Βασιλείου του Πόντου, πρίγκιπες και βασιλείς της οθωμανικής αυτοκρατορικής δυναστείας, καλλιτέχνες, επιστήμονες, ποιητές, καθώς .Ο Άγιος Βασίλειος και ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων. Άλλα και άλλοι
Ο πληθυσμός της είναι 114.921 (2021 )
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Η Αμάσεια ( Amasya )βρίσκεται στα βουνά πάνω από την ακτή της Μαύρης Θάλασσας , ξεχωρισμένη από την υπόλοιπη Μ. Ασία ,Α σε μια στενή κοιλάδα κατά μήκος των όχθες του Ποταμού Ίρις, σημερινου Yeşilırmak. Αν και κοντά στη Μαύρη Θάλασσα, αυτή η περιοχή βρίσκεται ψηλά πάνω από την ακτή
Γράφει ο Στραβων για την πατρίδα του:
Η πόλη, που ήταν χτισμένη σε μια κοιλάδα που χωρίζεται από τον ποταμό Ίριδα, έμοιαζε με κάστρο με τα βουνά και τα τείχη να την περιβάλλουν. .
Απέχει από την Κων/πολη 671 xλμ Σινώπη 256 χλμ Αμισσό 70 χλμ Τραπεζούντα 451 χλμ Άγκυρα 333 χλμ
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η πόλη της Αμάσειας αριθμούσε 30.000 κατοίκους, κυρίως Τούρκους και Αρμένιους. Οι Έλληνες ήταν μόλις 3.000
Το 1854, στην Αμάσεια και στα γύρω χωριά ζούσαν 105.000 άνθρωποι, εκ των οποίων οι 53.400 (51%) ήταν Αρμένιοι και οι 16.000 (15%) ήταν Έλληνες
Το 1912, η πόλη και η περιοχή κατοικούνταν από: Τούρκους 48.000 άτομα, Αρμένιουε- 12 640 άτομα , Έλληνες 3.038 άτομα .
Την ίδια χρονιά έχουν καταγραφεί στο σαντζάκι της Αμάσειας
Τούρκοι – 198.000 άτομα., Αρμένιοι – 50.600 άτομα , Έλληνες 36.739 άτομα .
–Ελληνική παρουσία στις αρχές του 20ου αιώνα
Στις αρχές του 20ου αιώνα, υπήρχαν στην περιοχή 392 ελληνικές κοινότητες με 155.000 χιλιάδες περίπου κατοίκους, 393 εκκλησίες με 439 ιερείς, 325 σχολεία με 10.000 περίπου μαθητές-μαθήτριες και 565 δασκάλους και δασκάλες.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Το όνομά της το διατηρεί από τους αρχαίους χρόνους απαράλλαχτο, μιας και κατοικείται αδιάλειπτα από τα μέσα της 4ης π. Χ. χιλιετηρίδας,
Το πιστοποιούν και τ’ αρχαία νομίσματα 120-100 π. Χ. που βρέθηκαν κι αναγράφουν το όνομα «ΑΜΑΣΣΕΙΑ».
Σύμφωνα με τον Στράβωνα , το ελληνικό όνομα Ἀμάσεια προέρχεται από την Άμασι, τη βασίλισσα των Αμαζόνων , που λέγεται ότι ζούσε εδώ.
Το όνομα έχει αλλάξει ελάχιστα στην ιστορία: Ἀμάσεια, Αμάσεια , Αμάσεια και Αμάσεια βρίσκονται όλα στα αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά νομίσματα και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται στα νέα ελληνικά. Αρμενικά : Αμασία
ΙΣΤΟΡΙΑ
Στην αρχαιότητα, η Αμάσεια ήταν μια οχυρή πόλη ψηλά στα βράχια πάνω από το ποτάμι. Έχει μακρά ιστορία ως πλούσια επαρχιακή πρωτεύουσα, που παράγει βασιλιάδες και πρίγκιπες, καλλιτέχνες, επιστήμονες, ποιητές και στοχαστές, από τους βασιλείς του Πόντου , μέχρι τον Στράβωνα τον γεωγράφο, ς. Με τα ξύλινα σπίτια της και τους τάφους των βασιλιάδων του Πόντου λαξευμένους στους βράχους πάνω από το κεφάλι, η Αμάσεια είναι ε πολύ όμορφη .
Η αρχαιολογική έρευνα δείχνει ότι η Αμάσεια κατοικήθηκε αρχικά από τους Χετταίους και στη συνέχεια από Φρύγες , Κιμμέριους , Λυδούς , Έλληνες , Πέρσες και Αρμένιους .
– Περσική Μιθριδατική δυναστεία
Ένα ανεξάρτητο ποντιακό βασίλειο με πρωτεύουσα την Αμάσεια ιδρύθηκε από την Περσική Μιθριδατική δυναστεία στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., στον απόηχο των κατακτήσεων του Αλεξάνδρου . Τ
– Ελληνιστική περίοδος
Στην ελληνιστική περίοδο, η Αμάσεια υπήρξε πρωτεύουσα του Μιθριδατικού Βασιλείου με ηγήτορα τον Μιθριδάτη Α΄ τον Κτίστη, από το 300 μέχρι το 183 π. Χ., που ο Φαρνάκης Α΄ μετέφερε την έδρα του βασιλείου στη Σινώπη.
–Ρωμαίοι
Η ρωμαϊκή εποχή στον Πόντο αρχίζει με την ήττα και το θάνατο του Μιθριδάτη ΣΤ΄ Ευπάτορα.
Το 70 π.Χ. η Αμάσεια κυριεύτηκε απο τους Ρωμαίους και υποτάχθηκε στον στρατηγό Λούλουδο, ενώ το 63 π.Χ. έγινε μία απο τις έντεκα επαρχίες που ιδρύθηκαν στον Πόντο απο τον Πομπήιο.
Το 64 π.Χ. ο Πομπήιος κατεδάφισε τα τείχη της και την κήρυξε πρωτεύουσα της αυτόνομης ρωμαϊκής επαρχίας «Bithynia et Pontus», δηλαδή «Βιθυνία και Πόντος».
Τον 1ο αιώνα π.Χ., αμφισβήτησε για λίγο την ηγεμονία της Ρώμης στην Μ.Ασια
Η Αμάσεια καταλήφθηκε από μια δύναμη με επικεφαλής τον Ρωμαίο Λούκουλλο το 70 π.Χ. από την Αρμενία και γρήγορα έγινε ελεύθερη πόλη και διοικητικό κέντρο της νέας του επαρχίας της Βιθυνίας και του Πόντου από τον Πομπήιο . Εκείνη την εποχή, η Αμάσεια ήταν μια ακμάζουσα πόλη, το σπίτι στοχαστών, συγγραφέων και ποιητών, και ένας από αυτούς,
–Η Αμάσεια κατά τον Στράβωνα 60 π.Χ, Εως 19 μ.Χ μ Χ
Ο Στράβων , άφησε μια πλήρη περιγραφή της Αμάσειας όπως ήταν μεταξύ 60 π.Χ. και 19 μ.Χ. «…η δε ημετέρα πόλις κείται εν φάραγγι βαθεία και μεγάλη, δη ης ο Ίρις φέρεται ποταμός …..»
Ακόμη γράφει : Ο Ίρις ποταμός έχει τας πηγάς του εις αυτόν τον Πόντον, ρέων διαμέσου της πόλεως των Κομάνων […] επιστρέφει προς βορράν [.]κατόπιν κάμνει πάλιν καμπήν προς ανατολάς, δεχόμενος τα ύδατα του Σκύλακος και άλλων ποταμών και ρέει ορμητικά πλησίον αυτού του τείχους της Αμάσειας , της πατρίδος μου , η οποία είναι οχυρωτάτη πόλις
Και γράφει :
«…. Η ανθρώπινη εργασία έφερε εδώ τον χαρακτήρα τόσο μιας πόλης όσο και ενός κάστρου. Γιατί αυτό το μέρος αποτελείται από πολύ ψηλούς και απότομους βράχους, και αυτοί οι βράχοι κατεβαίνουν απότομα προς το ποτάμι… Και στην όχθη του ποταμού, υπάρχει ένα τείχος στο μέρος που ιδρύθηκε η πόλη, και υπάρχουν τείχη και στα δύο. πλευρές που εκτείνονται προς τους απότομους λόφους. Αυτοί οι βραχώδεις λόφοι είναι δύο και φυσικά υψώνονται σαν υπέροχοι πύργοι. Σε αυτό το περιβάλλον υπάρχουν τόσο ανάκτορα όσο και επιτύμβια μνημεία των βασιλέων. Αν και τώρα είναι επαρχία, η Αμάσεια ανήκε κάποτε στους βασιλιάδες…»
– Ενσωμάτωση στην Γαλάτια
Γύρω στο 2 ή 3 π.Χ., ενσωματώθηκε στη ρωμαϊκή επαρχία της Γαλατίας , στην επαρχία του Γαλατικού Πόντου.
– Τμήμα της Καππαδοκίας
Γύρω στο έτος 112, ο αυτοκράτορας Τραϊανός το όρισε ως τμήμα της επαρχίας της Καππαδοκίας .
– « Μητρόπολη » και «Πρώτη πόλη».
Αργότερα τον 2ο αιώνα απέκτησε τους τίτλους « μητρόπολη » και «πρώτη πόλη».
– Βυζάντιο
Μετά τη διαίρεση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τον αυτοκράτορα Διοκλητιανό , η πόλη έγινε τμήμα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (τη Βυζα.ντινή Αυτοκρατορία ).
Στη βυζαντινή εποχή, στα χρόνια του Ιουστινιανού (527-565 μ. Χ.) και πάλι η Αμάσεια αποτέλεσε πρωτεύουσα της επαρχίας του Ελενόποντου
Το 529 μ.Χ. καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς απο ισχυρό σεισμό, αλλά οικοδομήθηκε πάλι επί εποχής Ιουστινιανού.
Επίσης συμπεριλαμβανόταν στο Θέμα Αρμενιακών. Μάλιστα, όταν επλήγη από σοβαρότατο σεισμό, ο αυτοκράτορας ανέλαβε την ανοικοδόμηση των κτηρίων, καθώς και την ανέγερση όλων των εκκλησιών.
– Αλέξιος Α΄ Κομνηνός
Η Αμάσεια αναφέρθηκε και στο πρώτο βιβλίο της Αλεξιάδας . Η Αμάσεια ήταν η πόλη όπου ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός δέχθηκε τον Νορμανδό στρατηγό Ουρσέλως αιχμάλωτος από τον Τούρκο στρατηγό Tutach.
Ο Ursel, σύμφωνα με το βιβλίο, είχε λεηλατήσει και λεηλατήσει τις ανατολικές επαρχίες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι που ο τότε στρατηγός Αλέξιος έπεισε τον Tutach να τον συλλάβει.
Ο Αλέξιος συμφώνησε ότι θα πλήρωνε «…τόσο χρηματικό ποσό που κανείς δεν κέρδισε ποτέ πριν». στον Τούταχ για τη σύλληψη της Ουρσέλ, ωστόσο ο Αλέξιος δεν είχε μετρητά να δώσει και ο Αυτοκράτορας δεν μπόρεσε να τα χρηματοδοτήσει, έτσι προσπάθησε να συγκεντρώσει χρήματα από τους κατοίκους της Αμάσειας, ωστόσο αυτό προκάλεσε σοβαρή αναταραχή. Ωστόσο, μετά από μια ομιλία του Αλέξιου, κανόνισε μια παρωδία του Ursel που έκανε αμέσως τον κόσμο να συνεισφέρει χρήματα. Ωστόσο, αυτό είναι πιθανό να είναι προκατειλημμένο.
– Τανισμάνοι Εμίρηδες
. Το 1075 κατακτήθηκε από τους Τανισμάνιους Εμίρηδες, που την έκαναν πρωτεύουσά τους. Τον 11 ο αιώνα η πόλη έπεσε στα χέρια των Σελτζούκων Τούρκων. Σπουδαίοι Πόντιοι καταδικάστηκαν και μαρτύρησαν, αργότερα, με την κατηγορία ότι μαζί με τους αντάρτες αγωνίζονταν για την ανεξαρτησία του Πόντου.
– Σελτζούκοι
Το 1174 κατακτήθηκε από τους Σελτζούκους,
– Απογόνους του Τζέγκις Χαν
Το 1328 καταλήφθηκε από τους απογόνους του Τζέγκις Χαν, τους τελευταίους Σελτζούκους ηγεμόνες Ισφεντιγιάρογλου
– Οθωμανοί.
Το 1393 από τους Οθωμανούς.Κατά την πρώιμη οθωμανική περίοδο υπήρχε το έθιμο να αποστέλλονται εκεί οι Οθωμανοί πρίγκιπες για να αποκτήσουν διοικητική εμπειρία. Γι’ αυτό και τη χαρακτήριζαν ως πόλη των πριγκίπων
– Ελληνική επανάσταση 1821
Στην κεντρική πλατεία της πόλης, το Σεπτέμβριο 1821 οι Τούρκοι απαγχόνισαν 174 Έλληνες του Πόντου
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
– Έδρα επισκοπής
Η Αμάσεια έγινε έδρα επισκοπής τον τον 3ο αιώνα μ.Χ
Ο Άγιος Βασιλέας υπήρξε ο πρώτος επίσκοπος Αμάσειας και μαρτύρησε το 317μ.Χ, επί Ρωμαίου Αυτοκράτορα Λικινίου
Ως πρωτεύουσα της ύστερης ρωμαϊκής επαρχίας του Ελενοπόντου, έγινε επίσης Μητροπολιτική Αρχιεπισκοπή της και περιλάμβανε τους σουφραγκάνες της Αμισού, της Ανδράπας, των Ευχαίων, της Ιβόρας, της Σινώπης, της Ζαλίχης και της Ζέλας.
Αργότερα μεταφέρθηκε στην Αμισό, λόγω της μεγάλης αύξησης του πληθυσμού της εκεί ελληνικής κοινότητας.
Τον 10ο αιώνα η μητρόπολη κατείχε την 11η θέση μεταξύ των μητροπόλεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.
Από τον 12ο αιώνα το χριστιανικό στοιχείο μειώθηκε λόγω των της μειωσης του πληθυσμου
Η Ορθόδοξη μητρόπολη Αμάσειας ήταν ενεργή μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (1923) και το 1922 μέτρησε γ. 40.000 χριστιανοί, Τελευταίος ενεργός μητροπολίτης ήταν ο Γερμανός Καραβαγγέλης.
Χωρίς να είναι πλέον οικιστική επισκοπή, η Αμάσεια περιλαμβάνεται σήμερα στον κατάλογο τόσο της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας όσο και της Καθολικής Εκκλησίας ως τιμητική έδρα.
–Παλιές εκκλησίες
1.Βυζαντινή εκκλησιά ήταν το Φετχιγιέ Τζαμί
Το Φετχιγιέ Τζαμί (Fethiye Camii) αναφέρεται πως ήταν χριστιανικός ναός που χτίστηκε από την αυτοκράτειρα Ειρήνη, κόρη του Νικηφόρου Φωκά, και μεταβλήθηκε σε τέμενος το 1176.
2, Παρεκκλήσι με εντυπωσιακοί μωσαϊκό .
Το 2013, ανακαλύφθηκε ένα χριστιανικό μωσαϊκό 24 τετραγωνικών μέτρων που ανήκε στο δάπεδο ενός παρεκκλησίου, κοντά σε τοποθεσία όπου είχε επιχειρηθεί παράνομη αρχαιολογική σκαπάνη. Το μωσαϊκό, απεικονίζει μήλα, μια μηλιά, πέρδικες και πολλές γεωμετρικές μορφές
–Εκκλησίες στις αρχές του 20ου αιώνα
Υπήρχαν τρεις εκκλησίες,
1. Άγιος Γεώργιος,
2. Άγιος Χαράλαμπος και
3. Άγιος Βασίλειος .
Σε ολόκληρη την επαρχία της Αμασείας το 1922 υπήρχαν 392 ενορίες με ισάριθμες εκκλησίες,
ΠΑΙΔΕΙΑ
Οι Έλληνες ι διατηρούσαν οκτατάξια Αστική Σχολή, Παρθεναγωγείο
Σε όλη την επαρχία της Αμασείας υπήρχαν 325 σχολεία, όπου φοιτούσαν 10.000 μαθητές και δίδασκαν 565 δάσκαλοι.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
Η πόλη έχει τα περισσότερα αρχαία μνημεία στον Πόντο. Στα βραχώδη βουνά της υπάρχουν σπηλιές που δεν είναι παρά οι συλημένοι τάφοι των Μιθριδατών. Στο Μουσείο της αφθονούν τα αρχαιοελληνικά ευρήματα.
– Βασιλικοί τάφοι
Σήμερα, υπάρχουν περίοπτα ερείπια, συμπεριλαμβανομένων των βασιλικών τάφων του Πόντου στους βράχους πάνω από την όχθη του ποταμού στο κέντρο της πόλης. Αρχαία συνοικία στη βορειοανατολική Μ. Ασία που γειτνιάζει με τη Μαύρη Θάλασσα.
Οι τάφοι βρίσκονται λαξευμένοι στις απολήξεις του όρους Χαρσενέ (272μ. ύψος) τους ,που σύμφωνα με τον Στράβωνα ανήκουν στους βασιλείς του κράτους του Πόντου της δυναστείας των Μιθριδατών, του 3ου αιώνα π.Χ.
Οι τάφοι είναι πέντε και αποτελούν διαχρονικό σύμβολο της Αμάσειας, ενώ υπάρχει μεγάλος αριθμός λαξευμένων τάφων μικρότερου μεγέθους, σε διάφορα σημεία του βραχώδους ορεινού όγκου, που εκτιμάται ότι είναι τάφοι ευγενών της ίδιας περιόδου. Μετά την κατάλυση του Βασιλείου του Πόντου από τους Ρωμαίους και όλες τις επόμενες περιόδους, χρησιμοποιήθηκαν για διαφορετικούς σκοπούς.
–Το κάστρο της Αμασείας
Το κάστρο είναι ταυτισμένο με την ιστορία του τόπου Το Κάστρο της Αμάσειας , βρίσκεται στο όρος Χαρσένα που καλύπτει βόρεια του κέντρου της επαρχίας . Είναι επίσης γνωστό ως Κάστρο Harshen.
Ο βράχος πάνω στον οποίο είναι χτισμένο το Κάστρο της Αμάσειας είναι 700 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και 300 μέτρα πάνω από το Yesilırmak. Σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, ο Μιθριδάτης, βασιλιάς του Πόντου, έχτισε το κάστρο.
Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, το κάστρο ονομάστηκε Harshana/Harşena επειδή χτίστηκε από τον διοικητή του Karsan ή Harsan.
Το Κάστρο της Αμάσειας άλλαξε χέρια πολλές φορές σε ιστορικούς αγώνες και σε πολλούς από αυτούς καταστράφηκε. Το κάστρο, που δέχτηκε πολλές επιθέσεις κατά τη διάρκεια της βασιλείας των Περσών, των Ρωμαίων, του Πόντου και των Βυζαντινών, ξαναχτιζόταν κάθε φορά. Το 1075, το κάστρο υπέστη σημαντική ανακαίνιση μετά την κατάκτηση της Αμάσειας από τους Τούρκους . Το κάστρο, που ήταν σε χρήση μέχρι τον 18ο αιώνα, έχασε τη στρατιωτική του σημασία μετά από αυτόν τον αιώνα.
Η κορυφή του κάστρου ήταν λαξευμένη και τα τείχη της πόλης ήταν φτιαγμένα από μπάζα. Το κάστρο, που έχει οκτώ επίπεδα άμυνας μέχρι την ακτή του Yesilirmak, έχει έναν διάδρομο διαμέτρου 8 μέτρων που ονομάζεται Chilanbolu και κατεβαίνει με 150 σκαλοπάτια λαξευμένα στον βράχο από ένα ψηλό σημείο στο κέντρο του κάστρου. Το κάστρο περιέχει στέρνες, δεξαμενές νερού, τα ερείπια ενός οθωμανικού λουτρού και τους τάφους του βασιλιά του Πόντου. Σημαντικό μέρος των τειχών της πόλης έχει διατηρηθεί. Το κάστρο αποτελείται από τρία μέρη: την εσωτερική πόλη (Khatunye Mahallesi), το παλάτι Kizlar και το κάστρο Yukari. Amasya Σπίτια, λουτρά και τζαμιά χτίστηκαν στα αρχαία τείχη της πόλης που υψώνονται από τα βόρεια του Yesilirmak στην περιοχή Hatuniye, η οποία καλύπτει μια περιοχή περίπου 800 μέτρων μεταξύ της γέφυρας του σταθμού και της κυβερνητικής γέφυρας κατά μήκος της ακτής του Yesilirmak. Αυτό το τμήμα, που ονομάζεται επίσης Κάτω Κάστρο, είναι προσβάσιμο μέσω της Χαμηλής Γέφυρας, Σιδηροδρομική γέφυρα, γέφυρα Madenus πάνω από το μουσουλμανικό τέμενος του Σουλτάνου Βαγιαζήτ και γέφυρα κυβέρνησης. Το παλάτι Kizlar χωρίστηκε από την εσωτερική πόλη (Khatunye Mahallesi) με σιδηρόδρομο.
– Πύργος του ρολογιού
Ο Πύργος του Ρολογιού χτίστηκε το 1865 από τον κυβερνήτη της Αμάσειας Ziya Paşa. Τον Φεβρουάριο του 1940, μια φωτιά κατάστρεψε μέρος του πύργου και ο τότε κυβερνήτης της πόλης, με την αιτιολογία ότι εμπόδισε την κατασκευή της παρακείμενης γέφυρας που οδηγεί στο μνημείο του Κεμάλ, τον γκρέμισε.
Ο σημερινός πύργος ξαναχτίστηκε στις 18 Ιουνίου 2002, σύμφωνα με την αρχική του μορφή, που μοιάζει με μιναρέ.
–Αρχαιολογικο μουσείο
Το αρχαιολογικό μουσείο της Αμάσειας, ένα από τα σπουδαιότερα της Τουρκίας, ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1925 ενώ η επίσημη ίδρυση του πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 1958. Τα 24.108 εκθέματα στο σύνολο, αρχαιολογικά και εθνογραφικά, καθώς και νομίσματα, σφραγίδες, χειρόγραφα, εικόνες και μούμιες, που ανήκουν σε έντεκα διαφορετικούς πολιτισμούς και εθνότητες τοποθετήθηκαν στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο του κτηρίου.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
–Στράβων (64/63 π.Χ. – 24 μ.Χ.) – αρχαίος Έλληνας γεωγράφος και ιστορικός, συγγραφέας της Γεωγραφίας σε 17 βιβλία.
Ο Στράβων ( αρχαία ελληνική Στράβων , περ. 64/63 π.Χ. – περ. 23/24 μ.Χ. ) είναι αρχαίος ιστορικός και γεωγράφος της Ρωμαϊκής Ελλάδας . Ο συγγραφέας της «Ιστορίας» (που δεν σώζεται) και σχεδόν πλήρως διατηρήθηκε η « Γεωγραφία » σε 17 βιβλία, που χρησιμεύει ως η καλύτερη πηγή για τη μελέτη της γεωγραφίας του αρχαίου κόσμου.
Ο Στράβων καταγόταν από την Αμάσεια , Η οικογένειά του ανήκε στον στενό κύκλο του Μιθριδάτη ΣΤ’ . Ο προπάππος του Στράβωνα ήταν στρατιωτικός αρχηγός με αυτόν τον βασιλιά και ένας άλλος συγγενής ήταν ιερέας στην Κομμαγηνή . .
Ο Στράβων πήρε μαθήματα από διάσημους παιδαγωγούς της εποχής όπως ο Αριστόδημος ο Νύσας, ο Ξενόρκος ο Σελεύκιος και ο Τυραννίωνας.
Τη μεγαλύτερη επιρροή στον Στράβωνα είχαν οι Στωικοί με την πραγματική-ηθική κατανόηση των ποιημάτων του Ομήρου. Από αυτή την άποψη, το πλησιέστερο πρότυπο του Στράβωνα ήταν ο Πολύβιος . Ο Στράβων συνέχισε τη συγγραφή του Πολύβιου στο εκτενές ιστορικό έργο Ιστορικές Σημειώσεις, το οποίο αποτελούνταν από 43 βιβλία: τα γεγονότα της ρωμαϊκής ιστορίας, ξεκινώντας από την καταστροφή της Καρχηδόνας ( 146 π.Χ. ) και τελειώνοντας, πιθανώς, με τη μάχη του Ακτίου ( 31 π.Χ.) . ), ήταν το θέμα αυτής της εργασίας, η οποία δεν έχει φτάσει σε εμάς, αλλά αναφέρεται από τον Στράβωνα στη Γεωγραφία του.
Στα νιάτα και την ενηλικίωσή του, ο Στράβων ταξίδεψε αρκετά στις γνωστές γωνιές της οικουμένης και στην Ελλάδα είδε τα ερείπια πόλεων που καταστράφηκαν από τους Ρωμαίους.
Ο Στράβων ήρθε για πρώτη φορά στη Ρώμη το 44 π.Χ. μι. , έζησε σε αυτό για μεγάλο χρονικό διάστημα και ήταν μέλος της ανώτατης ρωμαϊκής κοινωνίας. Στην πρωτεύουσα του κόσμου βρήκε το ναό της Δήμητρας, όπου εκτέθηκε ο περίφημος πίνακας του Αριστείδη που απεικονίζει τον Διόνυσο [5] . Ο ναός με όλα τα λείψανα κάηκε το 31 π.Χ. μι.
Το 44 π.Χ. μι. Ο Στράβων έκανε ένα ταξίδι στην Αλεξάνδρεια , στο δρόμο προς το οποίο, πλεύοντας κατά μήκος της Αφρικής, είδε την Κυρήνη από τη θάλασσα . Στην Αλεξάνδρεια, έκανε ένα δημοφιλές εκείνη την εποχή ταξίδι κατά μήκος του Νείλου μέχρι τα ίδια τα σύνορα της Αιθιοπίας. Η διαδρομή του διέτρεχε τα εξής σημεία:
Ηλιούπολη , Μέμφις , Πυραμίδες , Αρσινόη στη λίμνη Μέριδα , Θήβα , Σιένα , το νησί Φιλαί , τα σύνορα της Αιθιοπίας [6] .
Στα γραπτά του, ο Στράβων αναφέρθηκε επίσης επανειλημμένα στον Αρτεμίδωρο της Εφέσου, ο οποίος έζησε λίγο πριν από αυτόν .
– Άγιος Βασίλειος επίσκοπος της Αμασείας
Υπήρξε ο πρώτος επίσκοπος της Αμασείας
Ο Ιερομάρτυρας Βασίλειος, Επίσκοπος Αμασίας , έζησε στις αρχές του 4ου αιώνα στην πόλη της Αμασίας του Πόντου.
Υποστήριξε και παρηγόρησε τους χριστιανούς που υπέφεραν από τους διωγμούς των ειδωλολατρών.
Εκείνη την εποχή, το ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας διοικούνταν από τον Λικίνιο (312-324), γαμπρό του αγίου Ισαποστόλων Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μεγάλου (306-337· Κομ. 21 Μαΐου) . Ο Λικίνιος υπέγραψε υποκριτικά το Διάταγμά του για τη Θρησκευτική Ανεκτικότητα (313), το οποίο επέτρεπε την ελεύθερη άσκηση του Χριστιανισμού, αλλά στην καρδιά του μισούσε τους Χριστιανούς και συνέχισε να τους διώκει, επιστρέφοντας στον παγανισμό. Ο Λικίνιος φλεγόταν από πάθος για τον υπηρέτη της συζύγου του Κωνσταντίας, τη δίκαιη παρθένα Γλαφίρα. Η αγία παρθένος το είπε στη βασίλισσα και ζήτησε προστασία. Έχοντας έντυσε τη δίκαιη Γλαφύρα με ανδρικό φόρεμα και της παρείχε χρήματα, η αυτοκράτειρα Κωνσταντία την απομάκρυνε από την πόλη, συνοδευόμενη από αφοσιωμένους υπηρέτες. Στον αυτοκράτορα είπαν ότι η υπηρέτρια είχε τρελαθεί και πέθαινε. Η δίκαιη Γλαφύρα, καθ’ οδόν για την Αρμενία, σταμάτησε στην πόλη της Αμασίας, όπου της έδωσε καταφύγιο ο τοπικός επίσκοπος Άγιος Βασίλειος. Εκείνη την εποχή ο άγιος έχτιζε εκκλησία στην πόλη. Η Δίκαιη Γλαφίρα δώρισε όλα τα χρήματα που έλαβε από την Κωνσταντία για την ανέγερσή του και σε μια επιστολή της ζήτησε να της στείλει περισσότερα κεφάλαια για την ολοκλήρωση του ναού. Η βασίλισσα δέχθηκε το αίτημά της. Όμως η επιστολή της δίκαιης Γλαφύρας ήρθε στον αυτοκράτορα. Η Λυκίπυ έξαλλη ζήτησε από τον ηγεμόνα της Αμασίας να του στείλει έναν άγιο και μια υπηρέτρια. Η Δίκαιη Γλαφύρα πέθανε († 322) πριν φτάσει η διαταγή στην Αμασία. Ο Άγιος Βασίλειος στάλθηκε στον αυτοκράτορα.
Ο ευσεβής χριστιανός Ελπιδιφόρος δωροδόκησε τους δεσμοφύλακες και επισκεπτόταν τον άγιο κάθε βράδυ μαζί με τον Παρθένιο και τον Θεστίμ. Την παραμονή της ημέρας της κρίσεως, ο άγιος, ως συνήθως, έψαλλε ψαλμούς και τα λόγια «εάν κατοικήσω εν ταις εσχάτων θάλασσες, και εκεί το χέρι σου θα με οδηγήσει και το δεξί σου χέρι θα με κρατήσει» (Ψαλμ. 138, 9. -10) – τραγούδησε τρεις φορές με δάκρυα. Οι διάκονοι αμφέβαλλαν αν ο άγιος φοβόταν τα μελλοντικά μαρτύρια, αλλά τους καθησύχασε. Στη δίκη, ο Άγιος Βασίλειος απέρριψε αποφασιστικά την προσφορά του αυτοκράτορα να γίνει αρχιερέας και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ο Ελπιδιφόρος κατευνάρισε τους στρατιώτες με χρήματα και επέτρεψαν στον άγιο να προσευχηθεί και να μιλήσει με φίλους πριν από την εκτέλεση. Ύστερα από αυτό, ο άγιος είπε στον δήμιο: «Φίλε, κάνε ό,τι σε διατάζουν» και στάθηκε ήρεμα κάτω από το χτύπημα του ξίφους. Όταν ο μάρτυρας αποκεφαλίστηκε, ο Ελπιδιφόρος προσπάθησε να αγοράσει τα λείψανά του από τους στρατιώτες. Όμως οι στρατιώτες φοβήθηκαν τον αυτοκράτορα και πέταξαν το σώμα και το κεφάλι του αγίου στη θάλασσα. Μετά από αυτό, ο Άγγελος του Θεού εμφανίστηκε στον Ελπιδήφορο τρεις φορές σε όνειρο με τα λόγια: «Ο Επίσκοπος Βασίλειος είναι στη Σινώπη και σε περιμένει». Υπακούοντας σε αυτό το κάλεσμα, ο Ελπιδιφόρος και οι διάκονοι απέπλευσαν για τη Σινώπη και εκεί ζήτησαν από τους ψαράδες να ρίξουν τα δίχτυα τους. Όταν οι διάκονοι Θεστίμ και Παρθένιος ρίχτηκαν στο δίχτυ «για καλή τύχη», δεν πιάστηκε τίποτα. Τότε ο Ελπιδιφόρος ανακοίνωσε ότι ζήτησε να ρίξει το δίχτυ στο όνομα του Θεού που λατρεύει. Αυτή τη φορά το δίχτυ έβγαλε το σώμα του Αγίου Βασιλείου. Το κεφάλι ήταν κολλημένο πάνω του και μόνο η ουλή στο λαιμό του έδειχνε το σημάδι του ξίφους. Τα λείψανα του Αγίου Βασιλείου μεταφέρθηκαν στην Αμασία και ενταφιάστηκαν στην εκκλησία που έκτισε. Ο Ελπιδιφόρος και οι διάκονοι έπλευσαν στη Σινώπη και εκεί ζήτησαν από τους ψαράδες να ρίξουν τα δίχτυα τους. Όταν οι διάκονοι Θεστίμ και Παρθένιος ρίχτηκαν στο
δίχτυ «για καλή τύχη», δεν πιάστηκε τίποτα. Τότε ο Ελπιδιφόρος ανακοίνωσε ότι ζήτησε να ρίξει το δίχτυ στο όνομα του Θεού που λατρεύει. Αυτή τη φορά το δίχτυ έβγαλε το σώμα του Αγίου Βασιλείου. Το κεφάλι ήταν κολλημένο πάνω του και μόνο η ουλή στο λαιμό του έδειχνε το σημάδι του ξίφους. Τα λείψανα του Αγίου Βασιλείου μεταφέρθηκαν στην Αμασία και ενταφιάστηκαν στην εκκλησία που έκτισε. Ο Ελπιδιφόρος και οι διάκονοι έπλευσαν στη Σινώπη και εκεί ζήτησαν από τους ψαράδες να ρίξουν τα δίχτυα τους. Όταν οι διάκονοι Θεστίμ και Παρθένιος ρίχτηκαν στο δίχτυ «για καλή τύχη», δεν πιάστηκε τίποτα. Τότε ο Ελπιδιφόρος ανακοίνωσε ότι ζήτησε να ρίξει το δίχτυ στο όνομα του Θεού που λατρεύει. Αυτή τη φορά το δίχτυ έβγαλε το σώμα του Αγίου Βασιλείου. Το κεφάλι ήταν κολλημένο πάνω του και μόνο η ουλή στο λαιμό του έδειχνε το σημάδι του ξίφους. Τα λείψανα του Αγίου Βασιλείου μεταφέρθηκαν στην Αμασία και ενταφιάστηκαν στην εκκλησία που έκτισε.
Την ημέρα της εορτής του στην Αμάσεια, 26 Απριλίου, πραγματοποιείτο μεγάλη πανήγυρις, από τα βυζαντινά χρόνια έως και τον Ξεριζωμό.
– Άγιοι Θεόδωρος ο Αμασέας ή Θεόδωρος Τύρων
Οι Άγιοι Θεόδωρος ο Αμασέας ΄ή Θεόδωρος Τύρων (έζησε τον 4οςαιώνας
Ένας αγιος που τιμαται τόσο από την Ορθόδοξη όσο και την Καθολική Εκκλησία
Ο Θεόδωρος Τήρων θεωρούνταν προστάτης άγιος της Βενετίας μέχρι να μεταφερθούν στην πόλη τα λείψανα του Αποστόλου Μάρκου .
Σύμφωνα με τη ζωή, ο Θεόδωρος ήταν πολεμιστής του συντάγματος Μαρμαριτών στην πόλη της Αμασίας Κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας που ηγήθηκε του αυτοκράτορα Γαλέριου για να αναγκάσει τους Χριστιανούς να θυσιάσουν στους παγανιστικούς θεούς, ο Θεόδωρος αρνήθηκε την απαίτηση του διοικητή του, Βρινκ, να κάνει θυσίες. Του δόθηκε αρκετές μέρες να σκεφτεί, κατά τις οποίες ο Άγιος Θεόδωρος προσευχόταν θερμά. Αφού κατηγορήθηκε ότι έκαψε το ναό της Κυβέληςκαι οδηγήθηκε στο δικαστήριο ενώπιον του κυβερνήτη Πούπλιου. Ο Θεόδωρος ομολόγησε τον εαυτό του χριστιανό, μετά τον οποίο φυλακίστηκε και καταδικάστηκε σε πείνα. Βρίσκοντας τον Θοδωρή ζωντανό λίγο καιρό αργότερα, ο δήμαρχος τον κάλεσε ξανά να κάνει θυσία. Μετά την άρνηση, ο Θεόδωρος υποβλήθηκε σε βασανιστήρια – το σώμα του μαλακώθηκε με σιδερένια δόντια, αλλά ο άγιος συνέχισε να ομολογεί τον Χριστό Ο Θεοδωρος κάηκε στην πυρά . Τα λείψανά του, σύμφωνα με το μύθο, που δεν υπέστησαν ζημιές από φωτιά, ζητήθηκαν από τη χριστιανή Ευσέβιο και θάφτηκαν στο σπίτι της στην πόλη Evchaitakh . Αργότερα, τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη και η κεφαλή πρώτα στο Μπρίντιζι και μετά στη Γκαέτα . Αυτή τη στιγμή, τα λείψανα του Θεόδωρου Τύρωνα βρίσκονται στο μοναστήρι του Novo Hopovo στη Σερβία
– Amirdovlat Amasiatsi (XV αιώνας) – Αρμένιος επιστήμονας, φυσιοδίφης και γιατρός.
Ο Αμιρντοβλάτ Αμασιάτσι ( Αρμ. Ամիրդովլաթ Ամասիացի ) ήταν Αρμένιος επιστήμονας, φυσιοδίφης και γιατρός του 15ου αιώνα . Ο προσωπικός γιατρός του σουλτάνου Μεχμέτ του Πορθητή και αρχιχειρουργός – οφθαλμίατρος στην οθωμανική αυλή . Συγγραφέας πολλών εκτενών εργασιών για την ιατρική .
Γεννήθηκε στην πόλη της Αμάσειας στην οικογένεια της Αρμένικης Eghia
Ημερομηνια γεννησης μεταξύ 1420 και 1425 στην Αμασεια
Ημερομηνία θανάτου 1496 στην Προύσα
Σε νεαρή ηλικία, για λόγους εκπαίδευσης, ταξίδεψε πολύ στην Αρμενία και το Ιράν και μετά στα Βαλκάνια . Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη , όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του υπό την καθοδήγηση έμπειρων γιατρών. Έχοντας επιτύχει μεγάλη δημοτικότητα ως επιδέξιος θεραπευτής, γνώστης της αστρονομίας και της φιλοσοφίας , ήταν μεταξύ των στενών συνεργατών του σουλτάνου Μεχμέτ, ο οποίος επίσης μεγάλωσε στην Αμάσεια. Ο Σουλτάνος τον έκανε τον κύριο οφθαλμίατρο χειρουργό του – “Charah Pasha Ramatanin”. Μια τέτοια ταχεία άνοδος του χριστιανού γιατρούστην οθωμανική αυλή προκάλεσε ίντριγκες, που είχαν ως αποτέλεσμα την εκδίωξη του Αμιρντοβλάτ από την Κωνσταντινούπολη και τη δεκαετή περιπλάνησή του στις χώρες της Βαλκανικής Χερσονήσου. Νέα ταξίδια διεύρυναν τις γνώσεις του Amirdovlat για τα φαρμακευτικά φυτά εκείνων των χωρών όπου βρισκόταν. Με τα χρόνια συνέλεξε και μελέτησε τα φαρμακευτικά βότανα των Βαλκανίων, της Μικράς Ασίας , της Αρμενίας και του Ιράν.
– Επίσκοπος Αστέριος της Αμασέας
Ηταν ο τοπικός επίσκοπος Αστέριος της Αμασέας (πέθανε γύρω στο 410), μερικά από τα εκλεπτυσμένα κηρύγματα του οποίου σώζονται, είναι αξιόλογες χριστιανικές μορφές της περιόδου
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Καλλιεργούσαν αμπέλια, οπωροφόρα δέντρα και κάθε είδους λαχανικά. Κυριότερα προϊόντα της ήταν τα δημητριακά, οι ονομαστές μπάμιες, τα περίφημα δαμάσκηνα και τα νοστιμότατα μήλα.
Οι τέχνες και το εμπόριο βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων.
ΔΙΩΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
–Διώξεις Αρμενίων από το 1894-1897
Το 1894-1897 έγιναν πογκρόμ Αρμενίων στην Αμάσεια, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν χιλιάδες άνθρωποι.
– Εκτελέσεις το 1915
Τον Μάιο του 1915, εκατοντάδες δάσκαλοι, γιατροί και κληρικοί αρμενικής και ελληνικής καταγωγής συνελήφθησαν από τις τουρκικές αρχές και εκτελέστηκαν.
Ένας πολύ μεγάλους αριθμός Αρμενίων στις 20 Ιουνίου, απελάθείκαν προς την κατεύθυνση της Βαγδάτης . Η αντιαρμενική πολιτική της κεμαλικής κυβέρνησης ανάγκασε αότερα πολλούς από αυτούς να μετακομίσουν στην Ευρώπη και στις αραβικές χώρες.
–Δικαστήρια της ανεξαρτησίας
Η Αμάσεια υπήρξε έδρα των περιβόητων «Δικαστηρίων Ανεξαρτησίας». .
Με το όνομα αυτής της πόλης έχουν συνδεθεί τα φρικτά βασανιστήρια που υπέστησαν εδώ από τους Τούρκους οι Έλληνες του Πόντου σε φυλακές-κάτεργα. Από τον Ιανουάριο του 1921 μέχρι και το 1923 πέρασαν από τα λεγόμενα «λευκά κελιά» εκατοντάδες Έλληνες, πολλοί από αυτούς με διακρίσεις στην οικονομική ζωή του Πόντου.
Πρόκειται για εξοντωτικές φυλακές που χτίστηκαν εκεί και στόχευαν στην μαζική εξόντωση των Ελλήνων εκπροσώπων του Πόντου, κάτω από ένα νομιμοφανές πλαίσιο
Από το Γενάρη του 1921 μέχρι και το 1923 πέρασαν από τις υγρές φυλακές της Αμάσειας όλοι οι Έλληνες που διακρίνονταν στο εμπόριο, στον πλούτο, στις επιστήμες και προέρχονταν από όλες τις περιοχές του Πόντου.
Η κατηγορία που τους βάραινε είναι ότι αποτελούσαν μέλη μυστικής επαναστατικής οργάνωσης που έπαιρνε οδηγίες από την Ελλάδα κι είχε σκοπό να πετύχει, σε συνεργασία με τους Έλληνες αντάρτες της περιοχής, την ανεξαρτησία του Πόντου.
Το Σεπτέμβριο του 1921 καταδικάστηκαν με σύντομη διαδικασία κι εκτελέστηκαν δι’ αγχόνης, στο κέντρο της πόλης οι Έλληνες καθηγητές και μαθητές του ελληνοαμερικανικού κολεγίου Μερζιφούντας, 52 χωρικοί από την Κάβζα και υπόδικοι από την Τοκάτη, Φάτσα. Τσόρουμ, Αμισό, Πάφρα κι αλλού.
Συνολικά καταδικάστηκαν κι εκτελέστηκαν γύρω στα 180 άτομα σε κοινή θέα στην κεντρική πλατεία της πόλης.
Παράλληλα καταδικάστηκαν ερήμην σε θάνατο και οι μητροπολίτες Αμάσειας Γερμανός, Νεοκαισάρειας Πολύκαρπος, Τραπεζούντας Χρύσανθος, Χαλδίας και Κερασούντας Λαυρέντιος.
Οι θηριωδίες αυτές προκάλεσαν αντιδράσεις εντός και εκτός Τουρκίας. διαμαρτυρίες καταγράφτηκαν στην Ελλάδα, στην Αγγλία, τη Γαλλία και στην Ιταλία, οι οποίες και καταδίκασαν τις αποτρόπαιες πράξεις.
ΣΗΜΕΡΑ
Σήμερα ο πληθυσμός της Αμάσεια ξεπερνά τις 115000 κατοίκους
