ΑΣΠΕΝΔΟΣ – ΠΡΙΜΟΠΟΛΙΣ -ΕΣΤFΕΔΙΙΥΣ – ASITAWADIA – ASITAWADA – BELKIS (Η πόλη με το καλλίτερο διατηρούμενο αρχαιοελληνικό θέατρο στον κόσμο). Σταύρου Π. Καπλάνογλου

ΤΙ ΗΤΑΝ
Η Άσπενδος ήταν αρχαία ελληνική πόλη στη περιοχή της Παμφυλίας στη Μικρά Ασία, στη σημερινή νότια Τουρκία, κοντά στην σημερινή Αττάλεια .
Έχει ταυτιστεί με τα ερείπια ενός οικισμού το Belkis
Ήταν μεσόγεια αλλά παρόχθια πόλη επί του ποταμού Ευρυμέδοντα που ήταν πλωτός και σε απόσταση περίπου 10 χλμ. από τις εκβολές του στη Μεσόγειο.
Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. η Άσπενδος αποτελούσε το σημαντικότερο κέντρο εμπορίου στη περιοχή με μεγάλες εξαγωγές γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Σ ε απόσταση περίπου 10 χλμ. από τις εκβολές του Ευρυμέδοντα στη Μεσόγειο
σε απόσταση περίπου 50 χλμ. ανατολικά της Αττάλειας, και ανατολικά επίσης 30 χλμ της Πέργη.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
ΕστFεδιιύς είναι η πρώτη ονομασία της Ασπένδου της οποίας η ίδρυση παραπέμπει στους Χετταίους
Η χιττιτική παρουσία επιβεβαιώνεται από την πρώιμη νομισματοκοπία της πόλης,η οποία διασώζει την αρχαία ονομασία της ως «ΕΣΤFΕΔΙΙΥΣ»*.
*Το γράμμα F είναι το Ελληνικό δίγαμμα, το οποίο ήταν αρχικά το έκτο γράμμα του Ελληνικού αλφαβήτου και είχε την φωνητική αξία «β». Το δίγαμμα ήταν στην αττική-ιωνική διάλεκτο, αλλά από το πρώιμο στάδιο της ελληνικής γραφής, έχασε βαθμηδόν την αξία του και δεν διδάσκονταν στα αρχαία ελληνικά σχολεία.
Το όνομα στα νομίσματα Estwediya στα νομίσματα του 5ου και 4ου αιώνα που βρεθήκαν στις ανασκαφές της Ασπένδου άλλα και ιερογλυφικές επιγραφές των Χετταίων όπου εμφανίζεται το όνομα Asitawadia ή Asitawada χρονολογούνται στον 8ο π.Χ. αιώνα
Υπάρχουν απόψεις ότι όνομα Άσπενδος σχετίζεται με αυτές .
– Άσπενδος
α+σπένδω . το α είναι στερητικό και το σπένδω σημαίνει κάνω σπονδή. Μια 2η μετάφραση του σπένδω= απελευθερώνω
Α+ΣΠΟΝΔΗ
1.Α- σαν πρόθεμα έχει σαν πιο γνωστή έννοια την στέρηση που δίνουμε σε μια λέξη
Ξυρισμένος άλλα και Αξούριστος
2.Α – < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική ἀ- και ἀν-. Επίσης, το αθροιστικό ἁ-. Ειδικότερα, δείτε σε κάθε είδος προθήματος.
-* Πρόθημα
α- α- στερητικό πρόθημα, που δηλώνει έλλειψη, απουσία, στέρηση.
1. άβουλος, απέραντος, αναξιόπιστος, ανεδαφικός
2. α- αθροιστικό πρόθημα, που δηλώνει κατά το όμοιο, ή μαζί με άλλο
αδελφός, ακόλουθος, αθρόος, άπας
3. α- επιτατικό πρόθημα, που δηλώνει επίταση της κυρίας έννοιας
ασκελής, αχανής, ατενής
* Σπονδή
Με τον όρο σπονδή εννοείται είδος θυσίας στα συμφραζόμενα της αρχαιοελληνικής θρησκείας και της λατρείας. Στις σπονδές συγκαταλέγονται όλες οι προσφορές προς τους Θεούς με έκχυση επάνω στον βωμό διαφόρων θρεπτικών ή πολυτίμων υγρών, όπως αρώματα, κρασί , μέλι , γάλα , λάδι, χυμούς φρούτων, κ.ά.
Ενίοτε η σπονδή ενίοτε σημαίνει και την ανακωχή, τη συνθήκη ειρήνης
— “Πριμόπολις
Επί Βυζαντίου η Άσπενδος έλαβε μια λατινογενή προσωνυμία καλούμενη “Πριμόπολις” λόγω της εμπορικότητας της, η οποία όμως άρχισε σιγά σιγά να φθίνει.
– Βελκίς
Πιστεύεται ότι είναι το όνομα της λατρευτικής βασίλισσας του Σαββα.
Σε ιστορικές πηγές, ο St. Αναφέρεται ο γάμος του με τον Σολομώντα. Όσον αφορά την προέλευση του ονόματος Belkıs, μπορεί να σχετίζεται με την εβραϊκή λέξη pilégeş   παλλακίδα). Αρχαία ελληνικά στο pallakis   παλλακίδες) denilirken Αρχαία ελληνική pallaké   παλλακίδες) εμφανίστηκαν επίσης. Είναι πιθανό ότι αυτή η λέξη σχετίζεται με την αρχαία ελληνική λέξη palaks   νεαρό κορίτσι). Λατινικά paeleks ή paelicis Χρησιμοποιήθηκαν οι λέξεις   παλλακίδα). Τα ίδια χρήματα στα νεοελληνικά στο παλάκι δείχνει το σχήμα. . Στον οικισμό Aspendos στην Αττάλεια , υπάρχει ένα ρωμαϊκό θέατρο εποχής που ονομάζεται Belkıs Theatre .
ΙΣΤΟΡΙΑ
– Ίδρυση
Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήταν οι Χιττίτες, οι οποίοι ίδρυσαν τον οικιστικό πυρήνα της πόλης που αργότερα θα αποτελούσε την αρχαία Άσπενδο.
–Επανίδρυση
Αποτελούσε αποικία Ελλήνων από το Άργος που φέρεται να την ίδρυσαν περί το 1000 π.Χ..
Η παράδοση από την άλλη συνδέει την ίδρυση της πόλης με τους Μυκηναίους. Μετά τη λήξη του Τρωικού πολέμου μια ομάδα Αχαιών υπό την ηγεσία των Μόψου, Κάλχαντος και Αμφιλόχου, αντί να επιστρέψουν στις κοιτίδες τους, αναζήτησαν νέες πατρίδες στην Ασία.
Έφτασαν μέχρι την Παμφυλία,όπου ίδρυσαν τις πόλεις Ολβία, Μάγυδο, Πέργη, Άσπενδο, Σύλλιον και Σίδη.
Μάλιστα η πληροφορία των πηγών πως η Άσπενδος ιδρύθηκε από Αργείους επιβεβαιώνεται και από τις επιγραφές που βρέθηκαν στην πόλη.
Οι επιγραφές που βρέθηκαν είναι γραμμένες σε παμφυλική διάλεκτο και πιστοποιούν στενή σχέση με την αρκαδική της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι τα υπάρχοντα επιγραφικά στοιχεία συνδέουν τις δύο διαφορετικές παραδόσεις σχετικά με την ίδρυση της Ασπένδου.
– Άσπενδος και Δωριείς
Οι σχέσεις μεταξύ των Πισιδών (θεωρούνται και απόγονοι των Δωριέων ) και Ασπενδίων ήσαν αδελφικές.
Είναι χαρακτηριστική η παρακάτω επιγραφή που βρέθηκε στην Άσπενδο:
ΕΠΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΧΑΡΟΥΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΥΡΙΑΣ ΓΕΝΟΜΕΝΗΣ ΕΔΟΞΕ ΤΩ ΔΗΜΩ ΤΩΝ ΑΣΠΕΝΔΙΩΝ, ΟΣΟΙ ΜΕΤΑ ΔΗΜΟΚΛΕΟΥΣ ΚΑΙ ΛΕΩΝΙΔΟΥ ΠΑΡΑΓΕΝΟΜΕΝΟΙ ΕΤΕΙΜΗΣΑΝ ΤΗ ΠΟΛΕΙ ΤΗΣ ΑΣΠΕΝΔΙΩΝ ΠΑΜΦΥΛΟΙ ΛΥΚΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΡΗΤΕΣ ΠΙΣΙΔΑΙ ΕΠΕΙ ΑΝΔΡΕΣ ΑΓΑΘΟΙ
–Τον 8ο και 7ο αι. π.Χ., τέλος, ένα νέο κύμα Ελλήνων αποίκων έφθασε στην πόλη, όπου εγκαταστάθηκε ειρηνικά.
– Τον 6ο αι. π.Χ. η Παμφυλία βρέθηκε για σύντομο χρονικό διάστημα υπό τον έλεγχο του βασιλιά της Λυδίας Κροίσου (560-547/546 π.Χ.). Το 547/546 π.Χ. οι Πέρσες απέσπασαν την πόλη και την ενσωμάτωσαν στην Περσική Αυτοκρατορία.
Ο περσικός έλεγχος ήταν αρκετά χαλαρός, γεγονός που πιστοποιείται και από τη νομισματοκοπία της Ασπένδου, που ξεκινά αυτήν ακριβώς την περίοδο. Οι νέοι κυρίαρχοι αρκούνταν στην είσπραξη εισφοράς και στο διορισμό των αρχών της πόλης, χωρίς να επεμβαίνουν άμεσα στα εσωτερικά της ζητήματα.
Ύστερα από τις μάχες στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές τα παράλια της Μικράς Ασίας πέρασαν στον αθηναϊκό έλεγχο, ενώ η Λυκία, η Παμφυλία και η Κιλικία παρέμειναν υπό την κατοχή των Περσών.
– Το 470/469 ή το 462 π.Χ., ενώ οι Πέρσες συγκέντρωναν στρατεύματα κοντά στην Άσπενδο, κατέπλευσε στην περιοχή ο Κίμων. Στη μάχη του Ευρυμέδοντα που ακολούθησε,ο Αθηναίος στρατηγός νίκησε τους Πέρσες, απελευθερώνοντας μια τεράστια περιοχή που εκτεινόταν από την Ιωνία ως την Παμφυλία Οι νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν είχαν ως αποτέλεσμα την ένταξη της Ασπένδου στη Δηλιακή συμμαχία.
– Σύντομα όμως, το 411 π.Χ., πέρασε ξανά στους Πέρσες και αποτέλεσε ναυτική βάση για το σατράπη Τισσαφέρνη.
– Το 389 π.Χ. οι Αθηναίοι απέστειλαν το στρατηγό Θρασύβουλο στην περιοχή, σε μια προσπάθεια να επανεδραιώσουν τα συμφέροντά τους και να ανακτήσουν το χαμένο τους γόητρο. Οι Ασπενδείς προσπάθησαν να αποφύγουν την ένοπλη σύγκρουση παρέχοντάς του χρηματικά ανταλλάγματα. Η απρονοησία όμως των στρατιωτών του να λεηλατήσουν τα χωράφια γύρω από την πόλη απέβη μοιραία για το Θρασύβουλο, αφού οι κάτοικοι τον δολοφόνησαν για αντίποινα.
–Τελικά, η Ανταλκίδειος ειρήνη (386 π.Χ.) παγίωσε την περσική κυριαρχία στη Μικρά Ασία και φυσικά στην Άσπενδο. Η αυτόνομη νομισματοκοπία της πόλης –όπως και της γειτονικής της Σίδης– υποδηλώνει ότι απολάμβανε αρκετή ελευθερία και στη δεύτερη αυτή φάση της περσικής κυριαρχίας.
–Παρ’ όλ’ αυτά, το 365 π.X. η Άσπενδος έλαβε μέρος στην Επανάσταση των σατραπών εναντίον των Περσών μαζί με τις υπόλοιπες Παμφυλικές πόλεις. Η εξέγερση αυτή κατεστάλη και η πόλη παρέμεινε υπό Περσικό έλεγχο μέχρι την άφιξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
–Μ. Αλέξανδρος
Μετά την κατάκτηση της Λυκίας ο Μακεδόνας βασιλιάς δέχθηκε απεσταλμένους από την Άσπενδο, οι οποίοι τον διαβεβαίωσαν ότι η πόλη τους δε θα προέβαλλε αντίσταση, αρκεί να μην εγκαθιστούσε εκεί μακεδονική φρουρά. Ο Αλέξανδρος έκανε δεκτό το αίτημά τους, υποχρεώνοντας την πόλη να τον εφοδιάζει με τα περίφημα άλογά της –τα οποία διέθετε μέχρι τότε στους Πέρσες– και να του καταβάλει ετήσια εισφορά 50 ταλάντων. Ενώ όμως είχε επικεντρώσει τις προσπάθειές του στην πολιορκία της Σίδης και του Συλλίου, πληροφορήθηκε ότι οι Ασπενδείς είχαν αθετήσει τη συμφωνία, είχαν συγκεντρώσει τα περιουσιακά τους στοιχεία στην ακρόπολη και οχυρωμένοι στα τείχη τους ανέμεναν πιθανή επίθεση. Ο Μέγας Αλέξανδρος αντέδρασε άμεσα εγκαταλείποντας την πολιορκία του Συλλίου, κατέλαβε την Άσπενδο και έγινε κύριος
της ακρόπολης. Οι κάτοικοι υποχρεώθηκαν αυτή τη φορά σε βαριές εισφορές προς το νικητή. Εξαναγκάστηκαν να καταβάλλουν 100 τάλαντα χρυσού ετησίως και 4.000 άλογα, να δεχθούν κυβερνήτη που θα υπεδείκνυαν οι Μακεδόνες, καθώς και μακεδονική φρουρά στην πόλη τους.
– Ελληνιστικοί χρόνοι
Στα Ελληνιστικά χρόνια Σελευκίδες και Πτολεμαίοι διεκδίκησαν την Ασπενδο .τελικά τον 3ο αιώνα παγιώθηκε η κυριαρχία των Σελευκιδών,
Μερικά χρόνια αργότερα οι Ασπενδείς συμμετείχαν στη μάχη της Μαγνησίας, (190 π.Χ.) στο πλευρό του Αντιόχου Γ’ και εναντίον των Ρωμαίων
– Ρωμαίοι
Το 190 π.Χ. περιέρχεται στους Ρωμαίους μετά από μεγάλη καταστροφή.
Μετά την ειρήνη της Απάμειας (188 π.Χ.) η πόλη βρέθηκε υπό το χαλαρό διοικητικό έλεγχο του Περγάμου.
Το 133 π.Χ. η κληροδότηση του βασιλείου στη Ρώμη είχε ως συνέπεια την ενσωμάτωση της Ασπένδου στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Μετά το 102 π.Χ. η Παμφυλία εντάχθηκε στη νεοσύστατη επαρχία Κιλικίας
– Πειρατές & Ρωμαίοι αξιωματούχοι
. Στις αρχές του 1ου αι. π.Χ. η περιοχή βρέθηκε στο στόχαστρο των πειρατών της Κιλικίας, γεγονός που θορύβησε τη Ρώμη και προκάλεσε την αντίδρασή της. Οι πειρατές τελικά ηττήθηκαν, αλλά η Άσπενδος λεηλατήθηκε το 79 π.Χ. από τον κοιαίστoρα* της Κιλικίας Βέρρη.
*κυαίστωρ, κοιαίστωρ (λατ. quaestor, -oris, questor) ή κοιαισίτωρ. Στην αρχαιότητα. Ρωμαϊκό αξίωμα με αρμοδιότητες σχετικά με τον έλεγχο και την εποπτεία μια περιοχής οντάς και ταμίας .
Ο Βέρης ρήμαξε την Ασπενδο ο οποίος εκτός των άλλων απέσπασε όλα τα αγάλματα από τις πλατείες και τους ναούς μπροστά στα μάτια των κατοίκων της (Ο Κικέρων περιγραφή της προσαγωγής του Βέρρη σε δίκη το 70 π.Χ. και αναφέρει ο Βέρρης δεν άφησε όρθιο ούτε ένα άγαλμα στην πόλη, αφαιρούσε από τους ναούς και τις πλατείες μπροστά στα μάτια των οργισμένων κατοίκων.
–Διοικητικές αλλαγές στους Ρωμαίους
Η πόλη είχε μεγάλη αυτονομία ως προς τη διαχείριση των εσωτερικών της ζητημάτων, ενώ η εξωτερική της πολιτική συμπορευόταν, όπως ήταν φυσικό, με τα συμφέροντα της Ρώμης. Η Αυτοκρατορική περίοδος ήταν εποχή ακμής για την Άσπενδο.
Παρά το γεγονός ότι συνέβησαν πολλές αλλαγές :
*44 π.Χ. δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα .
*Το 36 π.Χ. ο Μάρκος Αντώνιος την παραχώρησε στο βασίλειο της Γαλατία,
*Το 25 π.Χ. η Παμφυλία ενώθηκε με τη Λυκαονία, αποτελώντας ξεχωριστή επαρχία
* το 25 π.Χ. η Παμφυλία ενώθηκε με τη Λυκαονία, αποτελώντας ξεχωριστή επαρχία
*Το 161-180 μ.Χ. επί Μάρκου Αυρηλίου η Παμφυλία έγινε συγκλητική επαρχία για λόγους που εξυπηρετούσαν τη Ρωμαϊκή διοίκηση.
Οι διοικητικές αυτές αλλαγές δε φαίνεται να διατάραξαν ουσιαστικά τη ζωή στην Άσπενδο.Οι ειρηνικές συνθήκες και η συσσώρευση πλούτου από το εμπόριο είχαν ως αποτέλεσμα τον εξωραϊσμό της με λαμπρά δημόσια οικοδομήματα. Στα χρόνια αυτά ήταν και ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη.
– Βυζάντιο
Κατά την Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο ξεκίνησε η παρακμή προς όφελος της γειτονικής Πέργης.
Από το τέλος της Ρωμαϊκής περιόδου και στη συνέχεια κατά η Βυζαντινή η Άσπενδος έλαβε μια λατινογενή προσωνυμία καλούμενη “Πριμόπολις” λόγω της εμπορικότητας της, η οποία όμως άρχισε σιγά σιγά να φθίνει.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΑΣΠΕΝΔΟΥ
– -Διόδωρος Ασπένδου
Διόδωρος ὁ Ἀσπένδιος) ήταν ένας Πυθαγόρειος φιλόσοφος, ο οποίος έζησε τον 4ο αιώνα π.Χ. και ήταν γνωστός του Στρατωνικού του μουσικού. Ήταν ο μαθητής ή σύντροφος του Πυθαγόρειου φιλόσοφου Αρέσα .
Ο Διόδωρος λέγεται ότι έχει υιοθετήσει έναν κυνικό τρόπο ζωής, «αφήνοντας τη γενειάδα του να μεγαλώνει και να μεταφέρει ένα ραβδί και ένα πορτοφόλι».
— Αετός
Αετός .(γιος του Απολλώνιου) από την Άσπεντο, Πτολεμαϊκός διοικητής, ιδρυτής της Αρσινόης (Κιλικία) (περ. 238 π.Χ.)
– Μνάσης
Μνάσης (γιος του Αρτέμωνα) από την πλευρά , γλύπτης (τέλη 3ου αι. π.Χ.)
— Ορέστης
Ορέστης (γιος του Ερύμ(γιος του Ερύμνου) από την Άσπενδο , proxenos στη Δρήρο (Κρήτη), (τέλη 3ου – αρχές 2ου αι. π.Χ.)
–• Θύμιλος Thymilus
Θύμιλος της Ασπενδου , Δρομέας σε απόσταση στάδιο υn (απόσταση 180-190 m) τρέχει κούρσα Victor (νικητής) σε Olympics 176 π.Χ.
– Απολλώνιος
Απολλώνιος (γιος του ΚΟΙΡΑΝΟΣ) από Ασπένδου, Πτολεμαίων διοικητής, πρόξενος στο Λάππα και Άπτερα (Κρήτη) (1ο ημίχρονο – 2ος αιώνας π.Χ.)
– Ζήνων
Ζήνων (γιος του Θεόδωρου) από την Άσπενδο , αρχιτέκτονας του θεάτρου Ασπένδος (2ος αιώνας μ.Χ.)
— •Ο Απολλώνιος Ασπένδος
Ο Απολλώνιος (γιος του Απολλώνιου), ποιητής (2ος / αρχές 3ου αι. μ..Χ.)
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ
Από τα λείψανα της αρχαίας πόλης που βρίσκονται παρακείμενα του σημερινού λόφου Μπαλκίς πάρα τον ποταμό Μπάλκε Σου ή Κιοπρού Σου, (όπως λέγεται σήμερα ο αρχαίος Ευρυμέδοντας ποταμός), ξεχωρίζουν το αρχαίο ελληνορωμαικό θέατρο και το ρωμαϊκό υδραγωγείο.
— Οικιστική οργάνωση της αρχαίας πόλης
Η αρχαία Άσπενδος ήταν χτισμένη σε δύο γειτονικούς λόφους, που σχηματίζουν φυσικά άνδηρα στην κορυφή. Παρά το μικρό της ύψος, η θέση αυτή είναι φύσει οχυρή, αφού οι πλαγιές του λόφου υψώνονται κατακόρυφα, καθιστώντας την πρόσβαση αρκετά δύσκολη.
– H Ρωμαϊκή γέφυρα του Ευρημέδοντα
Υπήρχε μια γέφυρα στον Ευρημεδοντα κατασκευή των Ρωμαίων .Στην θέση της σήμερα βρίσκεται μια γέφυρα των Σελτζούκων που την αντικατέστησε.
–Λουτρά
Στα δεξιά του σύγχρονου δρόμου σώζεται και ένα ένα συγκρότημα λουτρών
— Γυμνάσιον
Επίσης σώζεται το γυμνάσιο της πόλης.
— Θέατρο
Στα ανατολικά,υπάρχει ένας μικρός λόφος όπου βρίσκεται τοτο θέατρο
Το θέατρο και χτίστηκε από τον Έλληνα αρχιτέκτονα Ζήνωνα, εντόπιο της πόλης, επί άρχοντος Θεοδώρου, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μάρκου Αυρηλίου.
Πρόκειται για το καλύτερα διατηρημένο Ελληνορωμαϊκό θέατρο του αρχαίου κόσμου. Η άριστη διατήρησή του οφείλεται στο γεγονός ότι συνέχισε να είναι σε χρήση και σε μεταγενέστερες περιόδους.
Το αρχαίο θέατρο της Ασπένδου θεωρείται ένα από τα καλύτερα διατηρημένα αρχαία ελληνικά θέατρα στο κόσμο.
Έχει διάμετρο 96 μ. και χωρητικότητα καθισμάτων 7.000 θεατών.
Κτίστηκε 155 (μ.Χ.) στην ελληνιστική περίοδο.
Το κοίλο ήταν κατασκευασμένο αμφιθεατρικά και έφερε τρία διαζώματα, (το κάτω,το μεσαίο και το άνω με θολωτές καμάρες) ενδιάμεσα των οποίων φέρονταν ανά είκοσι σειρές μαρμάρινων καθισμάτων.
Ο εσωτερικός διάκοσμος της σκηνής
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από αρχιτεκτονική άποψη παρουσιάζει η μεγάλη πρόσοψη της σκηνής που το ύψος της έφτανε περίπου τα 14 μ.
Ολόκληρο το χώρο της σκηνής φέρεται να σκέπαζε λοξή ξύλινη στέγη που εξασφάλιζε επίσης και ηχομόνωση. Η στέγη αυτή ήταν κρεμαστή σε ιστούς που ήταν περασμένοι σε 58 πακτωμένους προβόλους στο άνω μέρος της σκηνής και που με σχοινιά σύρονταν περιμετρικά από τις θολωτές καμάρες του άνω διαζώματος.
Το θέατρο αυτό ήταν δωρεά δύο πλουσίων Ασπενδίων εμπόρων της εποχής.
— Άλλες χρήσεις του θεάτρου κατά καιρούς
*Καραάν Σαράι
Κατά την Βυζαντινή περίοδο το θέατρο είχε μεταβληθεί αρχικά σε καραβάν-σεράι (=σταθμό καραβανιών)
–*Παλάτι των Σελτζούκων
, αργότερα όμως μετά την κατάληψη της περιοχής από τους Σελτζούκους αποτελούσε Σελτζουκικό ανάκτορο.
* Μέχρι πρόσφατα στο θέατρο αυτό παρουσιάζονταν διάφορα θερινά καλλιτεχνικά φεστιβάλ, λόγω όμως φθορών που σημειώθηκαν έχουν ανασταλεί παρόμοιες εκδηλώσεις, που συνεχίζονται όμως σε παρακείμενο κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο.
— Στάδιο
Βρίσκεται στα ΒΑ του θεάτρου διακρίνονται τα ερείπια του σταδίου
–Νεκροπούλις
Το νεκροταφείο της Ασπένδου εκτεινόταν βόρεια και ανατολικά του σταδίου.
Η τυπολογία των ταφικών μνημείων είναι αρκετά πλούσια. Υπάρχουν τάφοι λαξευμένοι σε βράχο, χτιστά ταφικά μνημεία, σαρκοφάγοι και θαλαμωτοί τάφοι με σαρκοφάγους. Εδώ βρέθηκαν περίτεχνες ταφικές στήλες που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αττάλειας.
–Οι δρόμοι και ο κύριος οικισμός
Στο σημείο μεταξύ του θεάτρου και του μεγάλου λόφου ανοίγονταν οι δύο κεντρικές είσοδοι από τις οποίες ξεκινούσαν οι δρόμοι που οδηγούσαν στον κυρίως οικισμό, που ήταν χτισμένος στο μεγάλο λόφο. Τα ερείπια είναι εντυπωσιακά και ανήκουν στην πλειονότητά τους σε οικοδομήματα της Ρωμαϊκής περιόδου.
–Η νότια πύλη και η πρόσβαση στην αγορά
Κοντά στη νότια πύλη υπήρχε μια αψίδα, μέσω της οποίας γινόταν η πρόσβαση στην Αγορά της πόλης, όπου βρίσκονταν όλα τα σημαντικά δημόσια οικοδομήματα.
— Τρίκλιτη ρωμαϊκή βασιλική
Ο χώρος οριοθετούνταν από μια τρίκλιτη ρωμαϊκή βασιλική στα ανατολικά,
— Νυμφαίων
ένα διώροφο νυμφαίο
— Βουλευτήριο
βουλευτήριο στα βόρεια και ένα συγκρότημα με εμπορικά καταστήματα στα δυτικά.
— Η τρίτη πύλη & το τείχος
το βορειοδυτικό άκρο του λόφου βρίσκεται η τρίτη πύλη, από την οποία ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να διακρίνει τα ερείπια του αρχαίου τείχους.
— Υδραγωγείο
Τέλος, στην ίδια περιοχή σώζονται τα ερείπια του ρωμαϊκού υδραγωγείου.
Η εντυπωσιακή αυτή κατασκευή εξασφάλιζε την υδροδότηση τη πόλης μέσω ενός δικτύου που μετέφερε νερό από τα υψώματα του Ταύρου.
ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
Η έκδοση νομισμάτων στην Άσπενδο ξεκινά νωρίς άπω το 465 π.Χ. και ενδεχόμενα νωρίτερα και συνεχίζεται σχεδόν για 7 αιώνες μια και έχουμε δει νομίσματα χρονολογημένα έως το 258 μ.Χ. αυτές η χρονολογίες δύνονται με επιφύλαξη μια και είναι αποτέλεσμα δικής μας έρευνας στην βιβλιογραφία ή σχετικούς πινάκες
– Αη παράσταση- Αριστερά
Οι πρώτες απεικονίσεις των νομισμάτων στην Αη παράσταση και όλα τα αρχαϊκά χρόνια έχουν πολεμιστές μεμονωμένους ( Πολεμιστής προχωρώντας δεξιά, κρατώντας ασπίδα και δόρυ ) ή να συγκρούονται και παλεύουν μεταξύ τους , και το Γοργόνειο να βγάζει την γλώσσα κ.α.
Τα γοργόνεια ήταν απεικονίσεις όπου εμφανιζόταν μια πανάσχημη και αποκρουστική γυναίκα με ολοστρόγγυλο και μόνιμα οργισμένο πρόσωπο με προτεταμένα μάτια, τεράστιο και ορθάνοιχτο στόμα, δόντια κάπρου, πλακουτσωτή μύτη και φίδια που πρόβαλλαν ανάμεσα στα μαλλιά της ή γύρω από τη μέση της. Το βλέμμα της σπίθιζε σαν αστραπή και μπορούσε μ’ αυτό να πετρώσει μεμιάς όποιον είχε μπροστά της
Αυτή η γυναίκα κατά την μυθολογία ήταν μια άπω τις γοργόνες την έλεγαν Γοργώ ή Μέδουσα η πιο άσχημη που είχε γονείς το Γοργούς
Στα χρόνια των Ρωμαίων οι απεικονίσεις` αφορούσαν κυρίως πρόσωπα αυτοκρατόρων άπω τους αυτοκράτορες Αύγουστο και Δομιτιανό έως τον Βαλέρριο ΙΙ αναγράφοντας και τα ονόματα τους ,όπως π.Χ. TRAIANOC KAICAR
– Βη παράσταση – Δεξιά
Στην πίσω πλευρά του νομίσματος βλέπουμε σε πολλά νομίσματα μόνο ή με άλλη απεικόνιση το Τρισκελο (Ένα triskelion ή triskeles είναι ένα αρχαίο σχέδιο που αποτελείται τρία λυγισμένα ανθρώπινα πόδια ),την θα Αθηνά ,βοσκό με σφενδόνα να εκσφενδόνιζε πέτρες ,παλαιστές,την Αφροδίτη, της Θέμιδος να στέκεται αριστερά, ρίχνει βότσαλο σε αμφορείς στα πόδια προς τα αριστερά και κρατώντας μακριά παλάμη, τον θεεο των Αιγυπτίων ΣΕΡΑΠΗ ΝΑ στέκεται αριστερά, κρατώντας το προσωπικό και σηκώνοντας το δεξί χέρι
και βεβαίως το όνομα της πόλης προέλευσης του νομίσματος που στα παλιότερα νομίσματα δεν εφεραα την ονομασία Ασπενδος άλλα την παλαιά ονομασία που ερχόταν από την εποχή των Χετταίων EΣTΦE∆IIYΣ , EΣTFEΔIIYΣ , ESTEE , ESTFEDIIUS, βέβαια υπήρχε αργότερα και το όνομα της αΑσπενδου όπως επί λεγόταν και την Ρωμαϊκή εποχή ACPENDIWN,, ACΠENΔIΩN , A-ΣΠ , ACΠ-E-N-ΔIΩN
Η ΑΣΠΕΝΔΟΣ ΣΗΜΕΡΑ
Απέχει 50χλμ. Από το κέντρο της Αττάλειας και 5χλμ. Από την περιοχή Serik.
Belkıs , επαρχία Αττάλειας Serik ένας δήμος και γειτονιά .