Η Αρχαία: Ἄττουδα ήταν Ελληνιστική πόλη στην αρχαία Καρία και αργότερα στη Ρωμαϊκή επαρχία της Φρυγίας Πακατιανά
Στην θέση της, στην περίοδο που μεσολάβησε ανάμεσα στην παρακμή του Βυζαντίου και την εισβολή των Οθωμανών δημιουργήθηκε η κωμόπολη του Ντενιζλί ( Denizli )
Το Ντενιζλί είναι μία αναπτυσσόμενη πόλη η οποία βρίσκεται στην νοτιοδυτική Μικρά Ασία και στην άκρη μιας κοιλάδας η οποία έχει διαμορφωθεί από τον ποταμό Μαίανδρο που βρίσκεται εκεί κοντά. Η πόλη είναι πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, η οποία βρίσκεται στην περιοχή του Αιγαίου.
*Περιοχή Ντενιζλί
Η περιοχή του Ντενιζλί (Denizli) είναι μια επαρχία της νοτιοδυτικής Μικράς Ασίας ,
στην περιοχή του Αιγαίου, διάσημη για τη φυσική ομορφιά των λευκών τραβερτινών του Παμούκαλε και τα ερείπια της αρχαίας πόλης της Ιεράπολης, που ανήκει στη λίστα της UNESCO. Η πόλη του Ντενιζλί είναι η πρωτεύουσα αυτής της επαρχίας και βρίσκεται στην άκρη μιας κοιλάδας του ποταμού Μαίανδρου.
Η περιοχή του Ντενιζλί έχει μια πολύ μεγάλη ιστορία.
Περάσαν από εκεί οι Χετταίοι , οι Φρυγες, οι Λυδοί, οι Ιωνες Ρωμαϊκοί και οι Βυζαντινοί. Είναι ένα σημαντικό λίκνο πολιτισμού με σχεδόν 30 αρχαίες πόλεις όπως η Ιεράπολη, η Λαοδίκεια, η Τρίπολη, η Ηράκλεια, η Αττούδα και οι Κολοσσές, και περισσότερους από 20 τύμβους και τύμβους.
Η πολύ κοντινή απόσταση κάποιων πόλεων που προαναφέραμε με την σημερινή πολύ δημιουργεί σύγχυση με συνταύτιση με το Ντενιζλί με αποτέλεσμα να το αποκαλούν Ιεράπολη, η Λαοδίκεια ,ή Πουμακαλε , ή και με αλλα ονομα ενδεχομενα .
Στην σημερινή δημοσίευση θα αναφερθούμε στην πόλη του Denizli ή επί το Ελληνικότερο Ντενιζλι ,στις αμέσως επόμενες δημοσιεύσεις θα αναφερθούμε και στην Ιεράπολη, η Λαοδίκεια ,ή Πουμάκαλε και σε οποιοδήποτε κοντινό τοπωνύμιο με ενδιαφέρον συναντήσουμε στην πορεία της έρευνας
ΘΕΣΗ
Σήμερα, η συνοικία Χισάρ βρίσκεται εκεί όπου βρίσκεται η Αρχαία Πόλη της Αττούδα, που βρίσκεται στα σύνορα Φρυγίας και Καρίας. Με αυτό το χαρακτηριστικό, είναι ένα από τα ωραιότερα παραδείγματα «πόλης οικισμού στην κορυφή της πόλης», που σπάνια συναντάμε σε διάφορες περιοχές της Ανατολίας… Τα πέτρινα σπίτια χτισμένα στην αρχαία πόλη είναι συνυφασμένα με αρχαία ερείπια και 120 από αυτά είναι καταγεγραμμένα. Από την Attuda περνούσε ο σύντομος δρόμος που ένωνε την Τρίπολη και τη Λαοδίκεια με την Αφροδισιάδα.
Η οικονομική, εμπορική και πολιτιστική σύνδεση μεταξύ αυτών των πόλεων παρεχόταν μέσω της πόλης Attuda.
Η τοποθεσία του βρισκόταν στο σημερινό Hisarköy, στην περιοχή Sarayköy , στην επαρχία Denizli , στην Τουρκία .
Βρισκόταν ουσιαστικά στην διασταύρωση του Λύκου με τον Μαίανδρο ποταμό, λίγο βορειότερα υπήρχαν ιαματικές πηγές, ενώ λίγο έξω από την κωμόπολη υπήρχαν και μικρές λίμνες
Πολύ κοντά της βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης της Ιεραπόλεως καθώς και αυτά της Λαοδικείας , αρχαίας πρωτεύουσας της Φρυγίας .
Αλλά και άλλες αξιόλογες πόλεις της αρχαιότητος όπως δίπλα στην αρχαία πόλη της «Αφροδισίας» οι Κολοσσές, η Τρίπολη, η οι λευκές και κόκκινες τραβερτίνες και οι ιαματικές εγκαταστάσεις εντός των συνόρων της
. Βρίσκεται στο τέλος του δρόμου Σμύρνης-Εφέσου, γνωστός ως «Ιερός Δρόμος Προσκυνήματος». Το ότι βρίσκεται στις διαδρομές κατάκτησης και καραβανιών που συνδέουν τη Σμύρνη με τη Μεσοποταμία και χωρίζουν την Ανατολία από το βορρά το νότο έδινε στην Άττουδα ιδιαίτερη σημασία.
Ελληνιστική πόλη της Καρίας και κατά τα βυζαντινά χρόνια πόλη της επαρχίας της Φρυγίας Πακατιανής (κατά τον Συνέκδημο του Ιεροκλή) η Άττουδα στα τουρκικά διατηρεί το ελληνικό της όνομα (Attouda).
– Λαντίκ
Τα αρχεία των Σελτζούκων και τα αρχεία της σαρία του δικαστηρίου του Ντενιζλί δίνουν το όνομα “Λαντίκ” είναι η ονομασία παραεφθαρμένη της διπλανής αρχαίας πόλης της Λαοδίκειας
Οι Τούρκοι συντόμευσαν το όνομα Λαοδίκεια σε «Λαδίκ» και χρησιμοποίησαν το όνομα του πριγκιπάτου που ιδρύθηκε στην πόλη αυτή ως «Λαδίκ».
— «Tonguzlu»
Ονομάζεται «Tonguzlu» στο ταξιδιωτικό του Ibni Batuta.
Ο Şerafettin Zeydi, ο οποίος έγραψε το βιβλίο της νίκης του Ταμερλάνου, αναφέρει δύο ονόματα όπως “Tenguzluğ” και “Tonguzluğ”. Η λέξη “Tengiz” σημαίνει “θάλασσα” στα παλιά τουρκικά. «Tengüzlü» σημαίνει «Denizli» στη σημερινή ορθογραφία.
Το αρχικό τουρκικό όνομα για το μέρος ήταν Tonguzlu, που προφέρεται ως toŋuzlu ή doŋuzlu, αργότερα donuzlu (από το toŋuz που σημαίνει αγριογούρουνο). Έτσι, Tonguzlu σημαίνει «τόπος όπου κατοικούν αγριογούρουνα»
–Dun Ghuzluh.
Ο Ιμπν Μπατούτα κατέγραψε ότι η πόλη ονομαζόταν Dun Ghuzluh. Το τελευταίο λέγεται ότι σημαίνει «η πόλη των χοίρων»
— Ντενιζλί
Το όνομα Ντενιζλί έχει διαφορετικά ονόματα στις ιστορικές πηγές. .
Κατά τη γνώμη πολλων οι λέξεις “Tonguzlu” και “Tenguzlu” άλλαξαν από στόμα σε στόμα με την πάροδο του χρόνου και έγιναν “Denizli”
Η ονομασία Ντενιζλί προήλθε από τα πολλά νερά που είχε η περιοχή (στα τουρκικά Ντενιζλί σημαίνει «ο τόπος της θάλασσας, του νερού»). Βρισκόταν ουσιαστικά στην διασταύρωση του Λύκου με τον Μαίανδρο ποταμό, λίγο βορειότερα υπήρχαν ιαματικές πηγές, ενώ λίγο έξω από την κωμόπολη υπήρχαν και μικρές λίμνες.
— Denizli
Η σημερινή ονομασία . Η λέξη deniz σημαίνει «θάλασσα, μεγάλη λίμνη».
Δεν υπάρχει θάλασσα ή λίμνη κοντά στο Ντενιζλί
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Όπως πίστευαν οι κάτοικοι, η μαγιά των ντόπιων κατοίκων του Ντενιζλί προερχόταν από την αρχαία Λαοδίκεια. Τα ερείπια της Λαοδίκειας βρίσκονται 6-7 χλ. βόρεια του Ντενιζλί.
Η παρουσία των Ελλήνων φαίνεται ότι γνώρισε μία σταθερή αύξηση στην κωμόπολη. Αναφέρονται 70 οικογένειες στις αρχές του 19ου αιώνα, ενώ αργότερα 120 περίπου 700 άτομα .
Ο Π. Κοντογιάννης δίνει 28.000 κατοίκους, από τους οποίους 4500 Έλληνες, 20000 Τούρκοι, 2000 Αρμένιοι και 500 Εβραίοι
Το Ντενιζλί κατά τον Παπάιωακειμ Πεσμαζόγλου είχε το 1919 18000 κάτοικους από αυτούς οι 2000 ήταν Ελληνες οι 200 ήταν Εβραίοι και οι υπόλοιποι ήταν Μουσουλμάνοι.
Σε άρθρο του ο κ. Μηνάογλου αναφέρει ότι κατά την καταστροφή του 1922 οι Έλληνες ήταν γύρω στις 500 οικογένειες. (περίπου 3000 άτομα
ΜΑΧΑΛΔΑΔΕΣ -ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Το Ντενιζλί ανήκε στο Βιλαέτι της Σμύρνης.
Το Ντενιζλί είχε 2 μαχαλάδες τον Άνω και τον Κάτω Μαχαλά
*Άνω Μαχαλάς
Οι περισσότεροι Έλληνες ζούσαν στον πάνω μαχαλά, τον παλιότερο της πόλης.
*Κάτω Μαχαλάς
Στον κάτω μαχαλά κατοικούσαν οι Τούρκοι όπου βρισκόταν η αγορά και ο σταθμός του σιδηροδρομικού σταθμοί Σμύρνης – Εγιρδήρ της Σπάρτης.
Ογδόντα ελληνικές οικογένειες που είχαν μεταναστεύσει προφανώς κατά τον 19ο αιώνα από τα δυτικά παράλια και την Ελλάδα έμεναν στον κάτω μαχαλά.
Ο κάτω μαχαλάς ήταν δημιούργημα των αδελφών Πανταζόπουλου, οι οποίοι ήταν οι πλουσιότεροι από τους νεοφερμένους Έλληνες στο Ντενιζλί.
Κατάγονταν από την Ζαγορά του Πηλίου. Εγκαταστάθηκαν στο Ντενιζλί και άνοιξαν τρεις αλευρόμυλους
* Υπήρχαν πολλές επιγαμίες με Σπάρτη (Μ. Ασίας) και Ναζλί .
Άλλα κοντινά χωριά με Ελληνικό πληθυσμό ήταν: Άππα, Γκότζαλι, Καντίκιοι, Κακλίκ, Μπουλαντάν, Σαράκιοι, Ταβάς, Τσαλ, Χώνες.
Στις αρχές πλέον του 20ου αιώνα το Ντενιζλί ήταν μουτεσαριφλίκι που υπαγόταν στο βαλελίκι της Σμύρνης Παλιότερα ανήκε στο βαλελίκι Αιδινίου.
Στο Ντενιζλί υπήρχε δημαρχία με Έλληνες συμβούλους και η κωμόπολη συνδεόταν με το Αιδίνι και την Σμύρνη μέσω σιδηροδρομικής γραμμής (τοπική διακλάδωση σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης-Αιδινίου-Σπάρτης) .
Από το Ντενιζλί μέχρι τον σιδηροδρομικό σταθμό υπήρχε ωραίος δρόμος, φαρδύς και ηλεκτροφωτισμένος. Για τα γύρω χωριά υπήρχαν αμαξιτοί δρόμοι (π.χ. Χώνες).
Στη Σμύρνη έφτανε κανείς μόνον με τον σιδηρόδρομο.
ΙΣΤΟΡΙΑ
* Αρχαία Αττούδα
Η Άττουδα ή Αττούδα ήταν Eλληνιστική πόλη στην αρχαία Καρία , αργότερα εντός των ορίων της Ρωμαϊκής επαρχίας της Φρυγίας . Η τοποθεσία βρίσκεται κοντά στο χωριό Χισάρ, περίπου 17 χλμ. νοτιοδυτικά της σημερινής περιοχής Σαράικοϊ της επαρχίας Ντενιζλί .
Η συντομότερη διαδρομή που συνέδεε τις αρχαίες πόλεις Τρίπολη και Λαοδίκεια στην κοιλάδα Τσουρούκσου με την Αφροδισιάδα ήταν μέσω της Αττούδας. Ενώ δεν υπάρχουν οριστικές πληροφορίες για τους αρχικούς ιδρυτές της πόλης, εικάζεται ότι ιδρύθηκε κατά την Ελληνιστική περίοδο , την ίδια περίοδο με άλλους οικισμούς στην κοιλάδα του Λύκου . Η Αττούδα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εμπορική, οικονομική και πολιτιστική αλληλεπίδραση μεταξύ των πόλεων της κοιλάδας του Λύκου και της Αφροδισιάδας.
Η τοποθεσία της πόλης είναι σημαντική επειδή αποτελούσε το σύνορο και τη σύνδεση μεταξύ των περιοχών της Φρυγίας και της Καρίας στην αρχαιότητα. Βρίσκεται σε μια κορυφογραμμή που εκτείνεται ανατολικά από έναν φυσικό λόφο βόρεια του όρους Σάλμπακος ( Μπαμπαντάγκ ), ο οικισμός περιβάλλεται από απόκρημνους βράχους στα βόρεια, νότια και ανατολικά, ενώ η δυτική του πλευρά ακουμπά στο όρος Σάλμπακος. Αυτή η τοποθεσία μοιάζει με φυσικό φρούριο και είναι άκρως προστατευμένη. Στα βόρεια του οικισμού βρίσκεται το ρέμα Αράπ (Ουζουνάσμα) και στα νότια το ρέμα Μπάκλα (Πακλί), το οποίο σχηματίζει ένα φυσικό όριο γύρω από την πόλη. Αρχαιολογικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι ο οικισμός χρονολογείται από τον 7ο-6ο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με αρχιτεκτονικά ευρήματα και επιγραφικές μαρτυρίες, αναπτύχθηκε σε σχέση με το Βασίλειο της Περγάμου κατά την Ελληνιστική Περίοδο . Η εξέχουσα οικογένεια Καρμίνιων της Αττούδας κατείχε σημαντικές πολιτικές και θρησκευτικές θέσεις , συμβάλλοντας σημαντικά στην ανάπτυξή της κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορική Περίοδο . Η σύνδεση που δημιούργησαν μέλη της οικογένειας Καρμίνιοι με την πόλη της Αφροδισιάδας , ειδικότερα, αύξησε την αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο πόλεων κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορική Περίοδο . Η Αττούδα, , ενσωματώθηκε στα διοικητικά όρια της Φρυγικής περιοχής κατά τη Βυζαντινή Περίοο. Η Αττούδα, η οποία έγινε μικρότερος οικισμός κατά τη Βυζαντινή Περίοδο, .
*Ντενιζλί
Πρόκειται για κωμόπολη που δημιουργήθηκε στην εποχή των συγκρούσεων για τον έλεγχο της Δυτικής Μ. Ασίας ανάμεσα στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τους Σελτζούκους, κάπου γύρω στην Γ΄ Σταυροφορία. Στα ερείπια της αρχαίας πόλεως Άττουδα.
Πρόκειται για κωμόπολη που πρωτοδημιουργήθηκε την εποχή των συγκρούσεων για τον έλεγχο της Δυτικής Μ. Ασίας ανάμεσα στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τους Σελτζούκους, κάπου γύρω στην Γ΄ Σταυροφορία.
Χτίστηκε έξι μόλις χιλιόμετρα μακρυά από την αρχαία Λαοδίκεια στον Λύκο ποταμό. Επειδή κατά μίαν έννοια αποτέλεσε συνέχεια αυτής της πόλης, η οποία σταδιακά ερημώθηκε τελείως, οι Τούρκοι την έλεγαν και Ladiq, δηλαδή Λαοδίκεια.
Επειδή η Αττούδα .κατά μίαν έννοια αποτέλεσε συνέχεια αυτής της πόλης της Λαοδίκειας . , η οποία σταδιακά ερημώθηκε τελείως, οι Τούρκοι την έλεγαν και Ladiq, δηλαδή Λαοδίκεια.
Τούρκοι εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην Αττούδα και τα περίχωρά της το 1070.
Αφού κάλυψε όλη την Ανατολία, ο Αφσίν Μπέης λεηλάτησε τη Λαοδίκεια και κατέλαβε τη Χονάζ.
Μετά το 1071, το Ντενιζλί και τα περίχωρά του κατακτήθηκαν από τους άρχοντες του Κουταλμισόγλου Σουλεϊμάν Μπέη.
* Η Αττουδα στα χέρια του Αλέξη Κομνηνού ΤΟ 1097
Το 1097, αφού ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Αλέξης Κομνηνός ανέθεσε στον Juannis Dukas να κατακτήσει τη Δυτική Ανατολία, αυτή η περιοχή και το Denizli σε αυτήν την περιοχή έπεσαν στα χέρια των Βυζαντινών.
Εν τω μεταξύ, τουρκικές δυνάμεις βρίσκονταν στην Κεντρική Ανατολία.Αυτή η όμορφη πόλη μας, που έμεινε στα χέρια των Βυζαντινών για λίγο,
*Η ΑττοΎδα ξανά στου Οθωμανούς το 1102
Καταλήφθηκε ξανά από τον Kılınç Arslan το 1102. Μετά από αυτή την ημερομηνία, οι τουρκικές δυνάμεις έκαναν συχνά επιδρομές σε βυζαντινά εδάφη υπό τη διοίκηση του Αλπαρσλάν.
* Επανακατάληψη από τους Βυζαντινούς ΤΟ 1119
Το 1119, οι Βυζαντινοί επιτέθηκαν στο Ντενιζλί και τα περίχωρά του με μεγάλο στρατό.
Για το λόγο αυτό ο Αλπ Κάρα, που είχε μικρή δύναμη, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει αυτή την περιοχή.
Οι Βυζαντινοί ήρθαν ξανά τον επόμενο χρόνο και κατέλαβαν τα εδάφη κοντά στο Uluborlu.
*Σταυροφόροι το 1147
Το 1147, III. Στρατός των Σταυροφόρων, Γάλλος Βασιλιάς VII. Υπό τις διαταγές του Λουδοβίκου, κινήθηκε νότια από την Περιφέρεια Αιγαίου και κατέλαβε το Ντενιζλί και τα περίχωρά του. Αφού οι μονάδες εμπροσθοφυλακής του στρατού των Σταυροφόρων, κινούμενοι από την κατεύθυνση της Αττάλειας, διέσχισαν την πεδιάδα του Acıpayam, το βάρος του στρατού και οι μονάδες οπισθοφυλακής ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο και κινήθηκαν για να περάσουν από το Kazıkbeli.
Ωστόσο, ο στρατός των Σταυροφόρων υπέστη μεγάλες απώλειες στους σκληρούς ανταρτοπόλεμους που έγιναν εκεί.
*Η εκστρατεία του Μανουήλ Κομνηνού το 1176
Το 1176, ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Μανουήλ Κομνηνός οργάνωσε μια νέα εκστρατεία στα εδάφη των Σελτζούκων, λεηλάτησε τη Λαοδίκεια και τα περίχωρά της και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη. Τον επόμενο χρόνο, οι Τούρκοι ήρθαν στη Λαοδίκεια και κατέλαβαν ξανά την πόλη. Αν και ο Μανουήλ Κομνηνός πήρε πίσω τη Λαοδίκεια και τη γύρω περιοχή
* Η Τούρκοι επανέρχονται το 1177
Το 1177, ο Μανουήλ Κομνηνός ηττήθηκε στον πόλεμο με τους Σελτζούκους.
Στο εξής, ο Kılınç Arslan επέκτεινε τα σύνορά του και οργάνωσε επιδρομές στα βυζαντινά εδάφη.
Οι Σελτζούκοι κέρδιζαν μεγάλα λάφυρα από αυτές τις επιδρομές υπό τη διοίκηση του Atabey. Οι Βυζαντινοί νίκησαν αυτόν τον στρατό υπό τη διοίκηση του Atabey στήνοντας ενέδρα κοντά στο Sarayköy. Σε αυτόν τον πόλεμο σκοτώθηκε και ο διοικητής Atabey.
*Επανεμφάνιση των Σταυροφόρων το 1190
Το 1190, ο Στρατός των Σταυροφόρων ήρθε στη Λαοδίκεια.
Ο διοικητής του στρατού των Σταυροφόρων Φρειδερίκος Μπαρμπάρος έγινε δεκτός με χαρά από τους Βυζαντινούς.
Οι τουρκικές φυλές που εγκαταστάθηκαν εδώ εγκατέλειψαν τις σκηνές τους, υποχώρησαν στα βουνά και επιτέθηκαν συχνά στον σταυροφορικό στρατό.
* Κατάληψη από τους Τούρκους τον 13ο αιώνα
Το Ντενιζλί και τα περίχωρά του, περίπου τον 13ο αιώνα. κατακτήθηκε για 4η φορά από τον Gıyasettin Keyhüsrev στα πρώτα χρόνια του αιώνα. Σύμφωνα με μια άλλη φήμη, μετά τη ληστεία ενός τουρκικού καραβανιού από τους Λαοδικείς, ένας στρατός των Σελτζούκων υπό τη διοίκηση του Μεχμέτ και του Σερβέρ Μπέη, δύο από τους Σελτζούκους άρχοντες, νίκησε τον στρατό της Λαοδίκειας και πήρε αυτή την περιοχή με συνθήκη ως φόρο.
ΤΑΜΕΡΛΑΝΟΣ
Το 1402 ο Τιμούρ ήρθε στο Ντενιζλί αφού κέρδισε τη Μάχη της Άγκυρας και αφού έμεινε για λίγο εκεί πήγε να κατακτήσει την περιοχή της Σμύρνης. Επέστρεψε στο Ντενιζλί τους πρώτους μήνες του 1403 και έστησε σκηνή. Ο Τιμούρ εγκατέλειψε αυτή την περιοχή, αφήνοντάς την στους Γκερμιάν. Αν και η περιοχή έπεσε στα χέρια των Καραμανιδών κάποια στιγμή το 1411, προσαρτήθηκε ξανά στους Οθωμανούς το 1429.
Η κωμόπολη διαρκώς αυξανόταν και μεγάλωνε κατά τους αιώνες της Οθωμανοκρατίας!
–ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
Τον 2ο αιώνα π.Χ., άρχισε να κόβει ασημένια και χάλκινα νομίσματα στο όνομά του. .Τα νομίσματά του φέρουν την ελληνική επιγραφή Ἱερὰ Βουλὴ Ἀττουδέων (Ιερά Σύνοδος του Αττουδέοντος) από την περίοδο του Αυγούστου και αργότερα . Τα νομίσματά τους δείχνουν ότι ο Μεν ( ελληνικά : Μήν· Mēn ), ένας θεός της σελήνης που λατρευόταν στη δυτική ενδοχώρα της Ανατολίας, λατρευόταν εδώ
— ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η κωμόπολη υπαγόταν εκκλησιαστικά στην μητρόπολη Φιλαδελφείας, με μητροπολίτη κατά την Καταστροφή τον Χρυσόστομο, μετέπειτα αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Β΄.
Έγινε χριστιανική επισκοπή , στην αρχή της μητροπολιτικής έδρας Λαοδικείας στη Φρυγία , αλλά αργότερα, μετά τη διαίρεση της ρωμαϊκής επαρχίας, της έδρας της Ιεράπολης .
*Επίσκοποι
Τα ονόματα πέντε επισκόπων της καταγράφονται σε σωζόμενα έγγραφα.
Ο Ερμέλαος ή Ερμόλαος ήταν στη Σύνοδο της Εφέσου το 431.
Στη Σύνοδο της Χαλκηδόνας το 451, ο Μητροπολίτης Λαοδικείας Νουνήχιος υπέγραψε εκ μέρους του Συμμάχου της Αττούδας.
Ο Στέφανος ήταν στη Σύνοδο του Τρουλάν του 692. Ο Νικήτας και ο Αρσένιος, πιθανώς από τα αντίπαλα κόμματα του Πατριάρχη Φωτίου Α’ και του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιγνατίου , ήταν στη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης (879) .
–Εκκλησίες
* Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ
Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ ήταν ο μητροπολιτικός ναός του Ντενιζλί και βρισκόταν στον επάνω μαχαλά. Ήταν πέτρινο κτίσμα παλιό και χωρούσε πολύ κόσμο. Είχε ξυλόγλυπτο τέμπλο. Δεν είναι γνωστό πότε κτίστηκε. Είχε μεγάλη αυλή όπου στεγαζόταν και το σχολείο. Η μεγάλη καμπάνα του ήταν δώρο του τσάρου Νικολάου της Ρωσίας και ακουγόταν σε απόσταση δύο ωρών
* Εκκλησία του των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού
Στον κάτω μαχαλά υπήρχε η εκκλησία των αγίων Κοσμά και Δαμιανού, που έφτιαξαν οι Πανταζόπουλοι .
* Εκκλησία του αγίου Γεωργίου
Το ελληνικό νεκροταφείο βρισκόταν έξω από τον επάνω μαχαλά. Είχε και εκκλησία του αγίου Γεωργίου
Ο ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΜΕ ΑΓΝΩΣΤΟ ΟΝΟΜΑ
Ο πάστορας Αρουντέλ που πέρασε από το Ντενιζλί στις 20-21 Απριλίου του 1828, μνημονεύει έναν νεομάρτυρα που μαρτύρησε, όπως σημειώνει πέντε ημέρες πριν από την δική του διέλευση, δηλαδή γύρω στις 15 Απριλίου.
Δυστυχώς, δεν μας έχει διασώσει το όνομα του μάρτυρος, αλλά μας διηγείται το ιστορικό του μαρτυρίου: ο ασεβής κατά τον προτεστάντη πάστορα μάρτυρας συνελήφθη να έχει σαρκικές σχέσεις με μίαν μουσουλμάνα.
Του προτάθηκε από τον καδή να αλλαξοπιστήσει, ώστε να γλυτώσει, αλλά ο μάρτυρας αρνήθηκε να απαρνηθεί τον Χριστό, οπότε ο καδής, ίσως ελπίζοντας να τον μεταπείσει, ίσως θέλοντας να τον βασανίσει απλώς, όρισε να του δώσουν 2000 μαστιγώματα, μετά από τα οποία και αφού έμεινε για τρεις ημέρες δεμένος όρθιος στον τόπο του βασανιστηρίου, ο μάρτυρας εκοιμήθη .
ΠΑΙΔΕΙΑ
Στον επάνω μαχαλά είχε νηπιαγωγείο και Δημοτικό. Το Δημοτικό ήταν στην αυλή της Εκκλησίας. Στον κάτω μαχαλά υπήρχε άλλο δημοτικό που έφτιαξαν οι Πανταζόπουλοι.Όποιος ήθελε να προχωρήσει στα γράμματα πήγαινε στο Γυμνάσιο της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης .
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Ήταν εμπορική πόλη που παρήγαγε σουσάμι, σιτάρι και δέρματα.
Η βασική παραγωγή του τόπου ήταν το αλεύρι. Υπήρχαν πολλοί αλευρόμυλοι. Έκαναν εξαγωγή μέχρι και στην Αμερική. Οι αλευρόμυλοι ήταν κοντά στον κάτω μαχαλά, από όπου ξεκινούσε και ο δρόμος για τον σιδηροδρομικό σταθμό
Οι περισσότεροι Έλληνες ήταν έμποροι, πολλοί όμως από τους παλαιούς Έλληνες κατοίκους ήταν και γαιοκτήμονες με σημαντική περιουσία, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις ανερχόταν σε έκταση τσιφλικιού. Πολλοί από αυτούς ασχολούνταν με τα καπνά. Ενδεικτικό του πλούτου της ελληνικής κοινότητας της κωμόπολης είναι το γεγονός ότι υπήρχαν στο Ντενιζλί Έλληνες επιχειρηματίες και γαιοκτήμονες, που μάθαιναν στα κορίτσια τους γαλλικά και πιάνο λίγα χρόνια πριν την Καταστροφή.
* Κίμων Πανταζόπουλος
Σε έναν παραπόταμο του Μαιάνδρου, ο οποίος δέσποζε στην περιοχή και καθιστούσε τα χωράφια του Ντενιζλί ιδιαίτερα εύφορα υπήρχε μακαρονοποιία και αλευροποιία που ανήκαν σε Έλληνα Πανταζοπουλο .
Η ποιότητα των αλεύρων ήταν ξακουστή και την πρωτοκαθεδρία στην παραγωγή τους είχε ο Ελληνας Κίμων Πανταζοπουλος που το εργοστάσιο του με την ονομασία
<< εκατόχειρ >> ήταν πλήρως εξοπλισμένο με την τελευταία τεχνολογία της τότε εποχής. Τον Πανταζοπουλο χαρακτήριζε η φιλανθρωπική διάθεση ,ο ίδιος είχε κατασκευάσει μια μικρή Χριστιανική εκκλησία.
*Ανδρέας Ουλκέρογλου ο προπάππος μου.
Από ότι φαίνεται το ΝτενιζλΊ είχε ξεχωριστό εμπορικό ενδιαφέρον,με αποτέλεσμα στο τέλος του 19ου αιώνος έμποροι από την Σπάρτη να έχουν ξεχωριστές συναλλαγές μαζί τους .
Ανάμεσα στους εμπόρους ήταν και ο Ανδρέας Ουλκερογλου ο πατέρας της γιαγιάς μου Ανδρονίκης από την πλευρά του δικού μου πατέρα ,που μαζί με τα 2 αδέρφια του είχαν μεγάλο εμπορικό κατάστημα.
Αυτό ήταν το δεύτερο κατάστημα μια και αντίστοιχο υπήρχε και στην Σπάρτη της Μ. Ασίας από οποία καταγόταν .
ΔΙΩΞΕΙΣ
Ένας από τους τόπους που υπέστησαν την Καταστροφή και την γενοκτονία από τους Τούρκους, το αδίστακτο αυτό έγκλημα κατά του Ελληνισμού και σύνολης της ανθρωπότητας, υπήρξε και το Ντενιζλί της Φρυγίας, μερικές δεκάδες χιλιόμετρα δυτικά της Φιλαδέλφειας.
Οι Έλληνες της πόλης ζούσαν με αρμονία μα του Μουσουλμάνους μέχρι την έναρξη του Α παγκόσμιου πόλεμου τα πράγματα άλλαξαν δραματικά μετά το 1914 που άρχισε η συστηματική εξόντωση των Ελλήνων Αρμενίων και άρχισαν οι διώξεις.
Ειδικότερα προς το τέλος του Ελληνοτουρκικοίύ πολέμου
Περιγράφει μια κάτοικος του Ντενιζλί αυτή την κατάσταση λέγοντας :
«Πεντακόσιοι Τούρκοι ζεημπέκια με φυσίγγια στη μέση, στο γόνατο, ο καθένας θα σήκωνε απάνου του ένα σωρό σφαίρες.
Μέναν την νύχτα στο εργοστάσιο του Πανταζόπουλου όπου μέναμε και εμείς μερικές οικογένειες των υπαλλήλων. Την μέρα φεύγαν γιατί λεηλατούσαν, την νύχτα γύριζαν και κοιμούνταν. Το πρωί καθώς φεύγαν λέγαν «απόψε όλους τους Χριστιανούς θα τους σκοτώσουμε». Και λέγαμε «Θεέ μου, με τι θάνατο θα πάμε άραγε; Με πιστόλι; Με μαχαίρι; Ποιο θα είναι το τέλος μας; Αυτή η τυραννία βάσταξε δυο ολόκληρα χρόνια».
Όπως γράφει ο Δρ. Ιστορίας Χαραλάμπους Αθ. Μηνάογλου σε ένα άρθρο του στην εφημ. «Κιβωτός της Ορθοδοξίας» << Πολλοί έφυγαν από την Αττάλεια. , Έφυγαν πρώτα γυναίκες, παιδιά και όσοι άντρες γλύτωσαν από τον εκτοπισμό πήγαν και τους βρήκαν μετά .
Πολλοί από αυτούς μείναν στο δρόμο από την πείνα, την κούραση την τυραννία. Παιδάκια μέίναν στον δρόμο Τους λήστευαν στον δρόμο . Τις γυναίκες τις βίαζαν .
Τους λήστευαν και κακομεταχειρίζονταν μέχρι τέλους . «Με την εξορία των συμπατριωτών μας στα βάθη της Ανατολής το 1920, πολλοί χάθηκαν. Όσοι γύρισαν εγκαταστάθηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας» >>.
Ο Ελληνικός Στρατός πλησίασε, αλλά δεν εισήλθε ποτέ στο Ντενιζλί.
Παρόλα αυτά, Έλληνες αλευροβιομήχανοι τους παρείχαν αλεύρι, με αποτέλεσμα να συλληφθούν και να βασανιστούν μετά την Καταστροφή.
Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στην Νίκαια, και ιδίως στην ενορία του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, εγκαταστάθηκαν αρκετοί Ντενιζλιώτες, .
Η αποζημίωση για την περούσια που είχε ο απόγονος του Πανταζόπουλου ο Αθανάσιος Αμπατζόγλου που διασώθηκε ανερχόταν σε 500 στρέμματα καλλιεργήσιμες εκτάσεις που άφησε στο Ντενιζλί, δύο οικείες ανάμεσά τους και το σημερινό δημαρχείο της πόλης του Ντενιζλι του έδωσαν , έλαβε ένα προσφυγικό 50 τ.μ., και αυτό με χρέωση μέρους της αξίας. όπως συνέβη και με τους περισσότερους Μικρασιάτες.
ΣΗΜΕΡΑ
Η πόλη Ντενιζλί έχει πληθυσμό 611.158 κατοίκους (εκτίμηση 2018)
Αρχαίο όνομα Αττούδα διατηρεί ακόμη το Ελληνικό χρώμα της .
Η απόσταση του Ντενιζλί από την Σπάρτη σήμερα είναι 165 χλμ αλλά υπήρχε συγκοινωνία και μεσώ της σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης – Εγιρδήρ.
Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Θα υποθέσουμε ότι είστε εντάξει με αυτό, αλλά μπορείτε να εξαιρεθείτε αν το επιθυμείτε. ΑποδοχήΔιαβάστε περισσότερα
