Αξιολόγηση: “διαβολικός” καρπός της καπιταλιστικής δομής των κοινωνιών, ή βασικό γνώρισμα μιας ανοιχτής δημοκρατικής δομής; (Θεόδ. Κωνσταντινίδη)

πρώτα μια σύντομη ερμηνευτική περιγραφή του όρου της αξιολόγησης: αξιολογώ σημαίνει κατά λέξη μετρώ και υπολογίζω την αξία ενός αντικειμένου, προσώπου, ζώου ή πράγματος, ενός φαινομένου ή μιας κατάστασης. Ως κοινωνικό φαινόμενο αναφέρεται κυρίως στις ποιότητες και ικανότητες ενός ατόμου, που διεκδικεί την ανέλιξή του σε μια χ κοινωνική θέση, με βασικό ερώτημα: τι μπορεί να προσφέρει το άτομο αυτό ως κάτοχος της κοινωνικής θέσης που διεκδικεί αφ’ενός, και στην επίδοση ενός ατόμου, κατόχου ήδη μιας κοινωνικής θέσης, με βασικό ερώτημα:τι πρόσφερε το άτομο αυτό από την κατεχόμενη κοινωνική θέση, αφ’ ετέρου. Πιο απλά: διεκδικεί κάποιος την κοινωνική θέση του Δασκάλου. Αξιολογείται πρώτα με κριτήριο τις ποιότητές του να ανταποκριθεί στο ρόλο του Δασκάλου και δεύτερον, ως Δάσκαλος πια, με κριτήριο την επίδοση και προσφορά του από την κατεχόμενη κοινωνική θέση. Ανταποκρίθηκε επιτυχώς ή όχι και σε ποιο βαθμό στις απαιτήσεις αυτής της θέσης.
Υπό την ως άνω έννοια αποτελεί αποκλειστική προϋπόθεση πλουραλισμού και αξιοκρατίας. Για να προωθηθούν σε κάποια κοινωνική θέση οι πιο άξιοι, πρέπει πρώτα να μετρηθεί η αξία ενός εκάστου, δηλαδή, να αξιολογηθούν.
Αν είναι έγκυρα όσα τονίστηκαν πιο πάνω, γίνεται φανερό πως η αξιολόγηση είναι το θεμέλιο της αξιοκρατίας, που με τη σειρά της αποτελεί το ύψιστο αίτημα κάθε ανοιχτής, δημοκρατικής κοινωνίας. Έλλειψή της σημαίνει αναπαραγωγή μιας κρατούσας κοινωνικής τάξης και ιεραρχικής διάταξης, με τις κοινωνικές θέσεις να είναι προσβάσιμες σε διαδικασίες οικογενειοκρατίας, κομματοκρατίας κλπ. Στις κοινωνίες αυτές επικρατεί έλλειψη κοινωνικής κινητικότητας και κληρονομικώ δικαίω κατοχή των διαφορετικών μεταξύ τους κοινωνικών θέσεων.
Από πλευράς πραγματικότητας και ζωής τώρα, η αξιολόγηση υπήρξε ανέκαθεν και εξακολουθεί να υπάρχει σε όλες τις κοινωνίες, ανοιχτές – δημοκρατικές ή κλειστές- ολοκληρωτικές είναι αυτές. Στις πρώτες υπάρχει μια δυναμική κοινωνική κινητικότητα κοινωνικής ανόδου και καθόδου, με περιορισμό αντίστοιχα την κληρονομικότητα των επαγγελματικών και άλλων κοινωνικών θέσεων, στις δεύτερες επικρατεί κοινωνική στασιμότητα, με συνέπεια το παιδί του εργάτη να γίνεται εργάτης και πάει λέγοντας. Στις ισοπεδωτικές κοινωνίες η αξιολόγηση περιορίστηκε στο ερώτημα της κομματικής προσφοράς και οδήγησε στη γνωστή Νομενκλατούρα.
( περισσότερα για την αξιολόγηση και επίδοση μπορεί να βρει όποιος επιθυμεί στο βιβλίο μου:Κοινωνιολογία του Σχολείου και της σχολικής Τάξης, 1997, εκδόσεις Κυριακίδη – Θεσσαλονίκη)