Δανείστηκε η αρχαιοελληνική σκέψη από την ανατολή ;

Το δόγμα του Πυθαγόρα για τη μετάβαση της ψυχής από ένα σώμα σ΄ένα άλλο (μετενσάρκωση), γιατί να μην είναι δάνειο από την Ινδία, μέσω της Περσίας των Αχαιμενιδών. Όμως, και πριν από τον Πυθαγόρα είναι ιστορικά επιβεβαιωμένο πως μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα παρόμοιες ιδέες και αντιλήψεις κυρίως από την Αίγυπτο, στην οποία ήταν διαδεδομένες. Αλλά και κάτι ακόμα για τον Πυθαγόρα και συγκεκριμένα για τη διδασκαλία του περί κυκλικού σύμπαντος. Γιατί να μην δεχθούμε ότι έλκει την προέλευσή της από την Ινδία και ότι σχετίζεται με τη θεωρία για τους κοσμικούς κύκλους, παρά τις όποιες αμφισβητήσεις κάποιων για το αν υπήρχε ή όχι τον 6ο π.Χ αιώνα; Αλλά και στα μετέπειτα χρόνια συναντούμε πολλές ομοιότητες μέχρι και πλήρεις ταυτίσεις μεταξύ ελληνικής και ινδικής σκέψης και για αρκετά θέματα, όπως λ.χ συμβαίνει με το σύστημα της μυστικής (εσωτερικής) γνώσης, που περιγράφεται στις Εννεάδες του Πλωτίνου, του νεοπλατωνικού φιλόσοφου, και τις γιόγκα – σούτρα που αποδίδονται στον Παταντζάλι, έναν Ινδό ιεροδιδάσκαλο. Και μπορεί ο Πλωτίνος να μην άφησε κάποια μαρτυρία για το αν ήταν γνώστης του ινδικού μυστικισμού, όμως το ό,τι το ινδικό κείμενο είναι αρχαιότερο παραπέμπει στη λογική υπόθεση της αρχικής πηγής.
Ποια, όμως είναι η μετενσάρκωση, η σαμσάρα και το κάρμαν του ινδουισμού;
Το δόγμα της μετενσάρκωσης και νέας γέννησης, σε συνδυασμό με τη συνεπικουρία της πίστης στο κάρμα (πράξεις που έγιναν κατά την προηγούμενη ζωή), καθορίζει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ένα έμβιο ον, ύστερα από κάποια παραμονή του στον παράδεισο ή στην κόλαση ξαναγεννιέται. Όλη αυτή η διαδικασία της νέας γέννησης είναι η γνωστή μας σαμσάρα. Τα όντα που είναι παγιδευμένα στον κύκλο αυτής, περιφέρονται μέσα σ΄ένα ακατάπαυστο και αέναο ρεύμα περιοδικών επανόδων στη ζωή, με τη μία ή την άλλη μορφή.
Κάθε γήινη διαδικασία νοείται ως κυκλική και η εγκόσμια ύπαρξη στο σύνολό της υπόκειται στον ίδιο κύκλο. Η σαμσάρα δεν έχει αρχή και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει ούτε τέλος. Δεν είναι ένας κύκλος προοδευτικής ανέλιξης ή μια διαδικασία καθαρμού, αλλά μια ατελεύτητη υποταγή. Το κάρμαν συνδέει το άτμαν, δηλαδή τον εαυτό των όντων με τον κόσμο, εξαναγκάζοντάς τα να περιφέρονται σε ατελείωτη κίνηση, μέσα από άπειρους κύκλους γέννησης και θανάτου. Αυτή η πεποίθηση είναι άρρηκτα  συνδεδεμένη με τις πατροπαράδοτες βεδικές αντιλήψεις για την κοινωνία και την επίγεια ζωή. Απ΄τη μια η αποδοχή που μπορεί να προσεγγίσει τη μοιρολατρία, ότι δηλαδή κάθε ατύχημα στη ζωή του ανθρώπου είναι συνέπεια του κάρμαν (των πράξεών του) και επομένως δικό του έργο είναι και από την άλλη η μοιρολατρική επίσης πεποίθηση, ότι η πορεία της ιστορίας του κόσμου προκαθορίζεται απ΄το συλλογικό κάρμαν.

Ηλίας  Κ  Μάρκου
iliaskmarkou@yahoo.gr