Ο αείμνηστος Αθανάσιος ευεργέτης της Κοζάνης και φίλος καλός, αποδήμησε προ 40 σαράντα ημερών στη Ζυρίχη Ελβετίας όπου ζούσε, επιφέροντας βαθιά θλίψη στην οικογένειά του. Η εξόδιος ακολουθία ετελέσθη την 10ην Δεκεμβρίου 2022, στον Ιερό Ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Κοζάνης και ετάφη στον οικογενειακό τάφο που έχει στο κοιμητήριο της Κοζάνης η οικογένεια Γκέρτσου κατόπιν επιθυμίας του , όπου έχουν ενταφιαστή ο πατέρας του Κωνσταντίνος μεγάλος ευεργέτης και η μητέρα του Ευθυμία .Το μνημόσυνο θα τελεστεί την Κυριακή 15-1-2023, στην Εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Κοζάνης.
Στη μνήμη του αειμνήστου Θανάση θα μεταφέρω παρακάτω τη συνάντηση που είχαμε τον Οκτώβριο του 2016 στην Κοζάνη την οποία είχε επισκεφθεί και δυστυχώς ήταν η τελευταία φορά που ήρθε στην Κοζάνη, έχοντας μεγάλο ενδιαφέρον για τη γενέτειρα του ιδίου και της οικογένειας , συνεχίζοντας να προσφέρει. Μάλιστα, τελευταίως βοήθησε και το σύλλογο Κοζανιτών Θεσσαλονίκης ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ να εκδώσει το ετήσιο τεύχος 84-85 των Ελιμειακών περισπούδαστο περιοδικό με συνεργάτες επιστήμονες . Στην Κοζάνη όταν ερχότανε , τον φιλοξενούσε το ζεύγος Δημήτρης και Κατερίνα Κωστούλα τους οποίους πάντρεψε ο Θανάσης και είναι κουμπάρος .
Τον Οκτώβριο λοιπόν του 2016 συναντηθήκαμε με τον φίλο Θανάση στην Κοζάνη και μιλήσαμε για την ιστορία της Κοζάνης , για γεγονότα και στιγμιότυπα αυτής καθώς και για την πορεία της ζωής του Θανάση και της οικογένειας του Γκέρτσου την οποία μου εξιστόρησε με πολύ καλή διάθεση . Ο προπάππος του Κωνσταντίνος Γκέρτσος γεννήθηκε στο χωριό Μεγάροβο που είναι έξω από το Μοναστήρι-Μπίτολα της Βόρειας Μακεδονίας και είναι Βλάχικης καταγωγής. Από την Ήπειρο, ίσως από τους Καλαρρύτες. Είχε έξι (6) παιδιά , 5 κορίτσια και ένα αγόρι, το Θανάση, μετέπειτα παππού του. Είχε εργαστήριο ο Κωνσταντίνος Γκέρτσος και έβαφε υφάσματα , νήματα για τους αργαλειούς και νερόμυλο που άλεθε γεννήματα με αυτά ασχολήθηκε και ο γιός του Θανάσης ο οποίος γεννήθηκε το 1865, Ήρθε στην Κοζάνη και εργάστηκε στον Δημήτριο Μούκα, αδελφός του ευεργέτη Χαρίση Μούκα . Ο Δημήτρης είχε κατάστημα χρωμάτων και είχε τρεις θυγατέρες. Μία από αυτές την Άννα Σανούκο την πάντρεψε με το Θανάση Γκέρτσο ,ο γάμος έγινε το 1896 στην Κοζάνη και απέκτησαν τέσσερα παιδιά. Τον Κωνσταντίνο, τον Δημήτριο, την Βασιλική και τον Θεόδωρο. ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε το 1897, ήταν συμμαθητής με τον πατέρα μου Γιώργο στο σχολείο και φίλοι. Σπούδασε χημικός και το 1927 άνοιξαν στην Αθήνα εργοστάσιο Φαρμάκων «Βιοφάρμ» και χρωμάτων «βιοχρώμ» . το οποίο διαχειρίζονταν ο αδελφός Δημήτριος παντρεμένος με Κοζανίτισσα την Αικατερίνη το γένος Τσιμηνάκη μεγάλη οικογένεια της Κοζάνης, και συνεχίζουν σήμερα τα παιδιά του. Τις άλλες επιχειρήσεις είχαν ο Κώστας και ο Θεόδωρος Ο Κώστας παντρεύτηκε το 1931 την Ευθυμία Λαρδή και απέκτησαν δύο παιδιά τον Θανάση 1932 και την Κοραλία 1936. ο Κώστας εγκαταστάθηκε οικογενειακός στη Ζυρίχη το 1947 όπου και είχαν την έδρα των επιχειρήσεων. Διετέλεσε και επίτιμος πρόξενος στη Ζυρίχη του Ελληνικού κράτους. Ο Θανάσης είχε γεννηθεί στην Αθήνα και συνέχισε τις σπουδές του στο πολυτεχνείο της Ζυρίχης από το οποίο έλαβε το πτυχίο του χημικού- μηχανικού με τον τίτλο του διδάκτορα. Είναι πολύγλωσσος. Ο Θεόδωρος εγκαταστάθηκε στο Παρίσι το 1948 , παντρεμένος με Αμερικανίδα που την είχε γνωρίσει στην Αθήνα και είχαν μία κόρη που σπούδασε στην Αμερική και έμεινε εκεί. Με το Θανάση γνωριζόμαστε από το 1960 , όταν ήταν Διευθύνων σύμβουλος της Εταιρείας ΤΑΝΤΕΞ Α.Ε. του Γκέρτσου στην Αθήνα , που εισήγαγε αυτοκίνητα ΜΑΝ και μεγάλα μηχανήματα κατασκευής έργων , τα οποία αντιπροσώπευα στην Κοζάνη έχοντας εμπορική επιχείρηση. Επίσης αντιπροσώπευε ο Γκέρτσος και τη γνωστή Φίρμα ΜΠΟΣ που κατασκευάζει ηλεκτρικές συσκευές, ψυγεία, κουζίνες πλυντήρια και κάθε αντικείμενο αυτών, Ιατρικά εργαλεία και πολλά άλλα. Η έδρα της εταιρείας ήταν στην Ιερά οδό των Αθηνών . Διατηρούμε από τότε τη φιλία μας. Εκτός από την Ελλάδα αντιπροσώπευαν τα εργοστάσια αυτά και στην Ν. Αφρική, στην Αίγυπτο και στην Πορτογαλία. Ταχτικά επισκέπτονταν ο Θανάσης ως εκπρόσωπος των επιχειρήσεων Γκέρτσος , είχαν και άλλες διάφορες δουλειές , με άλλες χώρες και με την Αμερική. Μετά από 20 χρόνια λειτουργίας έκλεισε η Τάντεξ. Ο Θανάσης παντρεύεται το 1967 την Μαριλένα Παπανικολάου και απέκτησαν τέσσερα παιδιά, την Θεοδώρα, την Ελεονόρα, τον Κωνσταντίνο και τον Θεόδωρο που είναι επιστήμονες και έχει 7 εγγόνια. Η γυναίκα του Μαριλένα απεβίωσε το 2013.
Στις συναντήσεις μας ,μου είπε ένα ιστορικό από τα πολλά που ήξερε και θα τα αναφέρω, ότι το 1940 η Αμερικανική Κυβέρνηση λόγω του πολέμου, συγκέντρωνε στην Ελβετία τους Αμερικανούς που ήταν στην Ευρώπη και από κει τους προωθούσε στην Αμερική . Ο Θεόδωρος Γκέρτσος Θείος του ,ήταν παντρεμένος με Αμερικανίδα και πήγαν στην Ελβετία, καθίσανε όμως στη Ελβετία γιατί ο Θεόδωρος είχε αναπτύξει σχέσεις με επιχειρηματίες σν Ελβετία. το 1948 μετά τη λήξη του Πολέμου ο Θεόδωρος εγκαταστάθηκε στο Παρίσι . Ο Κώστας Γκέρτσος εγκαταστάθηκε οικογενειακός το 1947 στην Ελβετία όπου είχαν την έδρα των επιχειρήσεων.
Άλλο ιστορικό του πολέμου μου είπε ότι διάβασε στο βιβλίο μου «ΚΟΖΑΝΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ» για τον βομβαρδισμό της Κοζάνης από τους Ναζί τον Απρίλιο του 1941, ημέρα Πέμπτη , ώρα 5 μ.μ. και 10 του μηνός, και ότι μια βόμβα έπεσε στο σπίτι του Δόκου και το κατέστρεψε. Μου διευκρινίζει ότι το σπίτι αυτό ήταν του παππού του Θανάση Γκέρτσου , επί της οδού Π. Μελά ,το είχε δώσει ο παππούς προικώου στο γαμπρό του Δημοσθένη Δόκου Δικηγόρου που παντρεύτηκε την κόρη του Βασιλική, απέκτησαν δυο κόρες. Ο Δόκος εξελέγη και Βουλευτής, προσθέτω, το 1951-1956, και 1958-1961.
Ο Πατέρα του Κώστας Γκέρτσος, ζώντας στην Ελβετία διετέλεσε επίτιμος πρόξενος της Ελλάδος για 20 χρόνια. Βοήθησε την Ελληνική παροικία στην Ελβετία και ιδιαιτέρως τους Κοζανίτες. Επίσης και την Ορθόδοξη εκκλησία. Ιδρύθηκε στη Γενεύη από το πατριαρχείο Διορθόδοξο κέντρο, και είχε καλέσει ο Κώστας Γκέρτσος την εκκλησιαστική χορωδία της Κοζάνης συνοδευόμενη και από τον μητροπολίτη μακαριστό Διονύσιο, και λειτούργησαν στα εγκαίνια του Ναού. Παρουσία του Πατριάρχου μακαριστού κυρού Αθηναγόρα. Ο πατριάρχης του απένεμε τον τιμητικό τίτλο του Μεγάλου άρχοντα και λογοθέτη καθώς και τα ανώτερα παράσημα των Πατριαρχείων Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων. Ήταν χορηγός του Ορθοδόξου κέντρου της Γενεύης.
Το 1971 11η Οκτωβρίου απελευθέρωσης της Κοζάνης εγκαινιάστηκε το Γκέρτσιο κτήριο ως οικοτροφείο θηλέων και στέγαση οικοτεχνικών σχολών. Η δωρεά έγινε εκ μέρους των τριών αδελφών Γκέρτσου Κωνσταντίνου , Δημητρίου και Θεοδώρου στη μνήμη των γονέων τους Αθανασίου και Άννας και ονομάστηκε προς τιμήν των Δωρητών «Γκέρτσιο εκκλησιαστικό ίδρυμα» . Ο Δήμος Κοζάνης απένειμε στον Κώστα το χρυσούν μετάλλιον της Πόλης και έδωσε το όνομα του ευεργέτη σε κεντρική οδό της Πόλης. Ο Κώστας πέθανε σε ηλικία 80 ετών στη Ζυρίχη την 16-Αυγοθστου 1977 και ετάφη στο νεκροταφείο της Κοζάνης, κατόπιν επιθυμίας του, σε οικογενειακό τάφο, όπου ετάφη και η γυναίκα του. Ο αείμνηστος Θανάσης ερχότανε κάθε χρόνο το μήνα Αύγουστο με την οικογένειά του και τελούσε τρισάγιο στη μνήμη των γονέων του. Δείγμα ευγενικής πατριαρχικής οικογένειας που είχε τιμηθεί και από το Οικουμενικό Πατριαρχείο για την προσφορά στην Ορθοδοξία. Απονεμήθηκε στον αείμνηστο Θανάση από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο ο τιμητικός εκκλησιαστικός τίτλος του « «Άρχοντα Ακτουάριου» .Επίσης και από την Ελληνική Κυβέρνηση το μετάλλιο του Τάγματος της τιμής. Ως επίτιμος πρόξενος στη Ζυρίχη μετά τον θάνατο του πατέρα του, για 20 χρόνια,1978-98. Ζούσε μεταξύ Αθηνών και Ζυρίχης, βοήθησε πολύ τους Κοζανίτες και μάλιστα από τα χωριά των Καμβουνίων. Ιδρύθηκε σύλλογος στη Ζυρίχη από το χωριό Λιβαδερό, λόγω μεγάλου αριθμού ανθρώπων που ζούνε στη Ζυρίχη και είναι καλά αποκαταστημένοι .
Μιλώντας για το Γκέρτσειο ίδρυμα που ήταν οικοτροφείο και απέβλεπε στην εκμάθηση χειροτεχνίας, ραπτικής, νοσηλευτικής και άλλων χειροτεχνικών εργασιών για φτωχά κορίτσια , πως λειτούργησε τα πρώτα χρόνια, καθώς και πως γνωρίστηκε ο πατέρας του με τον μακαριστό μητροπολίτη Διονύσιο που επιθυμούσε να ιδρυθεί ένα οικοτροφείο και ανταποκρίθηκε ο Κώστας Γκέρτσος με την ίδρυση του κτηρίου. Ο Θανάσης ενδιαφέρεται για το Γκέρτσιο που σήμερα δεν εκπληρώνει τον φιλανθρωπικό σκοπό για τον οποίο η οικογένειά του το έχει κατασκευάσει και είναι πλέον εγκαταλειμμένο, θλίβομαι πραγματικά μου λέει για την κατάστασή του, τα έλεγε όλα αυτά με πόνο ψυχής.
Επίσης ,μου μίλησε για το ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο, που είναι δωρητής, και τις σκέψεις του που έχει πώς να συνεχίσει τη λειτουργία του .Προ ετών έφερε έναν ειδικό επιστήμονα που συζήτησαν με τη διοίκηση του συνδέσμου γραμμάτων και τεχνών, για την πορεία του Μουσείου. Με δαπάνες του εκδόθηκε το 2018 ο τελευταίος τόμος αριθμός 22 ,των Δυτικομακεδονικών γραμμάτων για τα 50 χρόνια από την ίδρυση του συνδέσμου γραμμάτων και τεχνών. Καθώς και ενημερωτικά φυλλάδια σε Ελληνική και ξένη γλώσσα για τα δύο Μουσεία, του Λαογραφικού και του Μακεδονικού αγώνα στο Μπούρινο.
Τον Σεπτέμβριο του 1991 τιμήθηκε ο Θανάση ως ευεργέτης της Κοζάνης από τον αθλητικό σύλλογο Εθνικό Κοζάνης ,στον οποίο ήμουνα Πρόεδρος. Στα Γραφεία του συλλόγου παρουσία όλης της οικογένειας. Υπάρχουν φωτογραφίες.
Το 1992 εγκαταστάθηκε ο Θανάσης στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, όπου δημιούργησε εμπορική επιχείρηση . Στην Αγία Πετρούπολη ενδιαφέρθηκε και ασχολήθηκε με ιστορικά θέματα . Μέλος του Κέντρου Ελληνο-Ρωσικών ιστορικών (Κ.Ε.Ρ.Ι.Ε.), υποστήριξε οικονομικά εκδόσεις και μεταφράσεις έργων Ρώσων ιστορικών που σχετίζονται με την νεότερη Ελληνική ιστορία. Όπως του ιστορικού Γιουρι Ντμίτριεβιτς Πριάχιν, που περιλαμβάνονται δοκίμια της ναυτικής ιστορίας Ελλάδος –Ρωσίας 18ος – 19ο αιώνας , τα οποία μετέφρασε στην Ελληνική γλώσσα δαπάνες του, μου έχει αποστείλει ένα βιβλίο από αυτά. Δημοσιεύω το εξώφυλλο του Βιβλίου, και στην πίσω πλευρά αυτού τις ευχαριστίες του ΚΕΡΙΕ «Το Δ.Σ. του ΚΕΡΙΕ εκφράζει τις ευχαριστίες του στον τακτικό χορηγό των εκδόσεων και εξέχων μέλος του ΚΕΡΙΕ Δρ. Αθανάσιο Γκέρτσο» .
Μου είπε επίσης , ότι όταν ήταν στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, πήγε στο μοναστήρι του Νέφσκι, εκεί ήταν κοιμητήριο των Ιερωμένων, όπου ετάφη και ο Ευγένιος Βούλγαρης, που ήταν μητροπολίτης στη Ρωσία τον είχε φέρει στη Ρωσία από το Άγιο Όρος η Μεγάλη Αικατερίνη, τότε ήταν Τσαρίνα . Για να δει τον τάφο του Ευγένιου Βούλγαρη, και συμπληρώνει ο Θανάσης ., ο Ευγένιος Βούλγαρης είχε διδάξει στην περίφημη σχολή της Κοζάνης το 1750, απάντηση , Θανάση με εκπλήσσεις , βλέπω γνωρίζεις πολύ καλά τη σχολή που τότε ήταν σχεδόν ένα μικρό πανεπιστήμιο στην πνευματική ιστορία της Κοζάνης. Ο τάφος δεν υπάρχει μου λέει , ευτυχώς που διασώζεται μόνο η ταφόπλακα στο Μουσείο του Νέφσκι , και γράφει επάνω Ελληνικά και Ρωσικά, την έχει βγάλει φωτογραφία και θα μου την στείλει δεν την έχω. Στην Αγία Πετρούπολη επίσης είχε γνωρίσει δύο Ρώσους Ιστορικούς οι οποίοι είχαν εκδώσει δύο βιβλία για τους Έλληνες της Αγίας Πετρούπολης και τους Έλληνες που έζησαν στη Ρωσία. Ο ένας είναι Ελληνικής καταγωγής ο Φώτης Μουρατίδης ο οποίος γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη και εκεί διαμένει, ο πατέρας του, Ιβάν Φιλίπποβιτς Μουρατίδης, διετέλεσε Ναύαρχος στο Ρωσικό Στόλο. Τα έχει μεταφράσει ο Θανάσης και τα εξέδωσε σε βιβλία Μου έστειλε το βιβλίο του Μουρατίδη, Είναι πολύ σπουδαίο, γράφει για τη διάκριση των Ελλήνων . Θα έχουμε πολλά να πληροφορηθούμε για τους Έλληνες που δραστηριοποιήθηκαν επιχειρηματικά, πνευματικά και σε ανώτερα αξιώματα στη Ρωσία τα χρόνια τα παλιά. Άλλωστε έχουμε και πολλούς Έλληνες που σκοτώθηκαν στο Β.΄ Παγκόσμιο πόλεμο στη Ρωσία όπου ήσαν εγκαταστημένοι.
Ο Θανάσης μου έλεγε συνεχώς για τη γιαγιά Σανούκο-Άννα , την είχαν μαζί τους στη Ζυρίχη, και πηγαίνανε τη γιαγιά βόλτα κάθε ημέρα στη Λίμνη της Ζυρίχης με πλοιάριο. Στο σπίτι τους έλεγε πολλές ιστορίες για την Κοζάνη, πως ήταν τότε, πως ζούσαν ,πως είχε πατριαρχικές οικογένειες και μεγάλωναν τα παιδιά τους με Χριστιανικές αρχές . Τηρούσαν τα ήθη και έθιμα με ευλάβεια. Κάθε Χριστούγεννα τους έκανε η γιαγιά Γιαπράκια με αρμιά. Η γιαγιά Σανούκο-Άννα έζησε 93 χρόνια . Πέθανε το 1967 στη Ζυρίχη. Τα έλεγε όλα αυτά ο αείμνηστος φίλος Θανάσης με συγκίνηση αναπολώντας τις παιδικές του αναμνήσεις και τη σεβάσμια γιαγιά του με τα σοφά της λόγια.
Στο τέλος των ρώτησα για τις καμπάνες που έφερε από τη Ρωσία στην εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης. Του ρωτάω αν είναι από την Αγία Πετρούπολη, Διότι έτσι κυκλοφόρησε. Μου είπε ότι υπήρχαν πολλές διαδικασίες από τη Ρωσία, για να πάρουμε τις καμπάνες, ενώ είχε φέρει και έναν ειδικό Ρώσο για να ελέγξει το καμπαναριό εάν μπορεί να κρατήσει το βάρος από τις καμπάνες. Μετά από τη δυσκολία αυτή με τις ρωσικές καμπάνες ,πήρε Ελληνικές καμπάνες από την Αθήνα και τοποθετήθηκαν στο καμπαναριό της εκκλησίας των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Πιστεύω να έχουν καλό σήμαντρο μου λέει, βεβαίως του λέω ,ακούγονται σε μεγάλη έκταση και ο ήχος είναι εκκλησιαστικός- λατρευτικός.
Ο αείμνηστος Θανάσης ήταν ένας Αξιόλογος και Αξιοπρεπείς άνθρωπος με Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Παρών σε όλα , και με ευαισθησίες ανθρωπισμού, να προσφέρει στην Εκκλησία, στην κοινωνία και στον Ελληνισμό με χορηγίες και με δωρεές, ανταποκρινόμενος στην πνευματική κληρονομιά των προγόνων μας των περασμένων αιώνων και της οικογένειάς του με τις ευεργεσίες τους.
Εξιστορώντας δι’ ολίγων τη διαδρομή της ζωής της οικογένειας Αθανασίου Κ. Γκέρτσου. Βλέπουμε τις ευεργεσίες του, τις προφορές του και την αγάπη του για τη γενέτειρα της οικογένειας Γκέρτσου και την επιθυμία του να ταφή στον οικογενειακό τάφο στο κοιμητήριο Κοζάνης έχοντας βαθιά συναίσθηση και Χριστιανική αντίληψη ότι η θέση του σώματός του να είναι δίπλα στην οικογένεια και νεκρός να τους συντροφεύει .
Ο Κύριος να αναπαύσει την ψυχή του αειμνήστου Θανάση και να τον τοποθετήσει στον Αμπελώνα Του. Πορεύσου ,αείμνηστε φίλε Θανάση, στην αιωνιότητα του σύμπαντος και της ιστορίας . Η Ευδοκία του Κυρίου να απαλύνει τον πόνο της οικογένειας σου . Η γη της Κοζάνης που σε δέχτηκε να είναι απαλή και δροσερή και ο ήχος από τις Καμπάνες του Κωδωνοστασίου της εκκλησίας των Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης που είχες δωρίσει να σε συντροφεύουν. Θα θυμόμαστε την ευγενική σου συμπεριφορά και την ελεήμονα καρδιά σου.
Φωτογραφίες
1.Συνάντηση με τον Θανάση Γκέρτσο Οκτώβριος 2016 σε εστιατόριο της Κοζάνης τρώμε και μιλάμε.
2.Σεπτέμβριος 1991 στο γραφείο του Εθνικού Κοζάνης τιμάτε ο Θανάσης από το σύλλογο , ως ευεργέτης . Μαζί του είναι και η οικογένειά του . η Γυναίκα του τα τρία μόνο παιδιά του, ο Θεόδωρος, η Ελεονόρα, και η Θεοδώρα, λείπει ο Κωνσταντίνος.
3. Προσφέρω στο Θανάση μετάλλιο του συλλόγου μαζί και δίπλωμα σε περγαμηνή, από το συμπόσιο των 20 χρόνων ιδρύσεως του συλλόγου Εθνικός. Ήμουνα πρόεδρος του συλλόγου.
4. Το ξώφυλλο του βιβλίου «Έλληνες Ναύαρχοι και Στρατηγοί του Ρωσικού Πολεμικού Ναυτικού» που εξεδόθη με χορηγία του Αθανασίου Κ. Γκέρτσου.
Γιάννης Κορκάς
