Την Κυριακή 4 Ιουνίου 2023 συμπληρώνονται 37 χρόνια από τη χειροτονία του μακαριστού μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη, (1986-2023). Ήταν η 22α Ιουνίου 1986, ημέρα Κυριακή της Πεντηκοστής, όταν ο π. Ιωάννης Ζηζιούλας χειροτονήθηκε μητροπολίτης Περγάμου Υπέρτιμος και έξαρχος κόλπου Αδραμυττηνού στον Πατριαρχικό Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι,
στην Κωνσταντινούπολη, παρουσία του αοιδίμου Πατριάρχου Δημητρίου.
Ο Ιωάννης Ζηζιούλας γεννήθηκε το 1931 στο Καταφύγι Κοζάνης, άλλοτε κεφαλοχώρι των Πιερίων, και μεγάλωσε στην Κοζάνη. Αποφοίτησε από το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο Κοζάνης το 1949. Σπούδασε Θεολογία στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Αθηνών και συμπλήρωσε τις σπουδές του στο περίφημο πανεπιστήμιο Χάρβαντ της Βοστώνης των ΗΠΑ, στο οποίο και παρέμεινε επί τρία χρόνια, διδάσκοντας ως καθηγητής. Παρά την επίμονη πρόταση του πρυτάνεως να παραμείνει στο πανεπιστήμιο, επέστρεψε στην Ελλάδα, για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. Στη συνέχεια ακολούθησε ακαδημαϊκή καριέρα. Προσελήφθηκε στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης στη Σκωτία, αφού επρώτευσε στην κρίση για τη θέση αυτή, υποσκελίζοντας ένδεκα συνυποψήφιους βρετανικής καταγωγής. Δίδαξε ως καθηγητής στα πανεπιστήμια της Γλασκώβης, Εδιμβούργου και Λονδίνο επί 25 χρόνια. Το 1989 τον συνάντησα στο Λονδίνο γεμάτος μνήμες από την Κοζάνη. Επίσης, δίδαξε στη θεολογική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ υπήρξε και καθηγητής επισκέπτης σε πανεπιστήμια άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Παράλληλα, ασκούσε και τα καθήκοντα του ως μητροπολίτης Περγάμου και μέλος της Πατριαρχικής Συνόδου, αναλαμβάνοντας υψηλές αποστολές.
Το 1993 εκλέχτηκε Ακαδημαϊκός και το 2002 διετέλεσε πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Συνέγραψε πολλές θεολογικές μελέτες. Ένα από τα κείμενά του, «Ελληνισμός και Χριστιανισμός. Η συνάντηση των δύο κόσμων», καταχωρίστηκε στον 6ο τόμο της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους» (Εκδοτική Αθηνών), για το οποίο είχε εκφραστεί ο αείμνηστος σοφός και Ακαδημαϊκός Κων. Τσάτσος, πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, με ιδιαίτερο ενθουσιασμό.
Η πρώτη πρόταση να γίνει προσέλθει στις τάξεις του κλήρου του έγινε από τον αοίδιμο μεγάλο Πατριάρχη Αθηναγόρα το 1971, όταν ήταν καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. Ο Ιωάννης ευχαρίστησε τον Πατριάρχη για την τιμή και τον παρεκάλεσε να επανέλθουν εις ευθετότερο χρόνο, διότι ήθελε να συνεχίσει την πανεπιστημιακή διδασκαλία. Το 1974 ο διάδοχος του Αθηναγόρα, Πατριάρχης Δημήτριος του έκανε εκ νέου πρόταση, η οποία δεν προχώρησε, αλλά τελικά, μετά από συνεχείς οχλήσεις, δέχτηκε το 1986 να εισέλθει στις τάξεις του ιερού κλήρου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Παρεκάλεσε όμως να συνεχίσει παράλληλα προς την εκκλησιαστική και την ακαδημαϊκή δραστηριότητα, με την οποία ήταν στενά συνδεδεμένος, αίτημα που έγινε δεκτό από την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Έτσι, εκλέχτηκε ομόφωνα από την Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου σε Αρχιερέα μετά από «αθρόον χειροτονία». Η «αθρόον» χειροτονία» είναι μια σπάνια πράξη, διότι εντός μιας εβδομάδας έγινε η χειροτονία του σε Διάκονο, Πρεσβύτερο και Μητροπολίτη Περγάμου. Την ιδιαίτερη αυτή τιμή και το «Αθρόον» της αναδείξεως του δικαιολόγησε ο αοίδιμος Πατριάρχης Δημήτριος με τις παρακάτω φράσεις κατά την επίσημη αναγγελία της εκλογής:
«Μετά την έναγχον γενομένην είσοδόν σου εις τας τάξεις του ιερού κλήρου έδοξε τη Μητρί Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία όπως προαγάγη σε και εις Αρχιερέα αυτής, σήμερον δε γενομένων προς τούτο κανονικών ψήφων εν τω καθ’ ημάς Πανσέπτω Πατριαρχικώ Ναώ εξελέγης Μητροπολίτης της Αγιωτάτης Μητροπόλεως Περγάμου.Τούτο αγγέλλοντές σοι ήδη μετά χαράς, εκφράζομεν την ήν έχομεν βαθείαν πεποίθησιν ότι μέλλεις, ίνα τιμήσης το υψηλόν τούτο και επίζηλον αξίωμα, όπερ αθρόον έλαβες παρά της εκκλησίας. Περί τούτου εγγυώνται τα περικοσμούντα σε πολλά προσόντα και εφόδια,δι’ών επί σειρά ετών ευσυνείδητος και λίαν αποδοτικώς ως λαϊκός θεολόγος διηκόνησας αυτή από διαφόρων θέσεων και υπευθύνων αποστολών και χάρις εις τα οποία απέκτησας φήμην διακεκριμένου συγχρόνου θεολόγου, δίδοντος πολύτιμον μαρτυρίαν των πνευματικών θησαυρών της Ορθοδοξίας από τε υψηλών βημάτων και πανεπιστημιακών εδρών και διά των συγγραμμάτων σου …».
Παρόμοιες περίπου εκφράσεις χρησιμοποίησε ο αοίδιμος Πατριάρχης Δημήτριος και στην προσφώνηση του κατά τη χειροτονία του εις Μητροπολίτην, την Κυριακήτης Πεντηκοστής του 1986.
«Η Μήτηρ Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία οίδεν αυτού τα έργα, εξετίμησε την πολύτιμον προσφοράν και διακονίαν αυτού από τε υψηλών βημάτων και πανεπιστημιακών εδρών και ως απεσταλμένος Αυτής ειςδιάφορα διορθόδοξα και διαχριστιανικά συνέδρια και διμερείς και πολυμερείς θεολογικούς διαλόγους και απεφάσισεν όπως άμα τη εισόδω αυτού εις τας τάξεις του ιερού κλήρου αυτής ανυψώση αυτόν και εις το αρχιερατικόν αξίωμα … Με τας σκέψεις και τα αισθήματα αυτά η Μήτηρ Εκκλησία σε προπέμπει ως τετελειωμένον Αρχιερέα αυτής, εις συνέχισιν της τίμιας προσφοράς σου, ήτις περιποιεί τιμήν εις αυτήν και συγχαίρουσα τη υμετέρα Ιερότητι, Εύχεται πλούσιαν καρποφορίαν .. .κ.λπ.».
Η εκλογή και χειροτονία του ως Μητροπολίτου Περγάμου είχε στην Ελλάδα και Διεθνώς εξαιρετικά θετική απήχηση. Οι εφημερίδες των Αθηνών έγραψαν για την εκλογή αυτή ευνοϊκά σχόλια και ο γνωστός δημοσιογράφος περί των εκκλησιαστικών αείμνηστος Σπύρος Αλεξίου έγραφε ότι:«Η ανάδειξη του Ιωάννη Ζηζιούλα σε εν ενεργεία ιεράρχη του Οικουμενικού θρόνου αποτελεί σταθμό στα χρονικά της εξελίξεως του Φαναριού και του κλήρου της Κωνσταντινουπόλεως κατά τα τελευταία χρόνια. Διότι ο νέος μητροπολίτης Περγάμου είναι αναγνωρισμένος ως ένας από τους κορυφαίους -αν όχι ο κορυφαίος- θεολόγος του κόσμου στον χώρο της Ορθοδοξίας».
Στη χρονική αυτή περίοδο των 37 ετών αρχιερατείας του (Ιούνιος 1986 – Φεβρουάριος 2023),επέδειξε σημαντική προσφορά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Το εκπροσώπησε στις συναντήσεις με τους Πατριάρχες και τους προκαθημένους των Ορθοδόξων εκκλησιών καθώς και με τους επικεφαλής των άλλων εκκλησιών και δογμάτων, με πετυχημένη διπλωματική αποστολή. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος στη συνάντησή μας στο Φανάρι, στην έδρα του Πατριαρχείου το 1993, όταν του ανέφερα ότι ο Μητροπολίτης Περγάμου κ Ιωάννης είναι συμπατριώτης και φίλος μου, μου είπε ότι τον έχουμε άτυπο υπουργό των Εξωτερικών, προσθέτοντας ότι μας εκπροσωπεί επάξια στις διάφορες συναντήσεις του εξωτερικού. Ο Μητροπολίτης κυρός Ιωάννης συμμετείχε επίσης στο προεδρείο μαζί με τον πρίγκιπα Φίλιππο της Αγγλίας στα παγκόσμια συμπόσια, οκτώ τον αριθμό, για την προστασία του περιβάλλοντος, στα οποία ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος πρωτοστατεί και ένεκα αυτού αποκαλείται παγκόσμια ο Πράσινος Πατριάρχης. Υπήρξε επίσης Διευθυντής του γραφείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ελλάδα, εκπροσωπώντας το Πατριαρχείο στην Ελληνική Πολιτεία.
Ενδεικτικά αναφέρω μερικές τιμητικές θέσεις του στον Ορθόδοξο χώρο. α) Πρόεδρος της διεθνούς επιτροπής του επίσημου θεολογικού διαλόγου της Ορθοδόξου εκκλησίας με την Αγγλικανική εκκλησία. β)Εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη διεθνή επιτροπή του επισήμου θεολογικού διαλόγου μεταξύ της Ορθοδόξου και της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. γ)Πρόεδρος της Διορθοδόξου επιτροπής για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. δ) Μέλος της κεντρικής επιτροπής και της επιτροπής πίστεως και Τάξεως του Παγκοσμίου συμβουλίου. ε)Πρόεδρος της Διορθοδόξου προπαρασκευαστικής επιτροπής της συνάξεως των προκαθημένων των Ορθοδόξων εκκλησιών που έγινε στο Φανάρι την Κυριακή της Ορθοδοξίας του 1992 καθώς και της Κρήτης(16Ιουνίου 2016).Συμμετείχε σε πάρα πολλά συνέδρια πανεπιστημίων και άλλων φορέων παγκοσμίως, ενώ έλαβε πολλές προσκλήσεις για διαλέξεις σε πανεπιστήμια και πνευματικούς χώρους σε χώρες της Ευρώπης.
Το έργο που επιτελούσε είναι, ας μου επιτραπεί η λέξη, τιτάνιο, διότι βρισκόταν σε διαρκή κίνηση, επισκεπτόμενος τα άλλα Ορθόδοξα Πατριαρχεία, την έδρα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και των άλλων Δογμάτων, σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις και χώρες. Επίσης, τακτικά επισκεπτόταν την Κωνσταντινούπολη, ως μέλος της Ιεράς Συνόδου. Επίσης, είχε την επίβλεψη του Πατριαρχικού Γραφείου Αθηνών και βέβαια συμμετείχε στις συνεδριάσεις της Ακαδημίας Αθηνών και στις εκδηλώσεις που διοργανώνει η Ακαδημία κάθε Δεκέμβριο, απονέμοντας βραβεία και επαίνους σε πρόσωπα συλλόγους, επιστήμονες και συγγραφείς, καθώς και πολίτες που επέδειξαν αλτρουισμό και αυτοθυσία σώζοντας συνανθρώπους.
Το 2003 τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο με τον «Ανώτατο Ταξιάρχη του Φοίνικος». Από πολλά πανεπιστήμια της Ευρώπης και άλλους φορείς, μητροπόλεις και ιδρύματα, έλαβε τιμητικές διακρίσεις. Επίσης, να αναφέρω δύο πρωτοβουλίες του. Κατόπιν εισήγησής του, τιμήθηκε απότην Ακαδημία Αθηνών ο Σύνδεσμος Γραμμάτων και Τεχνών Κοζάνης για τη δημιουργία του Λαογραφικού και Ιστορικού Μουσείου Κοζάνης. Υπάρχει και φωτογραφία από την απονομή, που έγινε 30 Δεκεμβρίου 1996 στην αίθουσα της Ακαδημίας Αθηνών στον αείμνηστο πρόεδρο Κώστα Σιαμπανόπουλο. Επίσης, το 2021 τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών το Γυμνάσιο Τσοτυλίου Κοζάνης για τα 150 χρόνια λειτουργίας του, το οποίο ίδρυσε η Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότης Κωνσταντινούπολης, αποτελούμενη από μέλη με καταγωγή από το Βόϊο Κοζάνης.
Στις 3 Οκτωβρίου 2014 ανυψώθει σε Γέροντα Μητροπολίτη.
Μετά από όλα αυτά, αποδεικνύεται ότι ο γέρων Ιωάννης υπήρξε γνήσιο τέκνο των μυθικών Πιερίων, τόπο της καταγωγής του, αντέχοντας το βαρύ φορτίο σωματικά, πνευματικά αλλά και ψυχικά, έχοντας όλες του τις δυνάμεις σε εγρήγορση, και καταξιώθηκε διεθνώς για το πλούσιο πνευματικό συγγραφικό του έργο.
Ο σεβαστός μακαριστός φίλος κυρός Ιωάννης, δύο ημέρες προτού κοιμηθεί, μου εξεδήλωσε τηλεφωνικώς την επιθυμία του να συναντηθούμε το καλοκαίρι στο Καταφύγι. Άλλαι όμως αι βουλαί Του Κυρίου. Δεόμαστε ο Κύριος να τον εντάξει στους χώρους των Αγγέλων. Το πνευματικό του τέκνο, τον οποίο ο ίδιος χειροτόνησε, αιδεσιμότατος Νικόλαος, προϊστάμενος του Ναού της Αγίας Παρασκευής, θα τον μνημονεύσει το μεγάλο ψυχοσάββατο στις 3-Ιουνίου-2023.Η μνήμη του να είναι αιώνια και το έργο του θα μείνει στην ιστορία. Θα τον θυμόμαστε πάντοτε.
Γιάννη Κορκάς
