του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα
Ένα Τρισάγιο σεβασμού και ευγνωμοσύνης ψάλαμε (12-1-2021) στον Εσπερινό, στη μνήμη του μεγάλου δασκάλου της ψαλτικής τέχνης και της Βυζαντινής Μουσικής Χαρίλαου Ταλιαδώρου, (που εκοιμήθη στις 11-1-2021, σε ηλικία 95 ετών) άρχοντος πρωτοψάλτη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και πρωτοψάλτη της Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης, από τον Ιερό Ναό του Αγίου Διονυσίου Βελβεντού της Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στη Θεσσαλονίκη (1971-1976) ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος πρωτοψάλτης της Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης, ήταν ο δάσκαλός μου στη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής ‘’Ιωάννης ο Δαμασκηνός’’ της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, στην οποία διευθυντής τότε ήταν ο επίσης αείμνηστος Χρύσανθος Θεοδοσόπουλος, πρωτοψάλτης του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης. Στο μάθημα ‘’Θεωρία και Ιστορία της Βυζαντινής Μουσικής’’ είχαμε δάσκαλο τον αείμνηστο Αβραάμ Ευθυμιάδη. Σημειωτέον ότι τη Σχολή (τους δασκάλους και το έργο της) είχε σε εκτίμηση ο μακαριστός Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Διονύσιος Ψαριανός.
Στο δάσκαλό μου Χαρίλαο Ταλιαδώρο οφείλω τη συμπλήρωση και ολοκλήρωση του ύφους (και του ήθους) που διαμορφώνει το αναλόγιο, ως σχολείο της Εκκλησίας. Ό,τι αποκόμισα (πρώτη μουσική γραφή και τέχνη) στην Κοίμηση της Θεοτόκου Βελβεντού, στο αναλόγιό της, από τον πρώτο μου δάσκαλο Γεώργιο Χωλόπουλο (με καταγωγή από το Μαυροδένδρι) το διαμόρφωσα και το επαύξησα δίπλα στον (και από τον) Χαρίλαο Ταλιαδώρο, τον λέοντα της ψαλτικής σε οικουμενικό επίπεδο της Ορθοδοξίας.
Ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος, μου δίδαξε (παραλλαγή – μέλος) το ‘’Αναστασιματάριον’’, του Πέτρου Λαμπαδάριου του Πελοποννησίου, που διασκευάστηκε από τον Ιωάννη Πρωτοψάλτη. Οι διδασκαλίες του, οι φωνητικές του παρεμβάσεις, διορθώσεις και υποδείξεις, το ύφος του ψάλλειν, που μόνο διά ζώσης μεταδίδεται, μέχρι και σήμερα παραμένουν σε εμένα τον μαθητή του, ζωηρές στη μνήμη μου, αξέχαστες, πολύτιμες μνήμες.
Η χειμαρρώδης, και ουράνια μελωδική φωνή του, που μόνο ως θείον δώρημα μπορεί να κατανοηθεί, ως μελωδία που κουβαλούσε μαζί της τον Άγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό, την ποίηση και τη θεολογία του, και όλους τους μετά από αυτόν γνωστούς και άγνωστους ψάλτες και μελωδούς της καθ’ ημάς Ανατολής, μετέτρεπε την τάξη της Σχολής σε Βυζαντινό Ναό και το μάθημα σε μυσταγωγία και κατάνυξη.
Μέσα μου υπάρχει ακόμα ο ήχος της φωνής του από τη διδασκαλία των Δοξαστικών του Εσπερινού, των 11 Εωθινών Δοξαστικών, και ο οδηγητικός ήχος της επίμονης και λεπτομερειακής διδασκαλίας του στην εκμάθηση του Αποστόλου των Αγίων Πάντων: ‘’Αδελφοί, οι άγιοι πάντες διά της πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας, ειργάσαντο δικαιοσύνην, ..’’.
Στην προσπάθεια που γίνεται σήμερα από ειδικούς για την ανάδειξη και καθιέρωση της Βυζαντινής Μουσικής διεθνώς, το κεφάλαιο ‘’Χαρίλαος Ταλιαδώρος’’ κατέχει εξέχουσα θέση. Κάποιος Καθηγητής από το Α.Π.Θ. είπε τον εξής σημαντικό λόγο: Αν κατά κάποιο τρόπο γραφόταν ξανά η ιστορία της Θεσσαλονίκης και έλειπε από αυτήν ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος, η ιστορία θα ήταν μισή.
Άκρως συγκινητική ήταν και η παρουσία κάποιων μαθητών του ‘’δάσκαλου’’, όπως τον αποκάλεσαν με σεβασμό στη συνέντευξη, Χαρίλαου Ταλιαδώρου, όταν μετά το πέρας της Εξοδίου Ακολουθίας έψαλαν καταληκτικά εν χορώ το ‘’Άξιον εστίν’’, σε ήχο δευτερόπρωτο, σύνθεση Χαρίλαου Ταλιαδώρου. Την τιμή και τη συγκίνηση του ιεροψαλτικού κόσμου της Θεσσαλονίκης (και όχι μόνο) εξέφρασε στον επικήδειο λόγο του ο πρόεδρος του ιστορικού συλλόγου ιεροψαλτών Θεσσαλονίκης ‘’Ιωάννης ο Δαμασκηνός’’ Πάρης Γκούνας. Οι αμέτρητοι ψάλτες – μαθητές του θα συνεχίσουν να μεταφέρουν στις νεότερες γενιές από τα αναλόγια της Εκκλησίας το ύφος του ψάλλειν και το πλούσιο συνθετικό έργο του Χαρίλαου Ταλιαδώρου.
Ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος συνεχίζει τώρα να ψάλλει τον Χερουβικό Ύμνο, μαζί με τους αγγέλους και όλους τους άλλους, γνωστούς και άγνωστους ψάλτες, στο αναλόγιο του ουράνιου θυσιαστηρίου. Καλό Παράδεισο και καλή Ανάσταση, Δάσκαλε.
