ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΡΙΣΗ. Μια ανορθόδοξη λύση για την κρίση ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης

*Ο Michael Davies-Venn, ως αναλυτής δημόσιας πολιτικής και ειδικός στις πολιτικές επικοινωνίες, με έδρα το Βερολίνο,επικεντρωμένος σε ζητήματα παγκόσμιας διακυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής και των ανθρωπίνωνδικαιωμάτων, παρουσιάζει σε άρθρο του, στη σελίδα www. socialeurope.eu, μία ολοκληρωμένη πρόταση για την κρίση ενέργειαςστην Ευρώπη που εστιάζεται στην ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ της ενέργειας.

Tα Εθνικά Σχέδια εξυπηρέτησης τωνκαταναλωτών, που είναι ο χειρότερος αντίκτυποςτων αυξανόμενων τιμών, δεν μπορούν ναυποκαθιστήσουν την Ε.Ε. η οποία πρέπει ναεπαναπροσδιορίσει την ηλεκτρική ενέργεια ωςδημόσιο αγαθό.

Ο Frans Timmermans πήρε μια δυσάρεστη θέση κατάτη διάρκεια πρόσφατης συζήτησης στο ΕυρωπαϊκόΚοινοβούλιο σχετικά με τη δέσμη μέτρων‘‘Fit for 55’’ όπως έχουν ονομαστεί.Κλήθηκε να δώσει εξηγήσεις για την αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, ο αντιπρόεδρος τηςΕυρωπαϊκής Επιτροπής και αρμόδιος για τις πολιτικέςμείωσης των επιπτώσεων από την αλλαγή του κλίματοςκαι ισχυρίστηκε ότι «μόνο περίπου το ένα πέμπτο τηςαύξησης των τιμών μπορεί να αποδοθεί στις τιμές CO2που ανεβάζουν την «έλλειψη» για τα υπόλοιπα’’. Ήταν μια μη πειστική υπεράσπιση του εμβληματικούσυστήματος εμπορίας εκπομπών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ETS).Και δεν εμπόδισε την Πολωνή βουλευτή Άννα Zalews-ka να καταγγείλει ότι «οι τιμές του ETS ανεβαίνουν,αλλά δυστυχώς και οι τιμές της ενέργειας ανεβαίνουνεπίσης».Πενήντα εκατομμύρια Ευρωπαίοι ήταν «ενεργειακάφτωχοί», ισχυρίστηκε και οι πολίτες ρωτούσαν γιααύξηση των τιμών, «γιατί να είναι αυτοί που θαπληρώσουν δυστυχώς τις φιλοδοξίες της ΕΕ».Στην Ισπανία, όπου οι τιμές της ενέργειας αυξήθηκανκατά 35% κατά τους 12 μήνες έως τον Αύγουστο,ο πρωθυπουργός, ο Pedro Sánchez, όρισε τις τιμέςίσες με αυτές που πλήρωσαν οι Ισπανοί το 2018,ενώ κατηγορεί για την άνοδο των απαράδεκτων και«έκτακτων» κερδών της ενέργειας, τις επιχειρήσεις,περίπου 3 δισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία υποσχέθηκεθα «ανακατευθυνθούν στους καταναλωτές».Το 1 δισεκατομμύριο ευρώ που δίνεται στους Ιταλούςαπό τον ομόλογό του Mario Draghi αποδεικνύεταιανεπαρκές, καθώς οι τιμές εκεί πρόκειται να αυξηθούνκατά 40% το επόμενο τρίμηνο.Εν τω μεταξύ, στη Γαλλία, ο Πρόεδρος, ο ΕμμανουήλΜακρόν, υποσχέθηκε στους Γάλλους, νωρίς ταΧριστούγεννα, μία επιδότηση 100 € για να πληρώσουντους χειμερινούς λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας.Τόσο σοβαρό είναι αυτό το κοινωνικό πρόβλημαπου η Realpolitik, με την ακάλυπτη προστασία τωνκαταναλωτών, υπερισχύει της πολιτικής ιδεολογίας.Και έτσι από τον κέντρο-δεξιά Μacron και τοντεχνοκράτη Draghi έως τον σοσιαλιστή Sánchez ταδημόσια ταμεία επιβαρύνονται να πληρώσουν.Τα κράτη μέλη θα βοηθηθούν από ένα προτεινόμενοκοινωνικό ταμείο της ΕΕ για το κλίμα, το οποίο κατά
|
κάποιο τρόπο είναι η αναγνώριση από την Επιτροπή ότιοι δράσεις του για το κλίμα έχουν κοινωνικοοικονομικέςεπιπτώσεις.Αλλά αυτές οι μη βιώσιμες βραχυπρόθεσμες λύσειςδείχνουν ότι η επιδοτήσεις σε οικονομικά προσιτήηλεκτρική ενέργεια είναι μια πολιτική πρόκληση.Δημόσιο αγαθό.Ο επείγων χαρακτήρας της απαλλαγής από τιςανθρακούχες εκπομπές της Ευρώπης απαιτεί τη συνοχήτης πολιτικής και όχι ad hoc αντιδράσεις ασυμβίβαστεςμε τους κανόνες της ανοιχτής αγοράς.Και ενώ η Επιτροπή πρέπει να «αξιολογήσει κατά πόσονορισμένες εμπορικές συμπεριφορές απαιτούν περαιτέρωκανονιστικές δράσεις», το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατάτην τελευταία του συνεδρίαση θα έπρεπε να εξετάσειμια ανορθόδοξη λύση : να μην θεωρείται η ηλεκτρικήενέργεια ως ιδιωτικό εμπόρευμα σε μία ελεύθερη αγοράκαι να αντιμετωπιστεί ως δημόσιο αγαθό.Είναι το κράτος που ρίχνει το μεγαλύτερο καιασφαλέστερο δίχτυ κοινωνικής ασφάλισης, για ναπιάσει τις αιτίες της αγοράς που επιδεινώνουν τα όριατης φτώχειας.Ο Karl Polyani ορθώς ανέλυσε ότι σχεδιάστηκε το«Laissez-Faire» (η Μη Παρέμβαση), όμως η Επιτροπή θαπρέπει να εγκαταλείψει έναν τέτοιο «σχεδιασμό», όπωςτο πρόσφατο αποθεματικό σταθερότητας της αγοράςκαι οι νέοι κανόνες της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας,οι οποίοι δεν αναγνωρίζουν ότι οι «ελεύθερες» αγορέςείναι ένα τεχνητό δημιούργημα.Αντ’ αυτού, θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι, ως δημόσιοαγαθό, η ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να παρέχεται σε μηανταγωνιστική τιμή, χωρίς αποκλειστικό τρόπο – καιέτσι να κοινωνικοποιείται.Ο πρώτος τρόπος με τον οποίο η Επιτροπή μπορεί ναπαραδώσει κοινωνικοποιημένη ηλεκτρική ενέργειαγίνεται αναγνωρίζοντας, με νομοθετικές εξουσίες, τονκρίσιμο ρόλο των απλών ανθρώπων στην απαλλαγήαπό τις εκπομπές άνθρακα της Ευρώπης, πέρα από τονα είναι απλοί καταναλωτές.Αντί να υποσχεθεί η Επιτροπή ότι «οι καταναλωτέςθα είναι σε θέση να συμμετέχουν ενεργά» στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, οι πολίτες πρέπει ναεξουσιοδοτηθούν να δημιουργήσουν οι ίδιοι τουςενεργειακούς συνεταιρισμούς. Σύγχρονες τεχνολογίεςηλεκτρικής ενέργειας, όπως φωτοβολταϊκά και αιολικά,ευθυγραμμίζονται καλά με αποκεντρωμένα ενεργειακάσυστήματα.Σε όλη την Ευρώπη, ιδρύονται συνεταιρισμοίανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε κοινότητες όπουοι απλοί άνθρωποι καταναλώνουν την ενέργεια πουπαράγουν.
Οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων στις επιχειρήσειςενέργειας θα αποτελούν μία πηγή χρηματοδότησης για τηνπροσπάθεια αυτή. Το 2018 ανήλθαν σε 50 δισεκατομμύριαευρώ στην ΕΕ. Ένα άλλο θα ήταν το αυξανόμενο εισόδημα από τις άδειεςάνθρακα.Η Επιτροπή θα πρέπει τώρα να υποβάλει πρόταση σχετικάμε τη δημιουργία, τη χρηματοδότηση και τη διευκόλυνσηενεργειακών συνεταιρισμών σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Αναπόφευκτη συνέπεια
Η Επιτροπή χρηματοδοτεί ήδη την έρευνα και τηνανάπτυξη σε καινοτόμες τεχνολογίες ανανεώσιμωνπηγών ενέργειας, αντί να περιμένει από τις επιχειρήσειςνα το πράξουν εξ ολοκλήρου από τα δικά τους κέρδη.Η προσκόλληση στον ανταγωνισμό της αγοράς ωςλύση σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις,ανταμείβει τις επιχειρήσεις που αναπτύσσουντεχνολογίες για την επίλυση συγκεκριμένωνπροβλημάτων, όπως η αποθήκευση ενέργειας, με βάσητην ανωτερότητα της λύσης.Η «αύξηση των τιμών» για την οποία μίλησε ο Timmer-mans είναι μια αναπόφευκτη συνέπεια μιας ελεύθερηςαγοράς.Ούτε τα κράτη μέλη, ούτε η Επιτροπή δεν πρέπει νααποτύχουν στην υποχρέωσή τους να προστατεύσουν ους πολίτες από την κατάχρηση της εξουσίας τηςαγοράς – καθώς ούτε θα επέτρεπαν, για παράδειγμα,την αντιμετώπιση της υγείας ως απλού εμπορεύματοςστην ανοικτή αγορά.Η Επιτροπή θα πρέπει να επιτρέψει στα κράτη να (επαν)εθνικοποιήσουν τις εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας,κάτι που θα εξαλείψει τον παράγοντα της ενεργειακήςφτώχειας.Οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές, που ήδη εξουσιοδοτούνταιαπό την Επιτροπή και ανεξάρτητες από τις κυβερνήσειςτων κρατών μελών, μαζί με τον Οργανισμό της ΕΕ γιατη συνεργασία των Ρυθμιστικών Αρχών της Ενέργειας,θα μπορούσαν κάλλιστα να εξυπηρετήσουν ένακοινωνικοποιημένο ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικήςενέργειας ως πλαίσιο για την αρμονική εφαρμογή τηςενέργειας και της πολιτικής για το κλίμα.Αυτό θα βοηθούσε την επίλυση των εντάσεων μεταξύτης ΕΕ και των κρατών μελών σχετικά με την κοινήαρμοδιότητα στον τομέα της ενέργειας.
Πολιτικά μη βιώσιμη
Στρεφόμενη προς τον Timmermans, η Zalewskaαποκάλεσε το ETS (Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών)«άδικο» και «καρικατούρα».Η κοινωνικοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας θα σώσειτον Επίτροπο από το να υποτιμήσει ξανά το σχέδιοή οποιαδήποτε άλλη λύση σε αυτό που κάλεσε ως«υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα». Ένα κοινωνικοποιημένο σύστημα θα καθιστούσεπεριττά τα κοινωνικά δίχτυα ασφάλειας που έχουνοικοδομηθεί μαζί από τα κράτη μέλη ως απάντησηστην «αύξηση των τιμών».Η ad hoc λύση του Timmermans, να «χρησιμοποιήσειτο παλιό πολιτικό μέσο ανακατανομής για ναδιασφαλίσει ότι το βάρος κατανέμεται ομοιόμορφαστην κοινωνία», διατηρώντας ταυτόχρονα την έννοιατης ελεύθερης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, είναιπολιτικά και οικονομικά μη βιώσιμη.Η κοινωνικοποίηση ηλεκτρικής ενέργειας θα επέτρεπετη θέσπιση κανόνων και κανονισμών της ΕΕ, πουθα θεσπιστούν από τα κράτη μέλη, σχετικά με τηνενέργεια, το περιβάλλον και το κλίμα.

Οπωσδήποτε, η ενέργεια δεν μπορεί να διαχωριστεί απότο κλίμα, πόσο μάλλον ο άνθρακας από το κάρβουνο.Οι εντάσεις μεταξύ του κλίματος και των κοινωνικώνπλευρών, όπως το έθεσε ο Timmermans, είναι βέβαιοότι πρέπει να επιμείνουν, εφόσον η Ε.Ε. συνεχίζει τιςδράσεις της για το κλίμα.Είναι καλύτερα συμφιλιωμένοι εντός ενός κοινωνικο-ποιημένου συστήματος παραγωγής, διανομής καιμεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη τηνΕυρώπη.Η Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησανσχετικά με την ανάγκη για ταχεία δράση «που θασυνέβαλαν ώστε η ενέργεια να έχει προσιτή τιμή».Στο δρόμο τους πρέπει να αντιμετωπίσουν μιααπελευθερωμένη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.Η επείγουσα ανάγκη, κοινωνικά, καθώς και οικολογικά,είναι να ανοίξει ο δρόμος προς ένα κοινωνικοποιημένοσύστημα ηλεκτρικής ενέργειας.