Πρόσφατες εξελίξεις για την Ενεργειακή μετάβαση της ΕΕ στην «Οικονομία» του υδρογόνου
Δρ. Νομικής Γεώργιος Ανθρακεύς
ΟΔΗΓΙΑ (ΕΕ) 2024/1788 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
της 13ης Ιουνίου 2024 ή οποία δημοσιεύθηκε την 15η Ιουλίου 2024 σχετικά με κοινούς κανόνες για τις εσωτερικές αγορές ανανεώσιμων αερίων, φυσικού αερίου και υδρογόνου, και για την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2023/1791 αναφορικά την ενεργειακή απόδοση και την κατάργηση της οδηγίας 2009/73/ΕΚ για τους κοινούς κανόνες της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου. Η οδηγία αυτή εθέτη σε ισχύ την 4η Αυγούστου 2024 και η περίοδος πλήρους ενσωμάτωσης από τις χώρες μέλη στην εθνική τους νομοθεσία εκπνέει την 5η Αυγούστου 2026.
Ο Κανονισμός (ΕΕ) 2024/1789 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
της 13ης Ιουνίου 2024 ο οποίος δημοσιεύθηκε την 15η Ιουλίου 2024 σχετικά με κοινούς κανόνες για τις εσωτερικές αγορές ανανεώσιμων αερίων, φυσικού αερίου και υδρογόνου. Ο Κανονισμός θα έχει πλήρη εφαρμογή από τις χώρες μέλη από την 5η Φεβρουαρίου 2025.
Αυτή η δέσμη μέτρων για το φυσικό αέριο είναι η τέταρτη επανάληψη της συνολικής νομοθεσίας στον τομέα, μετά την πιο πρόσφατη, τη λεγόμενη «τρίτη δέσμη μέτρων για την ενέργεια» του 2009. Οι δύο συνιστώσες της δέσμης είναι η επικαιροποίηση του κανονισμού για τις «εσωτερικές αγορές ανανεώσιμου φυσικού αερίου, φυσικού αερίου και υδρογόνου» και η επικαιροποίηση της οδηγίας για τους «κοινούς κανόνες για τις εσωτερικές αγορές.
Η πρώτη πρόταση για την αναδιατύπωση των δύο αυτών εγγράφων δημοσιεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2021. Έκτοτε, η δέσμη αναθεωρήθηκε σύμφωνα με τη «συνήθη» νομοθετική διαδικασία της ΕΕ, και δεν θα τροποποιηθεί πλέον.
Ο γενικός στόχος των επικαιροποιήσεων είναι να καταστεί το κανονιστικό πλαίσιο κατάλληλο για ένα μελλοντικό μείγμα αερίων ενεργειακών πόρων που θα περιλαμβάνει όλο και λιγότερο ορυκτό (φυσικό) αέριο και αυξανόμενο μερίδιο ανανεώσιμων αερίων και αερίων χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα με διαφορετική προέλευση και ιδιότητες. Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει, να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για τη διευκόλυνση της ταχείας και βιώσιμης υιοθέτησης ανανεώσιμων αερίων και αερίων χαμηλών εκπομπών άνθρακα, τη βελτίωση των συνθηκών της αγοράς και την αύξηση της δέσμευσης των καταναλωτών φυσικού αερίου, καλύτερη συνεκτίμηση των σύγχρονων ανησυχιών για την ασφάλεια του εφοδιασμού, αντιμετώπιση των ανησυχιών για τις τιμές και τον εφοδιασμό σε επίπεδο Ένωσης, αναπροσαρμογή της δομής και της σύνθεσης των ρυθμιστικών φορέων.
Σχετικά με το Δίκτυο:
Όσον αφορά τη συνολική διαχείριση, το συντονισμό και το σχεδιασμό του δικτύου, υπάρχουν τρεις βασικές εξελίξεις. Πρώτον, θα δημιουργηθεί μια οντότητα για τους Ευρωπαίους διαχειριστές συστημάτων διανομής και η συμμετοχή είναι υποχρεωτική για τους διαχειριστές δικτύων διανομής φυσικού αερίου, ενώ η συμμετοχή των διαχειριστών δικτύων διανομής υδρογόνου είναι προαιρετική.
Δεύτερον, θα συσταθεί μια ένωση δικτύων για τους διαχειριστές δικτύων μεταφοράς υδρογόνου, το «Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Δικτύων Υδρογόνου». Τρίτον, τα έργα διασύνδεσης υδρογόνου θα είναι πλέον επιλέξιμα για υποβολή αίτησης χρηματοδότησης, υπό την προϋπόθεση ότι δεν καλύπτονται ήδη από τα σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος.
Στο προοίμιο της αναθεωρημένης οδηγίας για το φυσικό αέριο υποστηρίζεται ότι «το ανανεώσιμο υδρογόνο είναι το πλέον συμβατό με τον μακροπρόθεσμο στόχο της Ένωσης για κλιματική ουδετερότητα και μηδενική ρύπανση και το πλέον συνεπές με ένα ολοκληρωμένο ενεργειακό σύστημα». Ωστόσο, δεδομένης της περιορισμένης διαθεσιμότητας ανανεώσιμου υδρογόνου βραχυπρόθεσμα, «τα καύσιμα χαμηλών εκπομπών άνθρακα, όπως το υδρογόνο χαμηλών εκπομπών άνθρακα, μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση σύμφωνα με τους κλιματικούς στόχους της Ένωσης, ιδίως βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα για την ταχεία μείωση των εκπομπών των υφιστάμενων καυσίμων και τη στήριξη της μετάβασης των πελατών της Ένωσης σε τομείς που είναι δύσκολο να μειώσουν τον άνθρακα και στους οποίους δεν υπάρχουν πιο ενεργειακά ή οικονομικά αποδοτικές επιλογές». Υπό αυτή την έννοια, η θέση της ΕΕ είναι σαφής. Τα καύσιμα χαμηλών εκπομπών άνθρακα υπάρχουν για την αποφυγή εκπομπών, όπου αυτό είναι άμεσα εφικτό και αποδοτικό βραχυπρόθεσμα, αλλά δεν συνάδουν με το μακροπρόθεσμο όραμα για την οικονομία και το ενεργειακό σύστημα της ΕΕ. ως το αργότερο μέχρι το 2050.
Στο ίδιο προοίμιο περιγράφεται λεπτομερώς η σημασία της συμπερίληψης των εκπομπών μεθανίου, των ποσοστών δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα και των προφίλ εκπομπών των καυσίμων χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Υπάρχει ορισμός του «υδρογόνου με χαμηλές εκπομπές άνθρακα» και των «αερίων με χαμηλές εκπομπές άνθρακα» ευρύτερα..
Για τη σύναψη των μακροπρόθεσμων συμβάσεων προμήθειας έχει οριστεί ημερομηνία λήξης το 2049 αν και δεν αναφέρονται ειδικοί στόχοι ή λεπτομέρειες σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση της χρήσης ορυκτών αερίων που δεν έχουν μειωθεί. Όσον αφορά τα μέτρα στήριξης για τα αέρια που δεν περιέχουν άνθρακα, δεν προβλέπεται υποχρεωτική παραλαβή για τη βιομηχανία (πλευρά της ζήτησης) ή άμεσος μηχανισμός χρηματοδότησης (πλευρά της προσφοράς), τα οποία μπορούν να βρεθούν στις δημοπρασίες Ταμείου Καινοτομίας «Ευρωπαϊκή Τράπεζα Υδρογόνου».
Καταναλωτές
Κατά την προετοιμασία αυτής της νέας νομοθεσίας, θεωρήθηκε ευρέως ότι οι διατάξεις για τους καταναλωτές στον τομέα του φυσικού αερίου υστερούσαν σε σχέση με τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας – όπου ενισχύθηκαν πιο πρόσφατα μέσω της δέσμης μέτρων για την καθαρή ενέργεια. Η οδηγία κάνει τακτικές αναφορές στη βελτίωση των διατάξεων για τους καταναλωτές. Και ορίζει ότι όλοι οι πελάτες είναι ελεύθεροι να αγοράζουν φυσικό αέριο και υδρογόνο από έναν προμηθευτή της επιλογής τους. Τα κράτη μέλη έχουν επίσης την ελευθερία να προβαίνουν σε «δημόσιες παρεμβάσεις» στην τιμολόγηση των προϊόντων αυτών για τους ευάλωτους καταναλωτές ή όσους υποφέρουν από ενεργειακή φτώχεια.
Τέλος ο κανονισμός επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής του για την ασφάλεια του εφοδιασμού ώστε να καλύπτει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα αέρια χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και την εισαγωγή πρόσθετων διατάξεων για βασικούς τομείς, όπως η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και οι διαταραχές του εφοδιασμού. Προσπάθεια έναντι αυτών των ζητημάτων αποτελεί μέλημα όχι μόνο για τη μακροπρόθεσμη απαλλαγή του τομέα από τις ανθρακούχες εκπομπές, αλλά και για την ανταγωνιστικότητα και την ασφάλεια, δύο από τις άλλες θεμελιώδεις αρχές της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ, όπως ορίζονται στην Ενεργειακή Ένωση.
