Εορδαία: παραγωγική μνήμη, στοιχείο μεταλιγνιτικής ανάπτυξης. Του Μωυσιάδη Παναγιώτη

Αγαπητοί φίλοι, δεχθείτε τη διαφαίνουσα ευαισθησία μου για λόγους ιστορικούς και γενεαλογικούς, μιας και οι πρόγονοί μου ήταν γόνοι κληρονομικής μεταλλουργικής παράδοσης.. (Το πρώτο λατομείο του Βερμίου το άνοιξε ο αείμνηστος παππούς μου, Ιάκωβος το 1957)

Η αναφορά μου έχει να κάνει με τα πετρώματα του δυτικού Βερμίου και ιδιαίτερα με τη σιδηρόπετρα (Volcano Grey ,) με την οποία έχτισαν τις πρώτες προσφυγικές κατοικίες στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας. Οι αγκυρανοί μάστοροι (ταχτσήδες )του Ανατολικού έγιναν γνωστοί σ’ όλη την Εορδαία για την τεράστια οικοδομική τους τεχνογνωσία.

Ένα άλλο πέτρωμα, που ήταν άφθονο στις δυτικές παρυφές του Βερμίου και ιδιαίτερα στις περιοχές Αγίου Χριστοφόρου- Καρυοχωρίου ήταν ο Μαργαϊκός ασβεστόλιθος , ένα πολύτιμο πέτρωμα που στη φυσική του μορφή ήταν εύπλαστο στη διάπλαση και στην εξόρυξη επιτρέποντας στους λιθοξόους την εύκολη κατεργασία του. Μ’ αυτόν το λίθο έχτισαν τους μακεδονικούς τάφους οι αρχαίοι προγονοί μας, Τα σχολεία τις εκκλησίες της Εορδαίας, τις καλαίσθητες Βρύσες (κρήνες), και σιντριβάνια οι πρόσφυγες παππούδες μας . Σήμερα ο Μαργαϊκός ασβεστόλιθος έπαψε να χρησιμοποιείται ως δομικό υλικό.

Στο εορδαικό Βέρμιο όμως συναντώνται τα πιο σημαντικά πετρώματα. Από την εποχή της Μακεδονικής δυναστείας 7ος αιώνας π.χ. η κόκκινη και πράσινη ημιπολύτιμη πέτρα .

Η αναφορά μου σε αυτές σήμερα γίνεται σκόπιμα γιατί διανύουμε μια περίοδο απόλυτης αναίρεσης της λιγνιτικής εξόρυξης και μετάβασης της Δυτικής Μακεδονίας στην λεγόμενη μεταλιγνιτική περίοδο. Μια περίοδο που μέχρι σήμερα δεν συνοδεύεται από αντίστοιχα μέτρα ανάπτυξης και αξιοποίησης των ορυκτών και φυσικών πόρων της περιοχής.

Έχουν παρέλθει 1.000 χρόνια από την εποχή, που οι αρχαίοι συμπολίτες μας είχαν αξιοποιήσει κατά κόρον, τα φυσικά ορυκτά πετρώματα -ημιπολύτιμους λίθους που βρίσκονταν και βρίσκονται σε αφθονία στην ορεινή λεκάνη του δυτικού Βέρμιου και αυτές είναι: 1ον Η κόκκινη ημιπολύτιμη πέτρα ( Κόκκινος Ίασπις) , είναι σύμβολο της ανεξαρτησίας και της ευφυίας. Θεωρείται ότι φέρνει τύχη και ηρεμεί τα αισθήματα . Θεραπευτικά επενεργεί στον προστάτη ,στο αίμα ,και την ουροδόχο κύστη. Γενικά λέγεται πως παρέχει στον οργανισμό ενέργεια.. 2ον Η πράσινη ημιπολύτιμη πέτρα ( η πράσινη Αβεντουρίνη – Green Aventurine)). Χαρακτηρίζεται πέτρα του πλούτου, της αφθονίας και της τύχης.. Θεωρείται πως προστατεύει την υγεία γι’ αυτό πολλά κέντρα υγείας είναι επενδυμένα με την πράσινη Αβεντουρίνη. Λέγεται, πως διεγείρει τη λήψη αποφάσεων και τη δημιουργικότητα.

Οι πληροφορίες που έχουμε από την αρχαιότητα για την αξιοποίηση των ημιπολύτιμων λίθων που συναντώνται άφθονοι στο Εορδαϊκό λεκανοπέδιο περιορίζονται μόνο σε στοιχεία, που διασώθηκαν από ευρήματα κατεργασμένων λίθων κόκκινων ,πράσινων και λευκών που βρέθηκαν άφθονοι από αγρότες στον ημιορεινό όγκο του Βερμίου . Αυτές βρέθηκαν σε αφθονία σε συγκεκριμένα μέρη, στις πλαγιές του Βερμίου ,άλλες τρυπημένες για την κατασκευή γυναικείων κτερισμάτων και άλλες λαξευμένες για την κατασκευή δαχτυλιδιών ή ψηφιδωτών. Η εύρεσή τους επιβεβαιώνει την ύπαρξη εργαστηρίων κατεργασίας αυτών των ημιπολύτιμων λίθων..

Πρόσφατα με την αναστήλωση του ανακτόρου των Αιγών και την αποκάλυψη των δαπέδων και των ψηφιδωτών από την αρχαιολόγο Αγγελική Κοταρίδη επιβεβαιώνεται η ευρεία χρήση αυτών των πετρωμάτων για την κατασκευή των ψηφιδωτών δαπέδων των βασιλικών ανακτόρων τόσο στις Αιγές (Βεργίνα) με κόκκινο Ίασπη ( Βλέπε φωτογραφία δαπέδου) όσο και στα ψηφιδωτά της αρχαίας Πέλλας με ( σιδηρόπετρα Βερμίου ( Volcano Grey)…

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε, πως η σιδηρόπετρα του Βερμίου είναι το πιο κατάλληλο υλικό παγκοσμίως για την ασφαλτόστρωση λόγω της μεγάλης σκληρότητας αντοχής στις τριβές και αντιολισθητικότητας, που την χαρακτηρίζει… Μέρος της σιδηρόπετρας αυτής ήταν και ο πυριτόλιθος (τσακμακόπετρα , στουρναρόπετρα ή Κασκάρ όπως την έλεγε ο παππούς μου.) Η τσακμακόπετρα ήταν τόσο άφθονη στο λατομείο του Ανατολικού ώστε προξενούσε συχνά καταστροφές στον σπαστήρα του τριβείου..

Οι δύο ημιπολύτιμες πέτρες συναντώνται σε μικρό μέγεθος και αφθονία στα χωράφια των Κομνηνών – Ανατολικού -Αγίου Χριστοφόρου- Σπηλιάς, γιατί παρασύρθηκαν αιώνες πριν από τις μεγάλες πλημμύρες που τις κατέβασαν από τα πρανή του Βερμίου. Οι μεταλλειολόγοι στα πανεπιστήμια Δυτικής Μακεδονίας ή της Θεσσαλονίκης επιβάλλεται να ερευνήσουν και να απαντήσουν για την ύπαρξη και δημιουργία αυτών των πετρωμάτων.. Βλέπουμε στη φωτογραφία μαζεμένες πέτρες από ένα χωράφι του Ανατολικού με Ίασπη και Αβεντουρίνη για του λόγου το αληθές..

Μόλις πέρσι επέδειξε ενδιαφέρον ένας επιχειρηματίας και εμπορεύεται τις κόκκινες πέτρες για διακοσμητικούς λόγους στη θέση δρέπανο (Φωτογραφία κομμένης πέτρας.)

Θα ήταν βαθύτατα πολιτικό και παραγωγικό γεγονός να επαναφέρουν όλες οι περιφέρειες της Μακεδονίας, Θράκης την ιστορική παραγωγική μνήμη των ορυκτών πετρωμάτων της ιστορικής Εγνατίας . Ενός παραγωγικού κόμβου που διασυνέδεε τον τότε γνωστό κόσμο. Αυτό το κομμάτι της Εγνατίας ένωνε τις δύο οροσειρές του Βερμίου και του Ασκίου ήταν η μεγάλη λεωφόρος του Αντιόχου Γονατά του Έ. Πράγμα που επιβεβαιώθηκε από ανεύρεση μακεδονικής επιγραφής στο Ανατολικό.

Οι δύο μακεδονικοί τάφοι που ανευρέθηκαν στα δύο άκρα της Ανατολικής Εορδαίας Πύργων – Σπηλιάς και πολλών άλλων που καταστράφηκαν από αγρότες της περιοχής επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μακεδονικών ακμαίων οικισμών , γεγονός που θα πρέπει να προκαλέσει τους ιστορικούς στην ανεύρεση της απροσδιόριστης ακόμα αρχαίας πόλης της Εορδαίας.. ( Ο καθηγητής Αζής την τοποθετούσε στις νοτιοανατολικές πλαγιές του Βερμίου. )

Η δυτική περιφέρεια και ιδιαίτερα η Πτολεμαΐδα, το κέντρο της Εορδαίας, θα πρέπει να προωθήσει και αναδείξει εμπορικά και διακοσμητικά τους ημιπολύτιμους αυτούς λίθους αξιοποιώντας τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα τόσο στον τομέα της κατεργασίας όσο και της οικοδόμησης.. Με την κατασκευή σύγχρονων ψηφιδωτών έργων προβολής και ανάδειξης του Μακεδονικού μεγαλείου…