Έποικοι από την Κορυτσά εγκαθίστανται στην Κοζάνη το 1670 και η ανέγερση του Παρθεναγωγείου στη θέση του αρχοντικού Καρατζέζου/Τράντα. (Ιστορία της Κοζάνης 24ο). Σταύρου Π. Καπλάνογλου

–Εισαγωγή

Στο τέλος του 17 ου αιώνα ακόμα μια μεγάλη ομάδα Χριστιανών Ελληνικής καταγωγής φθάνει από την Βόρεια Ήπειρό στην Κοζάνη και συγκεκριμένα από την πόλη της Κορυτσάς

Είχαν προηγηθεί το 1392 οι κάτοικοι από την Κόσδιανη ,την Πρεμετή και το Μπιθικούκι και το 1640 απο το Χόρμοβο .

Η αιτία της εγκατάλειψης της πατρίδος τους ήταν η ίδια , η καταπίεση των Οθωμανών . .

— Η σχέση Χριστιανών και Μουσουλμάνων στα Βαλκάνια τον 17ο αιώνα

Τον 17ο αιώνα, στα Βαλκάνια υπό οθωμανική κυριαρχία, η κατάσταση για τους Χριστιανούς ήταν δύσκολη , παρόλο που αποτελούσαν την πλειονότητα του πληθυσμού, αντιμετώπιζαν διακρίσεις και φορολόγηση,

Η πίεση από τις Οθωμανικές αρχές ήταν μεγάλη για την αλλαγή του θρησκευτικού τους πιστεύω και συγχρόνως άνθρωποι που αλλαξοπίστησαν για διάφορους λόγους γινόταν <<βασιλικότεροι του βασιλέως >> πιέζοντας με τον χειρότερο τρόπο του συγχωριανούς τους

Υπήρχαν έριδες μέσα στις κοινότητες με μικτό πληθυσμό και έτσι πολλοί έφευγαν για να βρουν την ησυχία τους.

Κάτι ανάλογο συνέβη και στην Κορυτσά μια πόλη με μικτό πληθυσμό που πάντα σχεδόν υπήρχε πλειοψηφία Χριστιανικού πληθυσμού.

–Έποικοι από την Κορυτσά φθάνουν στην Κοζάνη

Έτσι μια ομάδα Χριστιανών 50 οικογενειών έχοντας επικεφαλής τον δήμαρχο τους που έφερε το επίθετο Καρατζέζος εγκαταλείπει την πόλη της Κορυτσάς και κατευθύνεται νοτιοανατολικά προς στην Κοζάνη.

Ήξεραν ότι στην πόλη βρισκόταν από χρόνια έποικοι από το κοντινό Μπιθικούκι ,ενδεχόμενα κάποιοι και ήταν και συγγενείς τους μια και οι σχάση Κορυτσάς και Μπιθικουκίου ήταν πολύ στενές.

Ακόμη είχαν ακούσει ότι η Κοζάνη από το 1659 κτιζόταν ουσιαστικά από την αρχή και ότι λόγω των προνομίων που είχαν εξασφαλισθεί από τον Τράντα υπήρχε θρησκευτική ελευθερία.

Φθάνουν στην Κοζάνη και εγκαθίστανται προσωρινά στα Αγραφίωτικα που είχαν κατοικηθεί από το 1612 και βρισκόταν σε επαφή με την νέα συνοικία του Σαριπάσχου που βρισκόταν στην ανοικοδόμηση της.

–Εύρεσή εικόνων στην πηγή των Αγίων Ανάργυρων

Με την στάθμευση και την μικρή παραμονή έξω άπω την πηγή των Αγίων Αναργύρων Οι κάτοικοι της Κορυτσάς έξω από την πηγή ω βλέπουν μια εικόνα να ξεχωρίζει στη μικρή λίμνη που σχηματίζεται από τη συνεχή και αδιάκοπη ροή του νερού μέσα στη λάσπη.

Ο δήμαρχος Καρατζέζος φροντίζει και την παίρνουν από εκεί και ψάχνοντας λίγο περισσότερο βρίσκουν άλλες 3 μικρότερες εικόνες .

Οι 4 εικόνες βρισκόταν μέχρι πριν από λίγα χρόνια στην ιδιοκτησία των αδελφών Γερούση, οι οποίοι ήταν απόγονοι της συνένωσης των 2 των οικογενειών Τράντα και Καρατζέζο μετά από γάμο .

Όπως μου ανέφερε κατά τον 20ο αιώνα, η εκκλησία διεκδίκησε την κυριότητα των εικόνων στο δικαστήριο, συμπεριλαμβανομένης της μεγάλης εικόνας, αλλά το δικαστήριο έκρινε ότι από τη στιγμή που οι εικόνες βρέθηκαν σε ένα μέρος έξω από τον χώρο της εκκλησίας, που τότε ήταν νεκροταφείο, η περιουσία ανήκε στον Καρατζέζο και τους κληρονόμους του.

Η μεγάλη εικόνα βρισκόταν τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα, σε καλή κατάσταση.

–Η συνένωση των δύο εμβληματικών οικογενειών Τράντα και Καρατζέζου

Όταν πριν από 15 χρόνια ασχολήθηκα συστηματικά για πρώτη φορά με την ιστορία της Κοζάνης, προβληματίστηκα όταν άκουσα ότι το σχολείο Καρατζέζου χτίστηκε στη θέση του σπιτιού του Χαριση και του γιου του Γιάννη Τράντα. Έτσι, συνεχίζοντας την αναζήτηση, έμαθα ότι κάποια στιγμή ένας απόγονος του Τράντα παντρεύτηκε έναν απόγονο της οικογένειας Καρατζέζου και έτσι το μεγάλο αρχοντικό πέρασε στην ιδιοκτησία του Καρατζέζου. Όταν το σπίτι κατεδαφίστηκε το 1911 για να γίνει το Παρθεναγωγείο για τους Κοζανίτες, αυτό το σχολείο ονομάστηκε <<Σχολείο Καρατζέζου >>

Το πώς έφυγε το αρχοντικό από την ιδιοκτησία της οικογένεια Καρατζέζου Καρατζέζου και πολλές άλλες πληροφορίες για τις 2 οικογένειες μου έδωσε ο αείμνηστος Στρατηγός Γιάννης Γερούσης που έφυγε πρόσφατα από την ζωή σε ηλικία 99 ετών.

Γνωριστήκαμε. σε μια ομιλία που έκανα στο Κτένη Κοζάνης για το Κάστρο τον Κτενιού και τους Γιάννη και Χαρίση Τράντα με πρωτοβουλία του τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου ,οπού τιμήθηκε ως απόγονος της παλιάς Κτενιώτικης οικογένειας Τράντα.

Ένας εξαιρετικός, ευγενικός άνθρωπος και πολύ μορφωμένος, με μνήμη σαν ανοιχτή εγκυκλοπαίδεια, πρόθυμος να απαντήσει σε οποιεσδήποτε ερωτήσεις είχα.

Συναντηθήκαμε και άλλες φορές στο σπίτι του και μου έκανε μάλιστα την τιμή να παρακολουθήσει το σεμινάριο που πραγματοποιήθηκε στο Λαογραφικό Μουσείο για τον Γιάννη και τον Χαρίση Τράντα το 2016, όπου ήμουν εισηγητής μαζί με την πρόεδρο του Συλλόγου Γραμμάτων και Τεχνών, κ. Πολυνείκη Αγγελή.

Από τις έρευνες έμαθα ότι η μητέρα του ήταν δασκάλα, απόγονος της Αλεξάνδρας Τράντα (δεν μάθαμε αν ήταν εγγονή ή κορη του Χαρίση Τράντα ) και απόγονος του Καρατζέζου από την πλευρά του πατέρα της, εξ ου και το πατρώνυμό της << Καρατζέζου >> . Για να γίνει δασκάλα , σπούδασε στην Ακαδημία Λάρισας επειδή δεν υπήρχε αντίστοιχο σχολείο στην Κοζάνη για κορίτσια. Εργάστηκε στο 1ο Δημοτικό Σχολείο το 1936 -1937 όταν η μητέρα μου Ελισάβετ Ανθοπούλου αργότερα Καπλανογλού τελείωνε το δημοτικό σχολείο .. Έμαθα επίσης ότι η μητέρα του παντρεύτηκε τον πρόσφυγα Σμυρνιό Γερούση λίγο μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και έχτισαν το σπίτι στην πλατεία Συντάγματος που την ομορφαίνει ακόμα.

Σχετικά με την κατεδάφιση του Αρχοντικού Τράντα, μου είπε ότι το κτίριο εκείνη την περίοδο δεν ανήκε σε κανένα μέλος της οικογένειας, ούτε του Καρατζέζου ούτε του Τράντα.

Είχε περάσει στα χέρια της Εκκλησίας λίγα χρόνια πριν από την απελευθέρωση της Κοζάνης .

Συγκεκριμένα, είπε ότι η γιαγιά του πείστηκε από την εκκλησιαστική επιτροπή να το παραχωρήσει λίγο πριν την απελευθέρωση της Κοζάνης επειδή, όπως είπαν, <<προέβλεπαν ότι σύντομα θα υπήρχαν αναταραχές και σπίτια όπως το αρχοντικό θα καταλαμβάνονταν από τους Τούρκους. Και ότι ο μόνος τρόπος για να σωθεί ήταν να περάσει στα χέρια της εκκλησίας, αφού οι Τούρκοι δεν θα τολμούσαν να το αγγίξουν επειδή ο Δεσπότης ήταν σεβαστός από τους Οθωμανούς. Και όταν τελειώσει έρθει η απελευθέρωση , θα της το επιστραφεί, >> κάτι που δεν συνέβη ποτέ. Όπως διαπιστώσαμε από πρόσφατη έρευνά μας, η μεταβίβαση της κυριότητας του αρχοντικού Τράντα έλαβε χώρα στην πραγματικότητα το 1900, 4 χρόνια μετά την ελληνοτουρκική σύγκρουση του 1896 που απέβη σε βάρος των Ελλήνων .

Μετά την ήττα των Ελλήνων και εντός των συνόρων της Ελλάδας αλλά και στην κατεχόμενη Μακεδονία, υπήρχε μεγάλος φόβος για το τι θα συνέβαινε αργότερα

— Σχολείο του Καρατζέζου ή Παρθεναγωγείο Κοζάνης ή Σχολείο Χαρισίου Μούκα ή 3ο & 4ο δημοτικο σχολειο.

Οι λίγες πληροφορίες που συγκεντρώσαμε επίσης για το πέρασμα της οικίας Καρατζεζου στα χέρια της εκκλησιάς και από εκεί της σχολικής επιτροπής για την ανέγερση του σχολείου έχουν ως εξής :

Το σπίτι του Καρατζέτζου βρισκόταν στον «Γκιουλέρ μαχαλά» (ωραία γειτονιά) και ήταν στο αρχοντικό του Χαρισίου Τράντα και του γιου του Ιωάννη Τράντα, των πρώτων μεγάλων οικιστών της Κοζάνης

Από το έτος 1862 με απόφαση της επιτροπής σχολείων, τα κορίτσια διδάσκονται ξεχωριστά από τα αγόρια, σε ενοικιαζόμενα σπίτια.

Στην αρχή το Παρθεναγωγείο στεγάστηκε στο σπίτι των αδελφών Γ. Γκορτσούλη, Ηλία Π. Βαμβακα?.

Έως το 1873 το Παρθεναγωγείο Κοζάνης στεγαζόταν σε νοικιασμένα κτήρια της πόλης και ο Κωνσταντίνος Τακιατζής φρόντισε για τη στέγαση του νέου κτιρίου του Παρθεναγωγείου σε χωριστό οίκημα. απέναντι απ? την Β Δ γωνία του Αγίου Νικολάου, κοντά στο λεγόμενο Μπήτσικον (στη θέση του σημερινού Δημαρχείου

Η οικοδόμηση νέου Παρθεναγωγείου ή η μετεγκατάστασή του θεωρούνταν επιτακτική πλέον, διότι το οίκημα ήταν στενό και ετοιμόρροπο,.

Λίγο πριν το τέλος του 19ου αιώνος *

Για τη στέγαση του νέου κτιρίου του Παρθεναγωγείου Κοζάνης θεωρήθηκε κατάλληλο οίκημα προς αγορά η οικία του Καρατζέτζου, η οποία ανακοινώθηκε ότι πωλούνταν την περίοδο εκείνη.

Η οικία Καρατζέτζου οικοδομήθηκε, όταν κτίσθηκε η Κοζάνη και θεωρούνταν κατάλληλη και για στέγαση Παρθεναγωγείου.

Το 1900 οι σχολικοί έφοροι αγόρασαν με χρήματα της Κοινότητας το παλιό σπίτι του Καρατζέτζου για να χτίσουν το νέο Παρθεναγωγείο. Επειδή έμεινε ένα υπόλοιπο από την αγορά αυτή, στη συνεδρίαση της “Εφορείας”

ης 3ης Ιανουαρίου 1901, «…. ..απεφασίσθη ίνα δοθεί τω Γογούλη Καρατζέτζω το υπόλοιπον προς συμπλήρωσιν του ποσού 5 λιρών, ληφθεί δε ισόποσος απόδειξις συμπληρωθησομένη εις την πώλησιν της οικίας αυτού είτε προς την Κοινότητα είτε εις άλλον πρόσωπον»

. Στο μεταξύ η Ελένη Χατζηταγάρα ή Φαράσαινα δώρισε το σπίτι της για να γίνει σχολείο, με την προϋπόθεση να της δίνει η Εφορεία ένα επίδομα για τη συντήρηση της, -μέχρι το θάνατο της.

Το έτος 1908 στην πόλη της Κοζάνης λειτουργούσε Παρθεναγωγείο με διακόσιες σαράντα επτά μαθήτριες (247),

Κατά τη συνεδρίαση της 5ης Απριλίου 1910 “…λόγου γενομένου περί ιδρύσεως παραρτήματος Παρθεναγωγείου επί της οικίας Φαράσαινας κατά τα αποσταλέντα σχέδια υπό του κ. Παιονίδου, απεφασίσθη ίνα` γίνει η έναρξη της οικοδομής αφού όμως προηγουμένως εξασφαλισθή η κοινότης εκ μέρους της ιδιοκτήτιδος δι εκδόσεως υπ αυτής επισήμου πωλητηρίου εγγράφου προς τους επιτρόπους της εκκλησίας του Αγίου Νικολαου. Με απόφαση τους τον Οκτώβριο του 1910, αναθέτουν στον αρχιτέκτονα Ξεν. Παιονίδη την εκπόνηση σχεδίων, καθώς και τη γενική φροντίδα της προμήθειας των υλικών και την επίβλεψη της ανέγερσης της οικοδομής στον Στάμκο Αναστάσιο. Την περίοδο αυτή η Κοζάνη είναι ακόμα σκλαβωμένη στους Τούρκους οι οποίοι δεν δίνουν άδεια για ανέγερση σχολείου και η επιτροπή αποφασίζει να βγει η άδεια το «Σουλτανικό φιρμάνι» στο όνομα του Στάμκου Αναστασίου, στον οποίο έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη. Αυτός, μετά την αποπεράτωση θα το χάριζε στο Παρθεναγωγείο. Όμως ο Ξεν. Παιωνίδης, κατά την επί τόπου εξέταση των οικιών, θεωρεί καταλληλότερο το οικόπεδο της οικίας Καρατζέτζου παρά της Φαράσαινας.

*Το συμπέρασμα για τον τον τρόπο που μεταβιβάσθηκε η κατοικία Τράντα από τους κληρονόμους Καρατζέζου στην εκκλησιαστική επιτροπή του Αγίου Νικολάου

Ο αείμνηστος Γιάννης Γερούσης έλεγε ότι η γιαγιά του παραχώρησε το σπίτι για να το σώσει και πάντοτε εξέφραζε το παράπονο ότι την ξεγέλασαν ,ποτέ δεν μου μίλησε για πώληση , η έρευνα δείχνει με δημοσίευμα που βρήκαμε ότι υπήρχε τυπικά αγοροπωλησία << της 3ης Ιανουαρίου 1901,…. ..απεφασίσθει ίνα δοθεί τω Γογούλη Καρατζέτζω το υπόλοιπον προς συμπλήρωσιν του ποσού 5 λιρών, ληφθεί δε ισόποσος απόδειξις συμπληρωθησομένη εις την πώλησιν της οικίας αυτού είτε προς την Κοινότητα είτε εις άλλον πρόσωπον» …, και μάλιστα με δόσεις .

Προφανώς πρόκειται για εικονική αγοραπωλησία μια και στην συνεχεία της δημοσίευσής γράφει ότι τον Οκτώβριο του 1910 οι Τούρκου δεν δίνουν άδεια για ανέγερση σχολείου και η επιτροπή αποφασίζει να βγει η άδεια το «Σουλτανικό φιρμάνι» στο όνομα του Στάμκου Αναστασίου, στον οποίο έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη.

Αυτός, μετά την αποπεράτωση θα το χάριζε στο Παρθεναγωγείο .

Όπως φαίνεται ήταν συνήθεια των Ελλήνων για να ξεφύγουν από τα προσκόμματα που έβαζαν οι Οθωμανοί στην επιμόρφωση των παιδιών τους κατέφευγαν σε τέτοιες πράξεις .

Έτσι, τον Αύγουστο του 1911 άρχισε η ανέγερση του Παρθεναγωγείου στο οικόπεδο της οικίας του Καρατζέτζου.

Τα χρήματα για την ανέγερση βρέθηκαν απο την δωρεά του Χαρίσιου Κ. Μούκας .έμπορου του εξωτερικού που γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1828 και πέθανε στην Σιαπτσία της Σερβίας όπου δραστηριοποιήθηκε .

Πεθαίνοντας στις 20 Απριλίου 1897 άφησέ στα σχολεία της γενέτειρας του Κοζάνης δυο οικίες, αξίας περίπου χιλίων εικοσόφραγκων. τα οποία θα μπορούσαν να τα χρησιμοποιήσουν μετά τον θάνατο της γυναικός του .

Η γυναίκα του έφυγε από την ζωή το 1905.

Έτσι το σχολείο ονομάσθηκε προς τιμήν του << Σχολείο Χαρισίου Κ. Μούκα >>

***********************************************************

Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΡΥΤΣΑΣ

ΘΕΣΗ

Η Κορυτσά απέχει από την Κοζάνη περίπου 138 χλμ. , όσο δηλαδή απέχει η Θεσ/νίκη από την Κοζάνη .

Η απόσταση από Κρυσταλλοπηγή (Ελληνικά σύνορα )προς Κορυτσά είναι 38 χλμ, και ο χρόνος για να φθάσει κάποιος με το αυτοκίνητό 40 λεπτό.

Χρειάζεται .

.Η οδική απόσταση μεταξύ Κρυσταλλοπηγής και Κοζάνης είναι περίπου 100 χιλιόμετρα

ΟΝΟΜΑ

Το όνομα Κορυτσά έχει σλαβική προέλευση και προέρχεται από τη σλαβική λέξη Gorica, που σημαίνει “βουναλάκι”. Η ονομασία αυτή αντανακλά την γεωγραφική θέση της πόλης..

Η λέξη “gorica” σημαίνει “λόφος” στις νοτιοσλαβικές γλώσσες και είναι ένα πολύ συνηθισμένο τοπωνύμιο στην Αλβανία και τις σλαβικές χώρες Είναι υποκοριστικό του σλαβικού τοπωνυμίου “gora”, που σημαίνει βουνό, το οποίο βρίσκεται επίσης σε τοπωνύμια σε όλες τις σλαβικές χώρες, καθώς και σε μη σλαβικές χώρες όπως η Αλβανία, η Ελλάδα και η Ιταλία.

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

Ιστορικά υπήρξε μια ακμάζουσα ελληνική παρουσία, η οποία γνώρισε αλλεπάλληλες πιέσεις και μετανάστευση, οδηγώντας σε δραματική μείωση του πληθυσμού, όπως συνέβη και με άλλες ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Έχουν βρεθεί νεολιθικά λείψανα που δείχνουν ότι ο χώρος κατοικήθηκε από το 4000 π.Χ. και μετά. Η Εποχή του Χαλκού διήρκεσε από το 3000 π.Χ. έως 2100 π.Χ. Στην πεδιάδα της Κορυτσάς εισήχθη η Μυκηναϊκή κεραμική κατά την ύστερη Εποχή του Ορείχαλκου (Υστεροελλαδική ΙΙΙc) και έχει υποστηριχθεί ότι οι φυλές που ζούσαν στην περιοχή αυτή πριν τις μεταναστεύσεις της Γεωμετρικής Εποχής πιθανότατα .Η περιοχή κατά την περίοδο αυτή η περιοχή είχε κατοικηθεί από τα αρχαία ελληνικά φύλα, των Χαόνων και των Μολοσσών, που ήταν δύο από τα τρία σημαντικότερα ελληνικά φύλα που κατοικούσαν στην περιοχή της Ηπείρου.

**TΛ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΥΛΛΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΟΣ

Οι Χάονες και οι Μολοσσοί ήταν αρχαία ελληνικά φύλα της Ηπείρου, με τους Μολοσσούς να εγκαθίστανται εκεί από την Μυκηναϊκή εποχή, ενώ οι Χάονες να βρίσκονται στα βορειοδυτικά. Αυτά τα φύλα, μαζί με τους Θεσπρωτούς, αποτελούσαν τις κύριες φυλές της Ηπείρου. Οι Μολοσσοί τελικά κυριάρχησαν, ιδρύοντας το βασίλειο της Ηπείρου, ενώ οι Χάονες, αν και αρχικά κυριάρχησαν επί των Μολοσσών, υπέστησαν ήττα και κατάκτηση από τους Μολοσσούς και Θεσπρωτούς τον 5ο αιώνα π.Χ.

*Οι Χάονες

Ήταν το πιο βόρειο ελληνικό φύλο της Ηπείρου, με την επικράτειά τους να περιλαμβάνει την πεδιάδα της Κορυτσάς και να φτάνει έως τη Λίμνη Λιχνίτιδα (σημερινή Αχρίδα).

Κατά την ακμή τους, η εξουσία τους εκτεινόταν και στους Μολοσσούς, αλλά τον 5ο αιώνα π.Χ. κατακτήθηκαν από τους Θεσπρωτούς και τους Μολοσσούς.

Συνόρευαν με τους Μολοσσούς, με τους οποίους μοιράζονταν μια κοινή, αν και ανταγωνιστική, ιστορία.

*Οι Μολοσσοί

Κατοικούσαν στην Ήπειρο, δίπλα στους Χάονες και τους Θεσπρωτούς.

Κατέκτησαν τους Χάονες και τους Θεσπρωτούς, ιδρύοντας το βασίλειο της Ηπείρου υπό τη δυναστεία των Αιακιδών, που έγινε γνωστό για τον Πύρρο της Ηπείρου.

Ανήκαν στο Κοινό των Ηπειρωτών, αλλά τελικά τάχθηκαν εναντίον της Ρώμης, πράγμα που οδήγησε στην καταστροφική τους ήττα και την υποδούλωση του λαού τους από τους Ρωμαίους.

Τα δύο φύλα ήταν μέρος της ευρύτερης «ελληνικής» ταυτότητας της Ηπείρου, μαζί με άλλες φυλές όπως οι Θεσπρωτοί, οι Τυμφαίοι, οι Παραύαιοι, οι Δασσαρέτες και οι Αθαμάνες.

Οι Μολοσσοί, μαζί με τους Χάονες και τους Θεσπρωτούς, αποτελούσαν μέρος των φυλών που κ

Με την πάροδο του χρόνου, οι Χάονες προτάχθηκαν στους Μολοσσούς, οι οποίοι έγιναν η κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή, ιδρύοντας το Ενιαίο Ηπειρωτικό Κράτος.

ΑΛΛΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν κοντά στη σημερινή Κορυτσά μια επιτύμβια πλάκα του 2ου ή 3ου αιώνα μ.Χ., που απεικονίζει δυο σιδεράδες να κατεργάζονται σίδερο σε ένα αμόνι.

Μεσαίωνας και Οθωμανική κυριαρχία

Η ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΟΡΥΤΣΑ

Η νεότερη πόλη χρονολογείται από το τέλος του 15ου αιώνα, οπότε ο Ηλίας Χότζα ανέπτυξε την Κορυτσά κατά τις εντολές του Σουλτάνου Μωάμεθ Β΄.

Η Οθωμανική κατοχή άρχισε το 1440, και, μετά το ρόλο του Χότζα στην πολιορκία της Κωνσταντινούπολης το 1453, του αποδόθηκε ο τίτλος “Ηλίας Μπέη Μιραχόρ”.

Η Κορυτσά ήταν σαντζάκι του βιλαετίου του Μοναστηρίου ως Γκιορίτσε.

Η πόλη άρχισε να ακμάζει όταν η γειτονικές πολύς είχαν προβλήματα

Η Κορυτσά εκτός από σημαντικό εμπορικό αποτέλεσε και πνευματικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, με πλήθος ελληνικών σχολείων να λειτουργούν σε αυτή.

Η οργάνωση των επαγγελματικών συντεχνιών και της χρηματοδότησης της τοπικής εκπαίδευσης ήταν εφάμιλλη του αγγλοσαξονικού τραστ.

Στους «Γενικούς Κανονισμούς των κοινών καθιδρυμάτων της πόλεως Κορυτσάς», που συντάχθηκαν το 1875, το σύνολο των δωρεών και κληροδοτημάτων συγκεντρώνονταν σε κοινό ταμείο με την ονομασία «λάσσο» και εποπτεύονταν από ειδική επιτροπή.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Επί αιώνες η Κορυτσά έχει υπάρξει σημαντικό θρησκευτικό κέντρο των Ορθόδοξων Χριστιανών.

Έχει μεγάλη Ορθόδοξη κοινότητα και από το 1670 είναι έδρα Ορθόδοξου Μητροπολίτη.

Το 1968 κατεδαφίστηκε από το καθεστώς ο ορθόδοξος καθεδρικός ναός.

Το 1995 χτίστηκε ο νέος Καθεδρικός Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου με τη συνδρομή της Ελλάδας.

Υπάρχει επίσης μεγάλη Σουνιτική κοινότητα μέσα και γύρω από την πόλη.

Το Ισλάμ εισήχθη στην πόλη το 15ο αιώνα από τον Ηλίας Χότζα (Μιραχόρι), διάσημο Αλβανό γενίτσαρο, που συμμετείχε ενεργά στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453).

Ένα από τα αρχαιότερα τζαμιά χτίσθηκε στην Αλβανία από αυτόν, το Τζαμί Ηλίας Μιραχόρι.

Στην πόλη υπάρχει επίσης μια κοινότητα Μπεκτασήδων.

ΠΑΙΔΕΙΑ

Το πρώτο σχολείο, Ελληνόγλωσσο, στην πόλη ιδρύθηκε το 1724, με την υποστήριξη των κατοίκων του γειτονικού Βιθκούκι.

Το σχολείο αυτό καταστράφηκε κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 αλλά ξαναχτίστηκε το 1830.

Το 1857 λειτουργούσε στην πόλη Ελληνικό σχολείο θηλέων.

Το 19ο αιώνα διάφοροι ντόπιοι ευεργέτες όπως ο Ιωάννης Πάγκας δώρησαν χρήματα για την προώθηση της Ελληνικής παιδείας και πολιτισμού στην Κορυτσά, όπως το Μπάγκειο Γυμνάσιο.

Ομοίως λειτουργούσαν επίσης στην πόλη αυτή την περίοδο νηπιαγωγεία, οικοτροφεία και σχολεία.

Στο πλαίσιο αυτό ιδρύθηκε το 1850 ένα ειδικό κοινοτικό ταμείο, το Ταμείο Λάσσον, από τον τοπικό Ορθόδοξο επίσκοπο Νεόφυτο, με σκοπό να υποστηρίξει την Ελληνική πολιτιστική δραστηριότητα στην Κορυτσά.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ

Έλληνες που έγιναν γνωστοί και γεννήθηκαν στην Κορυτσά είναι :

* Ιωάννης Λάτσης (γνωστός επίσης ως “καπετάν Γιάννης”, 14 Σεπτεμβρίου 1910 – 17 Απριλίου 2003) ήταν Έλληνας μεγιστάνας εφοπλιστής, γνωστός για τη μεγάλη περιουσία του και ιδρυτής μιας τεράστιας οικονομικής αυτοκρατορίας

* Ιωάννης Πάγκας (ή Μπάγκας), (1814-1895) ευεργέτης και έμπορος

* Παντελεήμων Αργυροκάστρου (1890–1969) κληρικός και λόγιος

* Αναστάσιος Αβραμίδης, έμπορος, με δικές του δαπάνες ανήγειρε τον ναό του Αγ. Γεωργίου στην πόλη

* Γεώργιος Αδάμ, έμπορος και τοπικός ευεργέτης

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Μετά την καταστροφή της γειτονικής Μοσχόπολης, στο τέλος του 18ου αιώνα, η Κορυτσά αναδείχθηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο. Τον 20ο αιώνα ανέπτυξε και σημαντική βιομηχανία. Η ευρύτερη περιοχή διαθέτει σημαντικές γεωργικές εκτάσεις.

Τον 20ό αιώνα η Κορυτσά απέκτησε σημαντικό βιομηχανικό δυναμικό, πέραν του ρόλου της ως εμπορικού και αγροτικού κέντρου. Το οροπέδιο, στο οποίο βρίσκεται η πόλη, είναι πολύ γόνιμο και μια από τις κύριες σιτοπαραγωγές περιοχές της Αλβανίας. Οι τοπικές βιομηχανίες περιλαμβάνουν κατασκευή πλεκτών, υφασμάτων, αλεύρων, μπίρας και ζάχαρης. Κοιτάσματα λιγνίτη εξορύσσονται στα γειτονικά βουνά, όπως το Μπόριε-Ντρένοβε. Στην πόλη παράγεται η γνωστή σε όλη τη χώρα “Μπίρα Κόρτσα”. Σύμφωνα με επίσημες πηγές η πόλη έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας στη χώρα. Η πλειοψηφία των ξένων επενδύσεων προέρχεται από Έλληνες, καθώς και από κοινές Ελληνοαλβανικές επιχειρήσεις

ΣΗΜΕΡΑ

Ο πληθυσμός της Κορυτσάς, σύμφωνα με εκτιμήσεις για το 2023, ήταν 43.254 κάτοικοι. Για την περιφέρεια Κορυτσάς, η αντίστοιχη εκτίμηση ήταν 197.303 κάτοικοι την 1η Ιανουαρίου 2022.

Αναλυτικότερα: Κορυτσά (πόλη): 43.254 κάτοικοι (2023) Περιφέρεια Κορυτσάς: 197.303 κάτοικοι (1 Ιανουαρίου 2022)