Παρακολουθώ τον πολιτιστικό σύλλογο με την επιτυχή διαδρομή του και τις εκδηλώσεις που κάνει καθώς και το ενδιαφέρον του να αναβιώσει το Φανό «Λατσκ’ τ’ Πηγάδ’». Μου φέρνει αναμνήσεις από το φανό αυτό γιατί ήταν στη γειτονιά μου, Π. Χαρίση , όπου ήταν το πατρικό μου σπίτι κι από μικρός συμμετείχα κι εγώ με Τσινί-χάλκινο πιάτο και μαζεύαμε δεκάρες για το Φανό, την Κυριακή το πρωϊ της Μεγάλης αποκριάς. Έχω προσωπική εμπειρία για το Φανό και μπορώ να τον περιγράψω.
Να πω λίγα λόγια για το πηγάδ’ , πήρε την ονομασία Λάτσκ’ από τον Ιωάννη Λάτσκο, Λατσκούλης, η Σαπουντζής, η Λασσσάνης. Ήταν πατέρας του Γεωργίου Λασσάνη, καθόταν στη γειτονιά αυτή και ήταν γόνος αρχοντικής οικογένειας και πηγάδι δεν είχε η γειτονιά , εμπορεύονταν με την κεντρική Ευρώπη απέκτησε χρήματα και κατασκεύασε το πηγάδ’ γύρω στα 1790.Στη συνέχεια έκτισε το αρχοντικό που υπάρχει μέχρι σήμερα. Το 1792 παντρεύτηκε την Αικατερίνη Χατζηκλήμη, ο πατέρας της Ιωάννης ήταν παπάς, εγκαταστάθηκε στο νέο σπίτι και απέκτησε το γιό του το 1793. Και όπως λέει η παράδοση βοήθησε με χρήματα να φκιάσουν στη γειτονιά Φανό, και να πάρει το όνομα ο Φανός «Λάτσακ’ του πηγάδ’», τιμώντας τον κατασκευαστή. Άλλωστε οι φανοί της Κοζάνης έχουν το όνομα της γειτονιάς. Υπογραμμίζω, ο Φανός είναι έργο των ανθρώπων της γειτονιάς και κανενός άλλου, αυτοί τον οργανώνουν κάθε χρόνο και διαιωνίζεται επί αιώνες από τους ανθρώπους της γειτονιάς και ο Φανός δεν επιδέχεται καμία μεταβολή. Η παράδοση του φανού πρέπει να παραμένει αυτούσια ως γνήσια λαϊκή έκφραση.
Ο Φανός «Λάτσκ’ του πηγάδ’» οργανώνονταν μέχρι τη δεκαετία του ’40, όπως μου έλεγε η αείμνηστη Ελένη Δελιβάνη-Μπλιούρα , με (τα πολλά γραπτά της για την παλιά Κοζάνη, ήταν μια ανοιχτή ιστορία της Κοζάνης), είχα πολλές σχέσεις ήμασταν και γείτονες και έμαθα πάρα πολλά γεγονότα της Κοζάνης του περασμένου αιώνα. Το πατρικό της ήταν απέναντι από το πηγαδ’, από κει παίρνανε νερό και βοηθούσα ως πιτσιρικάς της γειτονιάς, τη μητέρα της κυρά σουλτάνα. Στο βομβαρδισμό της Κοζάνης από τους Ναζί την 9/Απριλίου 1941, ημέρα Πέμπτη προ των Βαϊων , ήμασταν στο υπόγειο του σπιτιού της εμείς κι άλλοι γείτονες , το υπόγειο ήταν με θόλο και είχε επιλεγεί ως καταφύγιο. Τα γράφω όλα αυτά για να τιμήσω την μνήμη της αείμνηστης Ελένης, αλλά να δώσω και μια εικόνα της γειτονιάς.
Μου έλεγε λοιπόν η Ελένη, ότι υπεύθυνοι για τη διοργάνωση του φανού ήταν οι παρακάτω γείτονες: Ν. Καζαντζής, Νάνος Γκοβεδάρος (ο Πρόεδρος της προσωρινής Κυβέρνησης του Μπούρινου το 1878).Ο Πλιάκαρ’ς, ο Προκόπης Δουγαλής, ο οποίος ήταν στην υπηρεσία του Δήμου και άναβε το βράδυ τα φανάρια στους δρόμους (1925). Ο Γαλάτσης, ο Μησιώνης, Βοηθούσαν επίσης, ο Δημήτριος και Νικόλαος Δελιβάνης, παππούς και πατέρας της Ελένης ,ο Μακεδονομάχος Νικόλαος Μαλούτας, ο Γρηγόρης Κρικόρης ,ο Λάζαρος Δαραβάζος που είχε στο φούρνο τον τίτλο «Το φάρμακο της πείνας» . Ο Νικόλαος Ταγαράς που το σπίτι του ήταν αρχοντικό συνέχεια με τα σπίτια των Γκοβεδάρων επί της οδού Τριανταφυλλίδη. Η οικογένεια Ταγαρά είχε μετακομίσει προ του ’40 στη Θεσσαλονίκη , και είχε μεγάλη επιχείρηση επί της οδού Φράγκων , όπου ήταν και τα πρακτορεία συγκοινωνιών των αυτοκινήτων της Κοζάνης. Είχα γνωρίσει τον Νικόλαο Ταγαρά που ήταν εγγονός και διηύθυνε την επιχείρηση . Το αρχοντικό της Κοζάνης δυστυχώς κατεδαφίστηκε κι αυτό όπως και τάλλα. Τα γράφω όλα αυτά για να δώσω μια εικόνα της Κοζάνης της παλιάς εποχής. Που είχε την ομορφιά της και τους ωραίους ανθρώπους της.
Το σημείο του κόμβου που γινότανε ο φανός, ήταν στη διασταύρωση Π. Χαρίση- Ξ. Τριανταφυλλίδη-(βίτσι) -Καραλιβάνου, που πάμε προ τη Σκ’ρκα.
Προσθέτω ακόμη, ότι ο Λεωνίδας Παπασιώπης στο βιβλίο του «Η παλιά Κοζάνη» γράφει ότι ο φανός «Λάτσκ’ τα Πηγάδ΄» ήταν από τους καλλίτερους Φανούς. Συνεπώς ,ορθός ο πολιτιστικός σύλλογος « Η Κόζιανη», αποφάσισε να αναβιώσει το Φανό «Λάτσκ’ τ’ πηγάδ’». Που έχει ιστορία από το παρελθόν και είχαν συμμετοχή και προσωπικότητες της Κοζάνης.
Όπως δε πληροφορήθηκα, ο Φανός θα στηθεί στο χώρο μπροστά από τον παλιό αλευρόμυλο του Χασάπη, ο χώρος είναι ευρύχωρος και δεν περνούν αυτοκίνητα, δίπλα μάλιστα είναι και η παιδική χαρά δωρεά των αφων Ζωγραφίδου, που είχαν μεταναστεύσει στην Αμερική, δώρισαν το σπίτι τους στο Δήμο, το πρόλαβα το σπίτι και το θυμάμαι , ήταν μεγάλο και είχε τρανό «νουβουρό» για να γίνει παιδική χαρά και είχαν στείλει και πέντε χιλιάδες δολάρια για τη διαμόρφωση της παιδικής χαράς. Η μία αδελφή Μαριγώ είχε παντρευτεί τον Νικόλαο Βούρκα που φέρει το όνομά του το γνωστό διατηρητέο αρχοντικό, κακώς εδόθη του όνομα Βούρκα, γιατί το σπίτι αυτό το κατασκεύασε η οικογένεια Μουράτη και το αγόρασε ο Ηλίας Κατσικάς, που είχε τρείς θυγατέρες. ο Νικόλαος Βούρκας ήταν εγγονός του Κατσικά από την κόρη του Μαριγώ που είχε παντρευτεί τον Γεώργιο Βούρκα, ο Νικόλαος υιός του είχε πάει στην Αμερική όπου και έμεινε. Αυτά λέει η τοπική ιστορία. Συγγενείς του Ηλία Κατσικά βρίσκονται εν ζωή, τους οποίους και γνωρίζω. δεν έχω δει ταμπέλα που να αναγράφει τον δωρητή της παιδικής χαράς . Ο πολιτιστικός σύλλογος ας αναλάβει να τοποθετηθεί ταμπέλα. Το έχω γράψει και σε παλαιότερο κείμενο, αλλά ποιος τα βλέπει αυτά. Ξεχνιούνται οι δωρητές.
Εύχομαι να έχουν έναν καλό Φανό , να καθιερωθεί και να «Ρίχνουντι».
