ΦΙΣΤΙΚΙΑ ΑΙΓΙΝΗΣ. Η φιστικιά (επιστ. Πιστακία η γνησία, Pistacia vera) ΙΣΤΟΡΙΑ – ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ – ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ -ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ. Σταύρου Π. Καπλάνογλου Γεωπόνου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η φιστικιά (επιστ. Πιστακία η γνησία, Pistacia vera) είναι δίοικο φυλλοβόλο δέντρο του γένους Πιστακία και της οικογένειας των Ανακαρδιοειδών. Η καταγωγή της είναι από το Ιράν και σήμερα καλλιεργείται ευρύτατα από την Ασία μέχρι τις Μεσογειακές χώρες και την Αμερική για τον καρπό της, το φιστίκι.
Η.Π.Α. έχουν τη μεγαλύτερη παραγωγή στον κόσμο. Ακολουθούν το Ιράν, η Τουρκία, η Κίνα και η Συρία.
Η Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη και έκτη στον κόσμο με ετήσια παραγωγή που κυμαίνεται μεταξύ 4.500 και 8.000 τόνων ετησίως (στοιχεία 2018: 6.338 τόνοι )
Η καλλιέργεια της φιστικιάς τα τελευταία χρόνια εκτός από την Αίγινα, τη Σαλαμίνα και τα Μέγαρα, που ήταν παραδοσιακές φιστικοπαραγωγές περιοχές, επεκτάθηκε στη Φθιώτιδα, Θεσσαλία, Βοιωτία και Εύβοια
ΙΣΤΟΡΙΑ
Καταγωγή και εμφάνιση στην Ελλάδα
. Η προέλευσή τους αμφισβητείται και αποδίδεται σε μεταγενέστερες διεισδύσεις
Πριν τον 4ο αιώνα. π.Χ. η φιστικιά δεν αναφέρεται στην αρχαία Ελληνική γραμματεία,
– Θεόφραστος
O πρώτος που την αναφέρει περιγράφοντας την, αλλά όχι κατονομάζοντας την είναι ο Θεόφραστος στο έργο Περί φυτών ιστορία IV 4, 7
– Μέγας Αλέξανδρος
Περιγράφεται η φιστικιά από τους επιστήμονες που ακολούθησαν τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του.
– Νίκανδρος ο Κολοφώνιος
Αρχαία μαρτυρία προέρχεται από τον Νίκανδρο τον Κολοφώνιο τον 2ο αιώνα π.Χ. στο ποίημά του Θηριακά στ. 890-891 όπου απαριθμεί φυτά που προστατεύουν από τσιμπίματα των σκορπιών
– Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος
Ο φαρμακογνώστης Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος στο έργο του Περί ύλης ιατρικής (Ι 124, 1,11) γράφει ότι φιστίκια παραγόταν στη Συρία.
– Πλίνιος ο Πρεσβύτερος
Τον 1ο αιωνα ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος στη Φυσική ιστορία του (XV 83,91) μιλάει για έναν ιππότη Βιτέλιο που έφερε και φύτευσε μια φιστικιά στο σπίτι του στη Ρώμη στο τέλος της βασιλείας του Τιβέριου (30 π.Χ.) και τον ίδιο χρόνο ο Φλάκκος Πομπήιος την εισήγαγε στην Ισπανία.
– Δειπνοσοφιστές
Στους Δειπνοσοφιστές του Αθηναίου Ναυκράτιου περιγράφεται συμπόσιο, όπου προσφέρονται μεταξύ άλλων και φιστίκια: περιγράφεται ως λείος, λευκόφαιος, μακρύς, πράσινος στο εσωτερικό και αν και λιγότερο χυμώδης από τον καρπό της κουκουναριάς είναι πιο εύγευστος από αυτόν.
– Παναγιώτης Γεννάδειος
Ο Παναγιώτης Γεννάδειος αναφέρει πως αυτός που έδωσε την πρώτη ώθηση στην καλλιέργεια του δέντρου στην Ελλάδα ήταν ο εισαγωγέας της βιομηχανίας σοκολάτας στην Ελλάδα Δ.Παυλίδης, ο οποίος από το 1860 εγκατέστησε φυτεία φιστικιάς στο κτήμα του στο Ψυχικό
– Ορφανίδης,
. Ακολούθησε ο Ορφανίδης, διευθυντής του Δημόσιου Δενδροκομείου στον Βοτανικό, κυρίως από το 1869.
– Γεννάδιος
Ο Γεννάδιος διαδεχόμενος τον Ορφανίδη στη διεύθυνση του Δημόσιου Δενδροκομείου έδωσε μεγαλύτερη ώθηση στη διάδοση του συγκεκριμένου φυτού
– Η καλλιέργεια στην Αίγινα
Όσον αφορά την Αίγινα δεν είναι γνωστό πότε εισήχθη στο νησί. Υπάρχουν μόνο προφορικές μαρτυρίες πως εισήχθησαν δέντρα από την Περσία και τη Συρία. Ο Γερμανός βοτανολόγος Theodor von Heldreich επισκεπτόμενος έξι φορές την Αίγινα από το 1848 έως το 1881 δεν αναφέρει καθόλου τη φιστικιά. Στα Ιστορικά Αρχεία της Αίγινας έχει βρεθεί έγγραφο με ημερομηνία 30 Σεπτεμβρίου 1898, που μνημονεύει συναλλαγή μεταξύ δύο κατοίκων του νησιού σχετικά με 12 οκάδες φιστικιού. Ο πρώτος οργανωμένος φιστικιώνας στην Αίγινα εγκαταστάθηκε από τον Νικόλαο Περόγλου κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αι. Στα τέλη της δεκαετίας του 1910 είχαν αρχίσει να φυτεύονται και από άλλους ντόπιους καλλιεργητές μικρές εκτάσεις.
–Προϊόν Π.Ο. Π.
Το 1994 το φιστίκι Αιγίνης εντάχθηκε στα προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης και το 1996 καταγράφηκε ως προϊόν ΠΟΠ στην επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ
Συστηματική ταξινόμηση
Σύστημα: κατά CRONQUIST, 1981
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Υφομοταξία: Ροδίδες (Rosidae)
Τάξη: Σαπινδώδη (Sapindales)
Οικογένεια: Ανακαρδιοειδή (Anacardiaceae)
Γένος: Πιστακία (Pistacia)
Είδος: P. vera
Διώνυμο Πιστακία η γνησία (Pistacia vera)
ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ /ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
Τα φιστίκια Αιγίνης είναι ένας από τους παλαιότερους και πιο υγιεινούς ξηρούς καρπούς που γνωρίζει ο άνθρωπος. Μαζί με τα παραδοσιακά οφέλη για την υγεία από την κατανάλωση φιστικιών, περιέχουν συγκεκριμένες ιδιότητες που τους δίνουν ένα μοναδικό πλεονέκτημα ως συμπλήρωμα διατροφής.
Το φιστίκι προσφέρει υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, βιταμίνες και μέταλλα που είναι όλα εξίσου ευεργετικά για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Τα φιστίκια Αιγίνης είναι ένας από τους λίγους ξηρούς καρπούς που περιέχουν τα περισσότερα από τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται το ανθρώπινο σώμα για να διατηρήσει τη συνολική του υγεία.
Περίπου 50 φιστίκια ή 28 γραμμάρια, περιέχουν:
159 θερμίδες ,12,9 γραμμάρια λίπους , 7,7 γραμμάρια υδατανθράκων,
5,7 γραμμάρια πρωτεΐνης και 3 γραμμάρια φυτικών ινών.
Τα φιστίκια συμβάλλουν επίσης στην ημερήσια απαιτούμενη πρόσληψη καλίου, μαγνησίου, σιδήρου , ψευδαργύρου , φυλλικού οξέος, ασβεστίου , βιταμίνης Α , βιταμίνης C , βιταμίνης Ε και νιασίνης από τον οργανισμό .
Η κατανάλωση μόνο μίας ουγγιάς φιστικιών την ημέρα μπορεί να προσφέρει στον οργανισμό το 25% της ημερήσιας αξίας του σε βιταμίνη Β6, 20% θειαμίνη και 20% χαλκό. Επιπλέον,
Χρήσεις
Τα φιστίκια Αιγίνης έχουν χρησιμοποιηθεί εκτενώς στην αλμυρή μαγειρική καθώς και στο ψήσιμο.
Μπορούν να προστεθούν σε υγιεινές σαλάτες ή μπορούν επίσης να προστεθούν ως γαρνιτούρα σε ορεκτικά και ορεκτικά.
Μπορούν να καταναλωθούν ωμά, είτε χωρίς κέλυφος είτε χωρίς κέλυφος. Υπάρχουν συγκεκριμένα προϊόντα φιστικιού που είναι τεχνητά γλυκαντικά ή αλατισμένα και σε αυτά πρέπει να μην υπάρχει υπερκατανάλωση γιατί μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα (δείτε τις προφυλάξεις στο τέλος της δημοσίευσης )
ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Τα φιστίκια προσφέρουν καθημερινά οφέλη όπως η διατήρηση της υγρασίας στο δέρμα, η βελτίωση της πέψης και η προστασία του ματιού από την ανάπτυξη πρώιμων συμπτωμάτων γήρανσης. Είναι επίσης ένας από τους λίγους ξηρούς καρπούς που έχουν άμεσο αντίκτυπο στη σεξουαλική υγεία και βελτιώνουν τη στυτική λειτουργία στους άνδρες.
Η κατανάλωση φιστικιού επηρεάζει άμεσα τη χοληστερόλη και το βάρος καθώς και τον διαβήτη. Η αντιμετώπιση του διαβήτη και των συμπτωμάτων του μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών παθήσεων
Και συγκεκριμένα κάποιες από τις περιπέσεις που βοηθούν είναι :
– Έλεγχος παχυσαρκίας
Σας βοηθά να ελέγχετε το σωματικό σας βάρος μειώνοντας τον κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων.
Το φιστίκι δρα ως καλή πηγή διαιτητικών ινών Αυτές οι διαιτητικές ίνες βοηθούν στην ομαλή πέψη των τροφών. Η βελτιστοποίηση της πέψης διασφαλίζει ότι το σώμα δεν αποθηκεύει ανεπιθύμητο λίπος.
– Μείωση επίπεδου της χοληστερόλης
Βοηθά στη μείωση του επιπέδου χοληστερόλης. Η υψηλή χοληστερόλη είναι ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου για τη στεφανιαία νόσο
Επιπλέον, τα φιστίκια Αιγίνης είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, τα οποία είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της καρδιαγγειακής υγείας.
–Προσφέρουν σεξουαλική υγεία
Το φιστίκι Αιγίνης προάγει τη σεξουαλική υγεία στους άνδρες
Ο λόγος που τα φιστίκια συνδέονται με τη στυτική λειτουργία είναι επειδή είναι σχετικά πλούσια στο μη απαραίτητο αμινοξύ αργινίνη .το οποίο έχει την ιδιότητα να χαλαρώνει τα αιμοφόρα αγγεία και με τη σειρά του διατηρεί τις αρτηρίες εύκαμπτες και ανοιχτές.
– Διαβήτη
Φιστίκι Αιγίνης καλό για ασθενείς με διαβήτη
Έρευνα που διεξήχθη για τον προσδιορισμό των επιπτώσεων της καθημερινής κατανάλωσης φιστικιού στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, στους δείκτες φλεγμονής, στην κυκλοφορία και στα λιπίδια ή τις λιποπρωτεΐνες σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 έδειξε ότι είχε θετικό αντίκτυπο στους λόγους χοληστερόλης, της ολικής χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων.
– Συμβάλλουν στην αποφυγή εγκεφαλικού στους διαβητικούς
Το φιστίκι μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης του εγκεφαλικού στους διαβητικούς. Με την κατανάλωση φιστικιών,, οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 μπορούν να βελτιώσουν τους καρδιομεταβολικούς παράγοντες κινδύνου.
– Χαριζουν οφέλη στο δέρμα
Μπορεί επίσης να βοηθήσει στην αποκατάσταση της υγρασίας στο δέρμα, αν είναι ήδη ξηρό.
Η συγκέντρωση των ακόρεστων λιπαρών οξέων είναι αυτή που κάνει το φιστίκι υγιές, τα κορεσμένα λιπαρά οξέα συμβάλλουν επίσης στην υγεία του σώματος. Αυτά τα κορεσμένα λίπη εμποδίζουν το δέρμα να στεγνώσει.
Το φιστίκι είναι ένα από τα πιο προτεινόμενα τρόφιμα για όσους πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα και έκζεμα .
– Συμβάλλουν στην αποφυγή γαστρεντερικών προβλημάτων
Τα φιστίκια διατηρούν ολόκληρο το γαστρεντερικό σωλήνα υγιη και αποφεύγονται τα μπλοκαρίσματα στο έντερο ρυθμίζοντας τις κινήσεις του εντέρου.
–Συμβάλλουν στην αποφυγή αναιμία ς
Αν και τα ίδια τα φιστίκια δεν έχουν πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο, περιέχουν σημαντικές ποσότητες χαλκού. Ο χαλκός στο φιστίκι, βελτιώνει την ικανότητα του σώματος να απορροφά τον σίδηρο από τα τρόφιμα
– Συμβάλλουν στην οφθαλμική υγεία
Τα φιστίκια Αιγίνης είναι οι μόνοι ξηροί καρποί που περιέχουν σημαντική ποσότητα λουτεΐνης και ζεαξανθίνης, που είναι διαιτητικά καροτενοειδή. Αυτά τα δύο καροτενοειδή είναι τα μόνα δύο που υπάρχουν στον αμφιβληστροειδή και τον φακό του ματιού. Έτσι η βρώση τους βελτιώνει την οφθαλμολογική υγεία
Μελέτες υποδεικνύουν ότι οι δίαιτες που είναι πλούσιες σε λουτεΐνη και ζεαξανθίνη επιβραδύνουν την ανάπτυξη καταρράκτη και την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας .
– Συμβάλλουν στην αποφυγή κάποιων μορφών καρκίνου
Τα διαιτητικά καροτενοειδή που προαναφέραμε ωφελούν τον οργανισμό μειώνοντας τον κίνδυνο ορισμένων τύπων καρκίνου
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
– Αλλεργίες
Οι ξηροί καρποί μπορούν να προκαλέσουν αλλεργία μέσα σε αυτούς είναι
και τα φιστίκια Αιγίνης.
Το 50% των ατόμων που είναι αλλεργικοί στα φιστίκια είναι και σε κάποιο άλλον καρπό, ακόμα π.χ. και στον ηλιόσπορο, το σουσάμι και το κουκουνάρι.
Τα μικρά παιδιά μπορεί να είναι αλλεργικά σε μια σειρά τροφές και τα φιστίκια. Καθώς μεγαλώνουν, η αλλεργία σ’ αυτές τις τροφές συνήθως υποχωρεί αλλά το 80% των παιδιών παραμένει αλλεργικό στα φιστίκια κατά την ενήλικη ζωή.
Και αντίθετα με άλλες τροφές, πολύ μικρές ποσότητες φιστικιών για να προκαλέσουν τα αλλεργικά συμπτώματα.
Αυτός είναι ο λόγος που η αλλεργία στα φιστίκια είναι τόσο σοβαρή.
Τα συμπτώματα είναι τα ίδια με αυτά της αλλεργία στη γύρη,
π.χ. ρινίτιδα και πονοκέφαλος, όμως η μια αντίδραση μπορεί να αφορά όλο το σώμα και όχι μόνο μερικά όργανα.
-Αναφυλαξία
Οι αλλεργικοί στα φιστίκια ή σε κάποιος άλλο ξηρό καρπό μπορεί να πάθουν αναφυλαξία ακόμα και όταν φιλήσουν ένα άτομο που μόλις έφαγε τον ξηρό καρπό ή όταν φάνε από ένα κουτάλι που απλώς άγγιξε το φιστίκι ή επειδή μύρισαν έντονα την οσμή.
Και στις δυο περιπτώσεις που προαναφέραμε οποιαδήποτε ενόχληση εμφανισθεί είναι αναγκαία η προσφυγή σε γιατρό και η άμεση διακοπή της χρήσης τους
– Κίνδυνοι από τεχνητά προσθετά
Ενώ τα φιστίκια με κέλυφος και χωρίς κέλυφος είναι υγιεινά φυσικά εξαιρούνται οι πάσχοντες από αλλεργίες , τα ζαχαρούχα ή αλατισμένα φιστίκια μπορεί να είναι επιζήμια λόγω των τεχνητών πρόσθετων που υπάρχουν στο προϊόν. Η υψηλή περιεκτικότητά τους σε νάτριο ή ζάχαρη μπορεί να αναιρέσει τα φυσικά οφέλη του φιστικιού για την υγεία.
ΠΡΟΣΟΧΗ
Η παρούσα δημοσίευση έχει ενημερωτικό χαρακτήρα ,η χρήση φιστικιών Αιγίνης για ιατροφαρμακευτικούς σκοπούς πρέπει να τίθεται υπό την έγκριση των επιστημόνων υγείας