Για την ΕΡΓΑΣΙΑ και το ΤΑΜΕΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ. Η εργασία στην Ελλάδα (συγκριτικά στοιχεία). Η ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης:Παραγωγή, Ψηφιακή Εποχή, ΕθνικήΠροστιθέμενη Αξία, Απασχόληση

Γράφει ο Αλέξανδρος Τζιόλας

1. Ποιά η κάλυψη από ΣυλλογικέςΔιαπραγματεύσεις; Υπάρχει Κοινωνικό Διάλογος;
Τα τρία διαγράμματα, που ακολουθούν, δίνουν σοβαρέςπληροφορίες και σημαντικά συγκριτικά στοιχεία για τοοικονομικό εργασιακό περιβάλλον στην Ε.Ε., στονΚόσμο και στην Ελλάδα. Σημειώνω ότι τα στοιχείαπου παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδαείναι της 1η Ιανουαρίου 2021.
 Τι λέει το πρώτο διάγραμμα.

1ο Διάγραμμα : Ποσοστό εργαζομένων που καλύπτονται από Συλλογικές Συμβάσεις

Κάτι πολύ σημαντικό: ότι το ποσοστό των εργαζομένων πουκαλύπτονται από συλλογικές διαπραγματεύσεις είναι μόλιςτο 26% λίγο πάνω από τη Λεττονία και τη Βουλγαρία, καιπολύ πίσω από την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία,την Κροατία, την Κύπρο.Επομένως κάθε μέτρο πρέπει να είναι προς την αντίθετηκατεύθυνση από αυτή που εισηγήθηκε η κυβέρνηση με τοτελευταίο Σχέδιο Νόμου και αποτελεί πλέον ψηφισμένοαπό την κυβερνητική πλειοψηφία Νόμο της ΕλληνικήςΠολιτείας.Επισημαίνουμε, μάλιστα, ότι επ΄ αυτών έχουν γίνεισυστηματικές υποδείξεις του Διεθνούς ΟργανισμούΕργασίας. Υπογραμμίζω ότι από το 2000 έως το 2020η κάλυψη αυτή από συλλογικές διαπραγματεύσειςμειώθηκε στην Ελλάδα κατά το συγκλονιστικόποσοστό του -75%! Και ότι αυτή η μείωση επέφερεκαι μεγάλη μείωση αμοιβών της τάξεως του -25%!
Τί άλλο σημαντικό υπάρχει πίσω από αυτό;
Η πλήρης απαξίωση έως αχρήστευση τουΚοινωνικού Διαλόγου. Ιδιαίτερα του τριμερούςΚοινωνικού Διαλόγου (Πολιτείας -Εργαζομένων-Εργοδοτών), ως μέσο, διαδικασία, τόποςσύγκλισης και συναίρεσης διαφορετικώνπροσεγγίσεων και επιδιώξεων.Οργανωμένος Κοινωνικός Διάλογος, πάνωστα μεγάλα ζητήματα της οικονομίας και τωνπροοπτικών της, της απασχόλησης και τηςανάπτυξης, των αμοιβών της εργασίας και τηςβιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος-οργανωμένος διάλογος και κοινωνικέςσυμφωνίες- στο υψηλότερο επίπεδο, με παρουσίακαι συνθετικό ρόλο της κυβέρνησης έχει να γίνειαπό το 2004!Το τελευταίο Σχέδιο Νόμου (πλέον Νόμος)αποδιαρθρώνει και τις τελευταίες σοβαρές θέσειςάμυνας του εργατικού δικαίου της χώρας, ό,τιείχε απομείνει μετά τη δεκάχρονη εφαρμογή τωνμνημονίων και την πανδημία που συνεχίζεται εδώκαι ενάμιση χρόνο.Σ΄αυτά τα μέτρα συγκαταλέγεται και η ψήφιση τουΝ. 4635/2019, με τον οποίο στραγγαλίστηκε τοδικαίωμα μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία,που έχει συνταγματικό θεμέλιο, όπως κρίθηκετόσο με την 25/2004 απόφαση της Ολομέλειας τουΑρείου Πάγου όσο και με την 2307/2014 απόφασητης Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας.Οι ρυθμίσεις αυτές ήρθαν να προστεθούν σε μιασειρά αρνητικών ρυθμίσεων που επέβαλαν ακραίαεπισφάλεια στις εργασιακές σχέσεις, επέφερανκαίρια πλήγματα στο θεσμό των ελεύθερωνσυλλογικών διαπραγματεύσεων και έπληξαντο μοντέλο της ασφαλούς και αξιοπρεπώςαμειβόμενης εργασίας.

 2. Ο θεσπισμένος κατώτατος μισθός.Η πραγματική αγοραστική δύναμη.Ανεργία και επιστημονική Μετανάστευση.Ας δούμε, τώρα, το δεύτερο διάγραμμα.

2ο Διάγραμμα : Ελάχιστος θεσπισμένος μισθός _€ per h_ στις 1Ιανουαρίου 2021

Υιοθετώντας η Ελλάδα από τα σκληρά μνημονιακά χρόνια,ιδιαίτερα από το 2012 και μετά, το αποκλειστικό κυβερνητικόπρονόμιο του να αποφασίζει, να θεσπίζει τον κατώτατο μισθό,έφερε την αμοιβή εργασίας, στη θέση που βλέπεται: πίσωαπό τη Λιθουανία, πίσω από την Πορτογαλία,πίσω από την Ισπανία, στο ίδιο επίπεδο με τηνΠολωνία, την Εσθονία, τη Σλοβακία!!Και τί ακριβώς λέει το τρίτο διάγραμμα;Αποτυπώνει την αγοραστική δύναμη με βάσητις αμοιβές του θεσπισμένου κατώτατου μισθού.Ερχόμαστε, εκεί, που όλα κρίνονται, εκεί πουπραγματικά βλέπεις αν οι αμοιβές που παίρνειςαπό την εργασία σου σού επιτρέπουν αξιοπρεπήδιαβίωση. Εκεί, λοιπόν, η Ελλάδα βρίσκεταιστην ουρά της Ε.Ε.! Κάτω από την Πορτογαλία,τη Σλοβακία, την Τσεχία, την Κροατία, τηΡουμανία, τη Λιθουανία, τη Σλοβενία. Καιακόμα κάτω από την Τουρκία, εφάμιλλη σχεδόντων Σκοπίων!! Δεν υπάρχουν σχόλιο εδώ…Θα ήθελα, πράγματι, να αφιερώσω αυτή τηνεικόνα στην κυβέρνηση και σε όσους ακόμαμιλούν ότι οι πλειοψηφία των Ελλήνων, οιεργαζόμενοι και πολύ χειρότερα οι συνταξιούχοι,διαθέτουν -εξακολουθούν να διαθέτουν – καλόεπίπεδο διαβίωσης!Γιαυτό τονίζουμε ότι δεν χρειάζεται απορρύθμιση,δεν χρειάζεται και νέα μισθολογική συμπίεση,απαιτείται στήριξη.Στήριξη της απασχόλησης και αύξηση τωνθέσεων εργασίας.Προς την αντίθετη, δηλαδή, κατεύθυνση πρέπεινα κινηθούμε.Στα χρόνια των Μνημονίων, 2010-2019,σημειώθηκε σημαντική απώλεια θέσεωνεργασίας με την ανεργία να εκτοξεύεται στουψηλότερο 27% το 2013, παραμένοντας σταθεράπάνω από το 16% έως το 2020, με κυριότερησυνέπεια την μαζική φυγή νέων επιστημόνωναπό την χώρα, που μεταξύ άλλων επέτεινε τηνκρίση της εγχώριας δημογραφίας.Η πανδημία επιδείνωσε την κατάσταση στηναγορά εργασίας πλήττοντας κλάδους εντάσεωςεργασίας της ελληνικής οικονομίας όπως οτουρισμός και η εστίαση. Σύμφωνα με τηνετήσια έκθεση της ‘‘ΕΡΓΑΝΗ’’ το 50% των  εργαζόμενων στον ιδιωτικό τομέα μπήκε σε αναστολήεργασίας κινδυνεύοντας με απόλυση κατά τηνεπάνοδο στην «κανονικότητα» ενώ σε υψηλά ποσοστάπαραμένει η ανεργία των γυναικών, των νέων αλλά καιη μακροχρόνια ανεργία.Τίθεται λοιπόν επιτακτικά το ζήτημα της προστασίαςτων θέσεων εργασίας αλλά και η δημιουργία νέων καιβιώσιμων, ανακατευθύνοντας το εργατικό δυναμικόπου κινδυνεύει.Να υπογραμμίσουμε ότι η ανεργία σταθερά πάνωαπό 16%, δεν θα μείνει στο επίπεδο αυτό, θα ανέβει.Εκτιμήσεις μιλούν για ποσοστά ανάλογα τωνμνημονιακών χρόνων.Επίσης, μετά την πανδημία από το 50% τωνεργαζομένων που έχουν μπει σε αναστολή εργασίαςδεν θα επιστρέψουν όλοι πίσω σε επιχειρήσεις πουκλείνουν ή έχουν σειρά οξύτατων προβλημάτων.Μεγάλη και πολυεπίπεδη είναι η αρνητική επίπτωσηαπό την εκροή, τη φυγή σημαντικού νεαρής ηλικίαςεπιστημονικού δυναμικού, στον εφιαλτικό αριθμό των  550.000 νέων επιστημόνων, ένας αριθμόςπου αντιστοιχεί στο 17% του παραγωγικούδυναμικού. Αυτά, χωρίς υπερβολή, είναισενάρια εσωτερικής εθνικής κατάρρευσης…
3. Το Ταμείο Ανάκαμψης: Παραγωγή,Υποδομές, Απασχόληση, ΕθνικήΠροστιθέμενη Αξία.

Μπροστά σε όλα αυτά και για την αντιμετώπισηόλων αυτών εμφανίζεται, ως μια πανάκεια:
τοΤαμείο Ανάκαμψης, για την ακρίβεια Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (και οι δύοέννοιες έχουν τη σημασία τους).
Είναι, όμως, το Ταμείο Ανάκαμψης μια τέτοια λύση, ή με ποιούς όρους θα μπορούσε να είναι ;;…
Το Ταμείο Ανάκαμψης θα λειτουργήσει-και σωστά – παράλληλα και ανεξάρτητααπό το ΕΣΠΑ, αποφεύγοντας έτσι έναναντιπαραγωγικό σιφωνισμό.Πρόκειται για ένα ταμείο 30 δισ. €.Θεωρώ ότι η απόφαση τα διαθέσιμα δάνειατων 12 δισ. € να πάνε σε ιδιώτες που μαζίμε τράπεζες θα μοιραστούν το ρίσκο είναικατ΄ αρχήν σωστή, αρκεί να διατεθούν γιααναπτυξιακές και καινοτόμες επενδύσεις μεαύξηση των θέσεων εργασίας.Πάντως έτσι αφενός αποφεύγεται νααθροιστούν στο δημόσιο χρέος και αφετέρουκρατούνται οι δωρεάν πόροι για δημόσιες ήευρύτερες πρωτοβουλίες.Για τη διαμόρφωση του Εθνικού Σχεδίουγια το Ταμείο Ανάκαμψης το έλλειμμα τουΚοινωνικού Διαλόγου που προανέφεραυπήρξε απόλυτο.Κανένας ουσιώδης Κοινωνικός Διάλογος,χωρίς στοιχειώδης εθνική συναίνεση, ούτε κανστο γενικό πλαίσιο αναφοράς που υποτίθεταιότι συνιστά η Έκθεση Πισσαρίδη.Οι στόχοι του Ταμείου Ανάκαμψης για την‘‘Πράσινη Συμφωνία’’ και τον ‘‘Ψηφιακό Μετασχηματισμό’’ είχανεγκριθεί από το 2019, πριν εισβάλει η πανδημία, δεν υπήρχανόμως, σύμφωνα με δηλώσεις των κυρίαρχων της Ε.Ε., κεφάλαιαγια να τους υλοποιήσουν.Τα χρήματα βρέθηκαν μετά τους μαζικούς θανάτους στοΜπέργκαμο που οδήγησαν σε κατάρρευση την Ιταλία, μετάτα σαρωτικά κύματα της πανδημίας σε όλη την Ευρωπαϊκή Ήπειρο, θέτοντας τεράστια διλήμματα στους δημοσιονομικούςιεροκήρυκες του Βορρά.Η αναγνώριση της αξίας των δημόσιων υποδομών: τηςυγείας, της εκπαίδευσης και των μεταφορών έμοιαζε να είναι  μια αυτονόητη συμμόρφωση των εθνικών σχεδίωνανάκαμψης, κάτι τέτοιο όμως απουσιάζει από τοελληνικό Σχέδιο στο απαιτούμενο επίπεδο.Κρίσιμο είναι το ερώτημα όχι μόνο για τους στόχους,αλλά και για τα μέσα που θα τους πραγματοποιήσουν.Άραγε οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (τα πανέλα,οι μετατροπείς, οι ηλεκτρολογικοί πίνακες, οικαλωδιώσεις), η ηλεκτροκίνηση (τα μοτέρ, ο εξοπλισμόςτων θέσεων φόρτισης, οι ανακυκλούμενες μπαταρίες), ηκυκλική οικονομία, τα προγράμματα «Εξοικονομώ», οιγραμμές ανακύκλωσης και επανάχρησης, τα εργαλείατης ψηφιοποίησης θα έλθουν έτοιμα, αμπαλαρισμένα«σε κουτιά» από άλλες χώρες ή μήπως ένα σημαντικόμέρος μπορεί και πρέπει να παραχθεί στην Ελλάδα;Θα γίνουμε εκτός από τα ‘‘γκαρσόνια της Ευρώπης’’και οι dealer τους;Εάν γίνουν αποκλειστικά με εισαγωγές, η Ελλάδα θαυποστεί διπλή ζημιά.Αφενός γιατί θα χάσει μια σημαντική ευκαιρίααπασχόλησης, και αφετέρου, θα βρεθεί με ένα χαώδεςεξωτερικό έλλειμμα που μαζί με το διογκούμενοδημόσιο χρέος θα την στείλει πάλι στα τάρταρα.Η ανόρθωση θα καταλήξει σε μια άλλη γενιάΜνημονίων.Είμαι σχεδόν απόλυτος: η πρώτη και βασικήπροϋπόθεση της βιωσιμότητας των επενδύσεων πουθα γίνουν πρέπει να είναι η συμμετοχή εγχώριωνεπιχειρήσεων στην υλοποίηση τους, είτε ως ανάδοχοι,είτε ως σύμπραξη, είτε ως νέες επιχειρήσεις.
Θα μπορούσα, επί του παρόντος,επιγραμματικά να προτείνω δύο άξονες.
Πρώτος: η ενίσχυση των υποδομών και των δημόσιωναγαθών. Ακόμα και χωρίς την πανδημία, η φθορά πουείχαν υποστεί από την εγκατάλειψη των δημοσίωνεπενδύσεων την τελευταία δεκαετία επιβάλλει τονεκσυγχρονισμό και την ανανέωση τους.Αν βελτιωθούν, θα προσελκύσουν πολύ περισσότερεςιδιωτικές επενδύσεις και ίσως κλείσει το κενό τηςαποεπένδυσης που έπληξε μετά το 2010 την Ελλάδα.Δεύτερος άξονας: η επικέντρωση των επενδύσεων στηνπαραγωγή για να βελτιωθούν οι εξαγωγές, να αυξηθούνοι θέσεις εργασίας, να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητακαι τελικά η Εθνική Προστιθέμενη Αξία.Εννοώ, εδώ, ολόπλευρα τον δευτερογενή τομέα, στοσύνολό του. Με συμπερίληψη δηλαδή όχι μόνο τηςλεγόμενης ‘‘βαριάς βιομηχανίας’’, που η ψηφιακήεποχή την μετασχηματίζει και μετονομάζεται σε‘‘έξυπνη βιομηχανία’’, αλλά και τον δευτερογενήαγροτοδιατροφικό τομέα.Αυτό θα σημάνει απασχόληση, υψηλή κατάρτιση καιεξέλιξη σε σύγχρονους τομείς νέων τεχνολογιών, αλλάεπίσης και εισοδήματα για τους νέους. Ίσως δημιουργηθούν κίνητρα επιστροφής τους, ή,πάντως, κίνητρα για συνεργασίες μαζί τους (ένα τμήμαστην Ελλάδα και το άλλο ο Έλληνας επιστήμονας/επαγγελματίας στο εξωτερικό) με τελικό κάτοχοτων προϊόντων της τεχνογνωσίας τους, την Πατρίδατους, την Ελλάδα και δυνατότητες εξαγωγών τους.Προβλήματα που σήμερα είναι απειλητικά – όπως τοδημογραφικό και οι οι ανισότητες – θα αντιμετωπιστούνέτσι από καλύτερες θέσεις.Τα κλειδιά, λοιπόν, βρίσκονται στις υποδομές, στηπαραγωγή, στην ανάπτυξη, στην απασχόληση.Και η σπατάλη, καθώς και η αναποτελεσματικότηταείναι, επίσης, γνωστές και κάτω από σταθερόδημοκρατικό έλεγχο θα μπορούσαν, τουλάχιστο, ναπεριοριστούν. Είναι: οι ‘‘ημέτεροι’’ επιχειρηματικοίόμιλοι, τα πελατειακά δίκτυα εξουσίας, οι κλειστέςομάδες ατομικιστικών συμφερόντων.

Περιοδικό “e-Δίαυλος”