Η γνώση είναι δύναμη! Γι’ αυτό και κάθε γονιός αξίζει να εξερευνεί, να
δοκιμάζει, να κάνει λάθη και τελικά να μαθαίνει όσα χρειάζεται για το παιδί του.
Ένα από τα σπουδαιότερα θέματα, το οποίο αξίζει την προσοχή των γονέων,
είναι οι ενδοοικογενειακές επικοινωνιακές αλληλεπιδράσεις.
Όπως κάθε ανθρώπινη οντότητα είναι μοναδική, έτσι και σε κάθε
οικογενειακό περιβάλλον δημιουργείται μία μοναδική δυναμική ανάπτυξης
ιδιαίτερων επικοινωνιακών συνθηκών. Πιο συγκεκριμένα, οι επικοινωνιακές
συμπεριφορές των γονέων είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ευρύτερη
συμπεριφορά που εφαρμόζουν οι γονείς στο πλαίσιο της οικογένειάς τους. Οι
γονείς, ανάλογα με τις πρακτικές διαπαιδαγώγησης που ακολουθούν, αποτελούν
πρότυπα για τα παιδιά τους, όσον αφορά τον τρόπο και την ποιότητα της
ενδοοικογενειακής επικοινωνίας. Θα λέγαμε λοιπόν ότι οι γονείς λειτουργούν
ως μέντορες, οι οποίοι μέσω της συμπεριφοράς τους μαθαίνουν στα παιδιά τους
πώς να επικοινωνούν και να αλληλεπιδρούν, τόσο στο πλαίσιο της οικογένειας,
όσο και στον ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον.
Πώς θα μπορέσει ένας γονιός να λειτουργήσει ως υγιές πρότυπο για το
παιδί του και να του εμφυσήσει τρόπους αρμονικής αλληλεπίδρασης και
επικοινωνίας; Αρχικά, αξίζει ο κάθε γονιός να παρατηρήσει τον γενικότερο
τρόπο συμπεριφοράς του μέσα στην οικογένεια, καθώς αυτός επηρεάζει άμεσα
και την επικοινωνιακή του συμπεριφορά. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι
η επικοινωνιακή δυναμική που έχει αναπτυχθεί στο οικογενειακό περιβάλλον
μεταβάλλεται διαρκώς. Όπως πολλά περιβάλλοντα, έτσι και το οικογενειακό δεν
χαρακτηρίζεται από σταθερότητα. Αντιθέτως, είναι ευμετάβλητο και
εξελισσόμενο. Επομένως, ακόμα κι αν έχουν αναπτυχθεί επικοινωνιακές
συμπεριφορές που δυσχεραίνουν την οικογενειακή επικοινωνία, υπάρχει πάντα
η δυνατότητα αυτό να διαφοροποιηθεί. Έχοντας λοιπόν κάνει μία ενδοσκόπηση
κι έχοντας εντοπίσει τα σημεία που λειτουργούν ως τροχοπέδη στην
οικογενειακή επικοινωνία, οι γονείς μπορούν να στραφούν σε επικοινωνιακές
συμπεριφορές που προάγουν την αλληλοκατανόηση και τη συνεννόηση μεταξύ
των μελών.
Πώς θα επιτευχθεί αυτό;
Δημιουργώντας ένα δημοκρατικό κλίμα επικοινωνίας, οι γονείς
επιτυγχάνουν την αρμονική ενδοοικογενειακή επικοινωνία. Υπό αυτό το
πρίσμα, είναι σημαντικό να θέτετε οικογενειακούς κανόνες λαμβάνοντας
υπόψη τα ενδιαφέροντα, τις επιθυμίες και τις δυνατότητες των παιδιών να
εφαρμόσουν τους κανόνες αποτελεσματικά. Εξηγείστε στα παιδιά σας τη
σκοπιμότητα κάθε κανόνα, συζητήστε μαζί τους εναλλακτικές εφαρμογές του
και συναποφασίστε για κάθε τυχόν αλλαγή στον κανόνα που συναινέσατε να
εφαρμόσετε από κοινού. Δοκιμάστε νέες επικοινωνιακές τεχνικές και
υιοθετήστε καινούριες επικοινωνιακές δεξιότητες. Πριν επιχειρήσετε να
επικοινωνήσετε έναν προβληματισμό σας στο παιδί, αναρωτηθείτε «Ποιος έχει
το πρόβλημα;». Όταν η λύση στο πρόβλημα που σας απασχολεί αφορά εσάς,
χρησιμοποιήστε το πρώτο ενικό πρόσωπο. Έτσι, θα αποφύγετε την επίρριψη
ευθυνών προς το παιδί και θα δημιουργήσετε μία ατμόσφαιρα ανοιχτής
συζήτησης, αντί επιθετικής. Επίσης, βασική δεξιότητα επικοινωνίας είναι η
ενεργητική ακρόαση. Προσπαθήστε να χρησιμοποιήσετε εναλλακτικούς
τρόπους επικοινωνιακών δεξιοτήτων, όπως η ανατροφοδότηση «Σε ακούω να
μου λες ότι…» ή η παράφραση του περιεχομένου μιας φράσης «Άρα μου λες
ότι…». Με αυτό τον τρόπο θα δώσετε στο παιδί την εντύπωση ότι το ακούτε
και το καταλαβαίνετε. Ακόμη, θα πρέπει να προσέξετε την μη λεκτική
επικοινωνία που αναπτύσσεται μεταξύ των μελών της οικογένειάς σας. Ένα
βλέμμα, ένα χαμόγελο ή ένα νεύμα, επηρεάζουν άμεσα την ποιότητα της
επικοινωνίας. Επίσης, προσπαθήστε να χρησιμοποιήσετε ανοιχτές ερωτήσεις,
προσκαλώντας με αυτόν τον τρόπο τον συνομιλητή σας να επικοινωνήσει μαζί
σας, να εκφράσει τις σκέψεις, τις απόψεις, τις επιθυμίες και τα συναισθήματά
του.
Κλείνοντας, έχει ενδιαφέρον να θυμηθούμε τα λόγια της Peggy O’ Mara, η
οποία πολύ εύστοχα επισήμανε ότι «Ο τρόπος που μιλάμε στα παιδιά μας,
γίνεται η εσωτερική τους φωνή». Τα συγκεκριμένα λόγια, φανερώνουν τον
καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει η ενδοοικογενειακή επικοινωνία στην
αυτοεικόνα κι αυτοεκτίμηση ενός παιδιού.
* MSc Συμβουλευτικής ΨυχολογίαςΕκπαιδευτικός
