Η Ελιά ( Olea europaea ) και η Αγριελιά. Μάρθα Στ. Καπλάνογλου
1oν. Η ΕΛΙΑ ( Olea europaea ) ΚΑΙ Η ΑΓΡΙΕΛΙΑ ( Olea europaea var.
Sylvestris) ) ΒΟΤΑΝΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ video
Μάρθα Στ. Καπλάνογλου Γεωπόνος -Ιστορικός Ελληνικού Πολιτισμού
*Η ΕΛΙΑ Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ. Ελαία, Olea)
Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ. Ελαία, Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae),
Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο. Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς.
Στην Ελλάδα, παράγονται περίπου 300.000 τόνοι λάδι εξαιρετικής ποιότητα(που θεωρείται καλή παραγωγή), ενώ στο ελληνικό έδαφος καλλιεργούνται περίπου 132 εκατομμύρια ελαιόδενδρα.
Τα μέρη που φημίζονται περισσότερο για το ποιοτικό τους ελαιόλαδο είναι η Κρήτη, η Λακωνία, η Μεσσηνία, η Λέσβος και η Φωκίδα.
*Διατροφικά οφέλη βρώσιμης ελιάς
Ο καρπός της ελιάς, γνωστός και ως ελιά, προσφέρει πολλαπλά οφέλη για την υγεία. Είναι πλούσιος σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, φυτικές ίνες, βιταμίνη Ε και μέταλλα όπως σίδηρο, ασβέστιο και μαγνήσιο.
Η κατανάλωσή του συμβάλλει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, στην αναστολή της οξείδωσης της “κακής” χοληστερόλης και στην προστασία του καρδιαγγειακού συστήματος.
Περιέχουν, επίσης, αντιοξειδωτικές ουσίες που συμβάλλουν στην προστασία των κυττάρων.
Επιπλέον, έχει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, ενώ ενδέχεται να συμβάλλει στην πρόληψη ορισμένων μορφών καρκίνου.
— Λιπαρά οξέα:
Οι ελιές είναι πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, κυρίως ελαϊκού οξέος, τα οποία θεωρούνται ευεργετικά για την υγεία της καρδιάς.
–Βιταμίνες:
*Βιταμίνη Α: Συμβάλλει στην καλή όραση και στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
• Βιταμίνη Ε: Έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες και προστατεύει τα κύτταρα από βλάβες.
• Βιταμίνες Β1, Β6, Β12:
Ενισχύουν το νευρικό σύστημα και βοηθούν στη λειτουργία του μεταβολισμού.
— Μέταλλα και ιχνοστοιχεία:
• Κάλιο: Απαραίτητο για την καλή λειτουργία της καρδιάς και των μυών.
• Ασβέστιο: Βοηθά στην ανάπτυξη και διατήρηση γερών οστών και δοντιών.
• Σίδηρος: Συμβάλλει στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.
• Μαγνήσιο: Συμμετέχει σε πολλές μεταβολικές διεργασίες.
• Φώσφορος: Απαραίτητος για τα οστά και τα δόντια.
— Αντιοξειδωτικές ουσίες:
Οι ελιές περιέχουν πολυφαινόλες όπως υδροξυτυροσόλη, τυροσόλη και ελευρωπαΐνη.
— Θερμίδες:
Οι ελιές έχουν μέτρια θερμιδική αξία, με 5 μικρές ελιές ή 3 μεγάλες να αποδίδουν περίπου 45 θερμίδες.
Σημαντικό:
Οι ελιές που συντηρούνται σε άλμη περιέχουν μεγάλες ποσότητες νατρίου, οπότε η κατανάλωσή τους θα πρέπει να γίνεται με μέτρο από άτομα με υπέρταση.
ΑΓΡΙΕΛΙΑ ( ελιά η δασική (Olea europaea var. oleaster ή Olea europaea var. Sylvestris) )
*Φυτό
Η Αγριελιά, ή αλλιώς, είναι ποικιλία της ελιάς ελιά η δασική (Olea europaea var. oleaster ή Olea europaea var. Sylvestris) και χαρακτηριστικό φυτό της Μεσογείου. *Διατροφικά οφέλη άγριας ελιάς Θρεπτική αξία:
* Περιέχει βιταμίνες Α, D, Ε και Κ, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη των οστών, την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και την προστασία των κυττάρων από βλάβες
* Είναι πλούσια σε νάτριο, κάλιο, μαγνήσιο, σίδηρο, φώσφορο, ιώδιο, σελήνιο και χαλκό, τα οποία είναι απαραίτητα για διάφορες λειτουργίες του οργανισμού .
* Περιέχει πολυφαινόλες, όπως η ελαιοευρωπαΐνη, και βιταμίνη Ε, που δρουν ως αντιοξειδωτικά και προστατεύουν τα κύτταρα από τις ελεύθερες ρίζες .
*Οι ελιές της περιέχουν μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως το ελαϊκό οξύ, τα οποία είναι ευεργετικά για την καρδιαγγειακή υγεία.
*Είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες, οι οποίες βοηθούν στην καλή λειτουργία του εντέρου και την πρόληψη της δυσκοιλιότητας.
*Σύγχρονες χρήσεις της αγριελιάς:
Κατά της υπέρτασης , ως διουρητικό, κατά της δυσκοιλιότητας, ως τονωτικό, κατά των αρθριτικών και των ρευματισμών, στη δερματολογία, σε τραυματισμούς και πληγές, ως αντίδοτο σε δαγκώματα φιδιών και άλλων δηλητηριωδών ζώων.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ & ΤΗΣ ΑΓΡΙΟΕΛΙΑΣ
Η κύρια διαφορά μεταξύ της αγριελιάς (Olea europaea var. sylvestris) και της καλλιεργούμενης εγχώριας ελιάς (Olea europaea) έγκειται στην παραγωγή καρπών και στο συνολικό μέγεθος.
Οι αγριελιές παράγουν συνήθως μικρότερους, λιγότερο σαρκώδεις καρπούς με υψηλότερη αναλογία βλαστικής ανάπτυξης (ρίζες, κορμός, κλαδιά και φύλλα).
Οι άγριες ελιές, συχνά έχουν αγκαθωτά κλαδιά, σε αντίθεση με την καλλιεργούμενη ελιά.
Οι άγριες ελιές γενικά δεν αναπτύσσονται, τόσο όσο οι καλλιεργούμενες ελιές και μερικές φορές μοιάζουν περισσότερο με θάμνους, παρά με δέντρα.
Καλλιεργούμενη Ελιά (Olea europaea): Οι καλλιεργούμενες ελιές, από την άλλη, καλλιεργούνται ώστε να παράγουν μεγαλύτερο, πιο εύγευστο και πιο πλούσιο σε λάδι, καρπό.
Έχουν, γενικά, λιγότερα ή καθόλου αγκάθια, στα κλαδιά τους και αναπτύσσονται ψηλότερα από τις αγριελιές.
Στην ουσία, η συστηματική καλλιέργεια της ελιάς περιελάμβανε την επιλογή χαρακτηριστικών που ευνοούν την παραγωγή καρπών, οδηγώντας στις διαφορές που βλέπουμε σήμερα μεταξύ άγριων και καλλιεργούμενων ποικιλιών.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Από την αρχαιότητα το κλαδί ελιάς θεωρούνταν σύμβολο ειρήνης και ευημερίας.
Το ελαιόλαδο χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο για φαγητό, αλλά και στις θυσίες, στα λυχνάρια, και σε τοπικές εφαρμογές, τόσο στο κεφάλι, όσο και στο σώμα.
Η προέλευση της ελιάς συνδέεται με το γεγονός ότι δόθηκε στους Έλληνες από τη θεά της σοφίας και προστάτιδα των τεχνιτών και της χειροτεχνίας, Αθηνά, όταν σε μια διαμάχη με τον Ποσειδώνα για την κατοχή της Αττικής κόλλησε το δόρυ της σε έναν βράχο, ο οποίος μετατράπηκε σε θαυματουργό δέντρο.
Σύμφωνα με μια υπόθεση των σύγχρονων επιστημόνων, η ελιά εισήχθη αρχικά στην καλλιέργεια στη Μέση Ανατολή και από εκεί εξαπλώθηκε στη Μικρά Ασία, την Ελλάδα, την Αίγυπτο και στη συνέχεια σε όλη τη Μεσόγειο.
Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, θα μπορούσε να εμφανιστεί σε πολλά μέρη της Μεσογείου ταυτόχρονα, όπου ήταν ευρέως διαδεδομένη η άγρια, δασική ποικιλία της, (Olea europaea var. sylvestris).
Υπάρχουν επίσης άλλες προτάσεις ότι η ίδια η άγρια μορφή της ελιάς θα μπορούσε να έχει προκύψει ως αποτέλεσμα της γονιμοποίησης μιας καλλιεργούμενης μορφής, για παράδειγμα, της χρυσής ελιάς (Olea chrysophylla).
Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ
Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε την «αγριελαία» για πλύσεις γεννητικών οργάνων σε εμπύρετη μητρορραγία.
Χρησιμοποιούσε από την ήμερη ελιά («ελαία»), τον καρπό για τη λευκόρροια (Περί Γυναικείων).
Συνολικά, ο Ιπποκράτης εκτιμούσε ιδιαίτερα τις θεραπευτικές ιδιότητες της ελιάς και την ικανότητά της να διατηρεί την υγεία και να θεραπεύει διάφορες ασθένειες.
Έκανε εκτεταμένη χρήση της ελιάς, τόσο της καλλιεργούμενης, όσο και της άγριας, αλλά και των προϊόντων της, για ιατρικούς σκοπούς.
* Ελαιόλαδο
Χρησιμοποιούσε ελαιόλαδο για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων, συμπεριλαμβανομένων δερματικών παθήσεων, τραυμάτων και για την ενδυνάμωση του σώματος, γενικότερα.
Θεωρούσε το ελαιόλαδο ως ένα καθολικό φάρμακο που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά.
Το χρησιμοποιούσε για τη θεραπεία δερματικών παθήσεων, όπως το έκζεμα και η ψωρίαση, καθώς και για την επούλωση τραυμάτων και ελκών.
Το λάδι χρησιμοποιούνταν επίσης για τη βελτίωση της πέψης και γενικά για την ενδυνάμωση του σώματος
* Φύλλα ελιάς
Επιπλέον, ο Ιπποκράτης συνιστούσε τη χρήση φύλλων ελιάς ως φάρμακο. Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε φύλλα ελιάς για τη θεραπεία του πυρετού και άλλων φλεγμονωδών ασθενειών.
Πιστεύεται ότι τα φύλλα είχαν αντισηπτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Άλλα μέρη του δέντρου:
* Φλοιό και το ξύλο.
Ο Ιπποκράτης μπορεί επίσης να χρησιμοποιούσε και άλλα μέρη της ελιάς, όπως τον φλοιό και το ξύλο, για ορισμένους ιατρικούς σκοπούς, αν και πιο συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με αυτό δεν υπάρχουν στις διαθέσιμες πηγές.
ΟΦΕΛΗ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΡΩΣΗ ΕΛΙΑΣ
Οι ελιές είναι ωφέλιμες για την υγεία, λόγω της πλούσιας σύνθεσής τους, με ποικίλα οφέλη, όπως είδαμε και παραπάνω, ενώ μπορούν αν βελτιώσουν τη, υφή των μαλλιών και του δέρματος, χαρίζοντάς τους μια υγιή εμφάνιση.
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΡΠΩΝ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ
Είναι σημαντικό να θυμάστε:
Οι ελιές, όπως κάθε τρόφιμο, πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο για να αποφευχθούν αρνητικές συνέπειες.
* Όχι σε παιδιά κάτω των 3 ετών
Δεν συνιστάται η χορήγηση ελιών σε παιδιά κάτω των 3 ετών λόγω του κινδύνου πνιγμού με το κουκούτσι.
* Χρήση από έγκυες και οι θηλάζουσες γυναίκες με προσοχή και πάντα, με βάση τις συμβουλές του γιατρού τους.
Συνολικά, οι ελιές είναι μια υγιεινή τροφή που μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη για την υγεία όταν καταναλώνεται με μέτρο.
Δείτε ένα video αρχείου, από την εκπομπή ΑΕΙΦΟΡΙΑ του επιστημονικού συνεργάτη των ΦΥΤΩΡΙΩΝ ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ γεωπόνου Σταύρου Π. ΚαπλΆνογλου
Αειφορία: Ελιά:(3ο) Ιστορία -ανάγκες του φυτού- καλλιεργητικές φροντίδες- ποικιλίες δένδρων
https://www.youtube.com/watch?v=Vdj4dUuNofY&list=PL6FyFv-gFgt-_QaffsMLpwUf8wos5KthM&index=27
Υ.Γ.
*****************
Στις επόμενες δημοσιεύσεις
1. Η χρήση των φύλλων της ελιάς
2. Η χρήση του ελαιολάδου για ιατροφαρμακευτικούς σκοπούς .
