FILE PHOTO: Σκηνή από βίντεο με άγριες επιθέσεις συμμορίας ανηλίκων που εξαρθρώθηκε στον Κολωνό. Photo via Glomex/MEGA TV
Σαστισμένη εμφανίζεται η ελληνική κοινωνία μπροστά στα συνεχώς αυξανόμενα φαινόμενα βίας με ανήλικους δράστες. Αλλά ακόμη περισσότερο η πολιτεία και κυρίως η Δικαιοσύνη, καθώς ουσιαστικά δεν λειτουργούν ούτε το σύστημα της κοινωνικής πρόνοιας, ούτε το ποινικό ούτε, κυρίως, το αναμορφωτικό σύστημα.
- Παιδιά ηλικίας ακόμη και κάτω των 12 ετών εμπλέκονται σχεδόν καθημερινά σε περιστατικά bulling, βίας, ληστειών και κάθε άλλης μορφής παραβατική συμπεριφορά ενώ δεν υπάρχει κανένα σχέδιο ή μέριμνα για την αντιμετώπισή τους.
Με διαλυμένο, εδώ και δεκαετίες το σύστημα πρόνοιας, χωρίς ουσιαστική τιμωρία των γονέων, που πρωτίστως ευθύνονται σε αυτές τις ηλικίες για τη συμπεριφορά των παιδιών τους, χωρίς ρεαλιστικές ποινές, χωρίς σχεδιασμό για τη συμμετοχή ακόμη του σχολείου σε ένα φαινόμενο που τείνει να γίνει μάστιγα καθώς η αύξηση των δηλωμένων, μόνον, περιστατικών παρουσιάζει αύξηση της τάξης ακόμη και του 600%.
Τι προβλέπει η νομοθεσία
Στην Ελλάδα, το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης έχει συγκεκριμένες διατάξεις για τη μεταχείριση των ανηλίκων που διαπράττουν αδικήματα. Ανήλικοι είναι άτομα ηλικίας μεταξύ 12 και 18 ετών και μπορούν να επιβληθούν διαφορετικές κατηγορίες κυρώσεων ανάλογα με την ηλικιακή τους ομάδα.
- Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι ποινών που μπορούν να επιβληθούν σε ανηλίκους στην Ελλάδα: φυλάκιση, αναστολή, προειδοποίηση και άλλα μέτρα.
Φυλάκιση: Ανήλικοι μεταξύ 15 και 18 ετών μπορούν να υπόκεινται σε φυλάκιση σε ειδικό κατάστημα κράτησης ανηλίκων. Η διάρκεια της φυλάκισης θα εξαρτηθεί από τη σοβαρότητα του αδικήματος που διαπράχθηκε
Δόκιμη περίοδος: Οι ανήλικοι μεταξύ 12 και 15 ετών μπορούν να υποβληθούν μόνο σε αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα. Αυτά τα μέτρα μπορεί να κυμαίνονται από μια απλή επίπληξη έως την ανάκληση της γονικής επιμέλειας. Η σοβαρότητα των μέτρων εξαρτάται από τη σοβαρότητα της παράβασης και την εξέλιξη του ανηλίκου.
Προειδοποίηση: Οι ανήλικοι μπορούν επίσης να λάβουν προειδοποίηση ως μορφή τιμωρίας. Αυτό χρησιμεύει ως ειδοποίηση ότι η συμπεριφορά τους είναι απαράδεκτη και χρησιμεύει ως αποτρεπτικός παράγοντας για μελλοντικά αδικήματα.
Άλλα μέτρα: Εκτός από τη φυλάκιση, την αναστολή και τις προειδοποιήσεις, μπορούν να επιβληθούν και άλλα μέτρα σε ανηλίκους. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν υποχρεωτικά προγράμματα παροχής συμβουλών ή τοποθέτηση υπό τη φροντίδα ανάδοχων οικογενειών ή κηδεμόνων. Το συγκεκριμένο μέτρο θα εξαρτηθεί από τις συνθήκες της υπόθεσης και τις ανάγκες του ανηλίκου.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι στους ανήλικους που είναι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι σε ποινικές υποθέσεις παρέχεται αυξημένη προστασία βάσει του νόμου, με εκτεταμένα δικαιώματα σε όλη την ποινική διαδικασία.
Έχουν το δικαίωμα βοήθειας από δικηγόρο και η επικοινωνία μεταξύ του ανηλίκου και του δικηγόρου τους είναι εμπιστευτική και μπορεί να συμβεί με διάφορα μέσα, συμπεριλαμβανομένων των συνεδριάσεων, της αλληλογραφίας, των τηλεφωνικών κλήσεων και των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης.
Η ατομική αξιολόγηση ανηλίκων που είναι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι για διάπραξη ποινικού αδικήματος είναι υποχρεωτική. Αυτή η αξιολόγηση περιλαμβάνει τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με την προσωπικότητα, το οικονομικό, το κοινωνικό και το οικογενειακό περιβάλλον του ανηλίκου, καθώς και την πνευματική, σωματική και πνευματική τους κατάσταση. Η αξιολόγηση βοηθά στον καθορισμό των κατάλληλων μέτρων που πρέπει να ληφθούν στην περίπτωση.
- Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι ενήλικες που έχουν επιμέλεια ενός ανηλίκου μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνοι εάν παραμελούν τις ευθύνες εποπτείας τους όταν ο ανήλικος είναι κάτω των 15 ετών.
Σε περιπτώσεις όπου οι ανήλικοι είναι θύματα εγκληματικής δραστηριότητας, όπως η παιδική πορνογραφία, οι σεξουαλικές πράξεις που αφορούν ανηλίκους ή πορνεία, γονείς ή νομικούς κηδεμόνες έχουν την ευθύνη να αναφέρουν την παράνομη δραστηριότητα στον εισαγγελέα για τους ανηλίκους ή την υποδιαίρεση της προστασίας των ανηλίκων της αστυνομίας.
Οι διατάξεις αυτές αποσκοπούν στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ανηλίκων και στην ενθάρρυνση της αποκατάστασης και επανένταξής τους στην κοινωνία. Η ελληνική νομοθεσία επιδιώκει να επιτύχει ισορροπία μεταξύ τιμωρίας και βοήθειας, αναγνωρίζοντας την ανάγκη αντιμετώπισης των συγκεκριμένων αναγκών και περιστάσεων ανηλίκων στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης.
Στην πράξη
Στην πράξη τώρα, πρακτικά, ο νόμος δεν επιτρέπει τη σύλληψη ανήλικων παραβατών, όταν είναι κάτω των 15 ετών, ενώ εάν οι δράστες είναι μικρότεροι από 12 ετών, όπως έχει συμβεί πολλές φορές το τελευταίο διάστημα με περιστατικά βίας, ακόμη και σε παιδιά του Δημοτικού, δεν έχουν καμία ποινική ευθύνη, καθώς μέχρι τα 12 έτη θεωρούνται ποινικά… αόρατα!
Από 12 μέχρι 15 ετών ο νόμος επιβάλλει αναμορφωτικά μέτρα στα παιδιά, που θα συλληφθούν να διαπράττουν ακόμη και κακουργήματα, αλλά και αυτά τα μέτρα ουσιαστικά δεν εφαρμόζονται, ή ακόμη χειρότερα δεν έχουν καμμία επιμορφωτική επίδραση στα παιδιά αυτά.
Αυτά είναι σε γενικές γραμμές τα αναμορφωτικά μέτρα, που επιβάλλονται σε ανηλίκους από 12 μέχρι 15 ετών, καθώς επίσης και η αποζημίωση του παθόντος, όπως και η συνδιαλλαγή με το θύμα.
ΝΑ σημειωθεί ότι, οι ίδιες ποινές επιβάλλονται ακόμη και μετά την ενηλικίωση του δράστη, εφόσον όταν διαπράχθηκε η πράξη ήταν μέχρι 15 ετών.
Ο νόμος προβλέπει σύλληψη και σπανίως προφυλάκιση, για ανηλίκους από 16 μέχρι 18 ετών, μόνο για κακουργήματα, με χρήση βίας, όπως ανθρωποκτονία, ληστεία, βιασμό και βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη.
Για όλες τις άλλες πράξεις, δεν προβλέπεται προφυλάκιση.
- Η ευθύνη των γονέων, που θα έπρεπε να είναι πρωταρχικό μέλημα του νόμου, περιορίζεται στο πλημμέλημα της παραμέλησης εποπτείας ανηλίκου, όπου η ανώτερη ποινή είναι μέχρι ένα χρόνο, ενώ οι περισσότερες υποθέσεις αυτού του είδους αρχειοθετούνται.
Το σκοτεινό δια ταύτα
Η καθημερινή καταγραφή περιστατικών βίας στο αστυνομικό δελτίο δεν φαίνεται να συγκινεί κανέναν παρά τις πρόσκαιρες «κορώνες εντυπωσιασμού» από τα ΜΜΕ που και αυτά απλώς καταγράφουν εμπλουτίζοντας τις υποθέσεις με… καλολογικά στοιχεία.
Δυστυχώς κανείς από τον τεράστιο κατάλογο των δυνάμει εμπλεκομένων φορέων δεν δείχνει την απαραίτητη βούληση να μελετήσει το πρόβλημα από τη ρίζα, ώστε να προτείνει και κυρίως να εφαρμόσει λύσεις που θα βελτιώσουν το πρόβλημα.
Προφανώς είναι ένα θέμα που διαπερνά οριζόντια την ελληνική κοινωνία και οι λύσεις δεν είναι απλές. Χρειάζεται δομική ανασυγκρότηση του κράτους πρόνοιας και δικαίου, ανάδειξη του ρόλου των γονέων αλλά και του σχολείου οι οποίοι συνήθως παρακολουθούν αδιάφοροι.
Η λύση προφανώς δεν είναι η φυλάκιση όλων των παραβατικών νέων της χώρας, αλλά το πρόβλημα οξύνεται σε ταχύτατους ρυθμούς και η απλή «ληξιαρχικού» τύπου καταγραφή απλώς εγγυάται ότι τα χειρότερα έρχονται.
Hellas Journal
