Η λειτουργία του Βαλταδώρειου Γυμνασίου στην Κοζάνη επιτακτική εθνική ανάγκη. Οι χορηγοί του Γυμνασίου ΑΔΕΛΦΟΙ ΒΑΛΤΑΔΩΡΟΙ
Από το βιβλίο του τ. Γυμνασιάρχη Παναγιώτη Ζ. Παπαδόπουλου
ΣΙΝΑΣ ΣΙΜΩΝ (1810-1976)
Γιός του Γεωργίου του Γεωργίου Σίνα, συνέχισε τη δραστηριότητα του πατέρα του σε όλους τους τομείς. Αυτή η δραστηριότητα έγινε αφορμή να τιμηθεί στην Αυστρία με πολλά και μεγάλα αξιώματα. Όμως και στην Ελλάδα φάνηκε γενναιόδωρος. Ενίσχυσε με σεβαστά ποσά το Αστεροσκοπείο και τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και βοήθησε στην αποπεράτωση του Μητροπολιτικού Ναού της Αθήνας. Επίσης με δαπάνες του κτίστηκε το Μέγαρο της Ακαδημίας που γι’ αυτό το λόγο ονομάζεται «Σιναία». Για όλες αυτές τις ευεργεσίες ανακηρύχθηκε μεγάλος εθνικός ευεργέτης. Την Ελλάδα εκπροσώπησε και σαν πρεσβευτής της στη Βιέννη.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΟΥΡΑΤΗΣ (1799-1873)
Γιος του Εμμανουήλ Μουράτη, εμπόρου της Βουδαπέστης. Γεννήθηκε το 1799 και μετά το θάνατο του πατέρα του τέθηκε υπό την προστασία του θείου του Παναγιώτη Μουράτη. Ασχολήθηκε με το εμπόριο στην Ουγγαρία και απέκτησε πολύ πλούτο με τον οποίο αγόρασε πολλά κτήματα. Έκανε πολλές δωρεές στην πατρίδα του Κοζάνη για την οποία έτρεφε μεγάλη αγάπη. Με διαθήκη του από 28 Ιουνίου 1866 διέθεσε το ποσό των 14.000 φιορινίων, ώστε από τους τόκους του να σπουδάζουν δύο άποροι νέοι από την πόλη της Κοζάνης, ο ένας Θεολογία και ο άλλος Φιλολογία για πέντε χρόνια και με την υποχρέωση να υπηρετούν ως εκπαιδευτικοί στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, τουλάχιστο για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα. Με δαπάνη του Μουράτειου κληροδοτήματος σπούδασαν οι γνωστοί μας γυμνασιάρχες Παναγιώτης Λιούφης, Γεώργιος Μικρού, Αθανάσιος Διάφας και Ελευθερία Αρμενούλη, οι θεολόγοι καθηγητές Ιωάννης Σιώπης (παπα-Σιώπης), Νικόλαος Μαλούτας, Ιωάννης Γαζής και ο λυκειάρχης Κωνσταντίνος Γαζής.
Για τις μεγάλες δωρεές και τον υπερβάλλοντα πατριωτισμό του η Κοζάνης ανακήρυξε τον Ιωάννη Μουράτη μεγάλο ευεργέτη της πόλης και τον τίμησε όπως του άξιζε. Πέθανε το 1873.
ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Θα περίμενε κανείς ότι η δυναμική παρέμβαση και δράση του Παύλου Χαρίση το 1869 για την υπόθεση του Γυμνασίου θα έφερνε θετικά και άμεσα αποτελέσματα. Αντίθετα μέχρι να θεμελιωθεί το διδακτήριο θα περάσουν τριάντα χρόνια απραξίας και αναστολής κάθε δραστηριότητας για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου. Η καθυστέρηση αυτή, κατά τις υπάρχουσες ενδείξεις, οφείλεται στους παρακάτω λόγους:
- Στις μακροχρόνιες έριδες και διαμάχες μεταξύ προυχόντων Κοζανιτών, όπως είδαμε σε προηγούμενο κεφάλαιο, που δημιούργησαν μεγάλη κοινωνική αναστάτωση, αλλά και δυσπιστία και δυσαρέσκεια στους ομογενείς του εξωτερικού. Η ένταση αυτής της σύγκρουσης πέφτει αρκετά μόλις το 1875. Τότε ήλθε από τη Βιέννη ο ομογενής Εμμανουήλ Τυφόξυλος που προσπάθησε με κάθε τρόπο να συμβιβάσει τις αντιμαχόμενες φατρίες. Τελικά η ομόνοια και η κοινωνική γαλήνη επανέρχονται στην Κοζάνη επί αρχιερατείας του αείμνηστου Ιεράρχη Κωνστάντιου Ματουλόπουλου (1889-1892 και 1894-1910).
- Στην έκρηξη, κατά κακή σύμπτωση, του γαλλογερμανικού πολέμου το 1870 που, όπως ήταν φυσικό, προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στα ευρωπαϊκά πράγματα. Ο πόλεμος αυτός, όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, επηρέασε τα πράγματα της Κοζάνης ως προς το γεγονός ότι η γενική ευρωπαϊκή ανησυχία καθυστέρησε τον Παύλο Χαρίση και τους ομογενείς της Κεντρικής Ευρώπης να διενεργήσουν τον έρανο για το πολυσυζητημένο Γυμνάσιο. Εξάλλου η Αυστροουγγαρία, χώρα στην οποία ζούσαν, έπαυσε να είναι η πρώτη δύναμη της Ευρώπης, ύστερα από τη νίκη των Πρώσων κατά των Γάλλων.
- Κάποια σοβαρή αρρώστια του Παύλου Χαρίση στην ίδια εποχή φρενάρει τις κινήσεις του και την προσπάθεια που καταβάλλει για να πετύχει το σκοπό του.
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ.
ΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΔΕΛΦΟΙ ΒΑΛΤΑΔΩΡΟΙ.
Ό,τι δεν επετεύχθη σε διάστημα σαράντα και πλέον χρόνων, όσον αφορά την ίδρυση και λειτουργία Γυμνασίου στην Κοζάνη, ως σχολείου Ανώτερης Εκπαίδευσης, πραγματοποιήθηκε σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα στα τέλη της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα, όταν η κρισιμότητα των περιστάσεων στο χώρο της Δυτικής Μακεδονίας επέβαλε, χωρίς αναβολή, τη σύστασή του.
Ήταν η εποχή που η βουλγαρική διείσδυση στη Μακεδονία έπαιρνε επικίνδυνη μορφή. Η πάλη μεταξύ των αντιπάλων γινόταν με την εκκλησία και τα σχολεία. Και οι δυο αυτοί παράγοντες ενίσχυαν το εθνικό και το θρησκευτικό φρόνημα των κατοίκων και η ελληνική μόρφωση αποτελούσε σπουδαίο όπλο στα χέρια των Ελλήνων εναντίον οποιασδήποτε ξένης επιρροής.
Ουσιαστικά ο μακεδονικός Ελληνισμός έδινε τη μάχη με δύο στόχους. Αφενός μεν επεδίωκε να καλλιεργήσει την ιδέα στους γηγενείς πληθυσμούς ότι είναι Έλληνες στην καταγωγή, ότι ανήκουν στο Ελληνικό Έθνος και ότι ο τόπος που κατοικούν είναι κομμάτι του ευρύτερου Ελλαδικού χώρου. Αφετέρου δε αποσκοπούσε στη συνέχιση της υπαγωγής της Ορθοδόξου Ελληνικής Εκκλησίας στους κόλπους του Οικουμενικού Πατριαρχείου και όχι στη σχισματική βουλγαρική εξαρχία της Σόφιας
