Με αφορμή της ανακοίνωσης που δημοσιεύτηκε στον τοπικό Τύπο ότι θα γίνει εκδήλωση με θέμα «Χέρμπερτ ΦΟΝ Καραγιάν: από τα περίχωρα της Κοζάνης στο κέντρο της Βιέννης και του Κόσμου» το Σάββατο 8 Ιουλίου, αναρωτήθηκα τι σημαίνει η λέξη «περίχωρα» στην προκειμένη περίπτωση. Με αφορμή λοιπόν την εκδήλωση, καταθέτω κάποιες πληροφορίες για την οικία Γεωργίου Καραγιάννη στην Κοζάνη.
Η οικία του Γ. Καραγιάννη, που πήγε στη Βιέννη το 1760, βρισκόταν στην οδό Χαρισίου Μεγδάνη, πίσω από το Επισκοπείο, στη γωνία με την οδό Δημογεροντίας. Τη θυμάμαι πολύ καλά από παιδί. Σήμερα στον χώρο αυτό είναι η οικοδομή της οικογένειας του αειμνήστου Γιάννη Δημόπουλου. Εκεί διέμενε κάποιος ονόματι Γκουλιάρας, που είχε δύο τέκνα, μια θυγατέρα και έναν γιο, τον Γιώργο, με το παρατσούκλι Χασάν. Αυτός ήταν μεγαλύτερος από εμάς τα παιδιά που παίζαμε στη αυλή του 1ου Δημοτικού σχολείου. Ο Χασάν ήταν ο αρχηγός, τρόπον τινά, της ομηγύρεως των νεαρών παιδιών. Μας οδηγούσε μάλιστα και στην οικία του, όπου μας έλεγε ότι εκεί γεννήθηκε ένας μεγάλος Κοζανίτης, που πλούτισε στη Βιέννη.
Η οικία είχε δίφυλλη πόρτα, ξύλινη με πολλά καρφιά, όπως ήταν οι παλιές εξώπορτες. Πάνω από την πόρτα ήταν το σιχνισίν, για να βλέπουν οι ένοικοι ποιοι «τσιουκαλνούν» (κρούουν)την πόρτα, ώστε να γνωρίζουν σε ποιον θα ανοίξουν. Η οικία είχε μεγάλη αυλή, ενώ αριστερά τρία δωμάτια ξεχωριστά και δεξιά αποτελούσαν την κυρίως οικία και στο βάθος της αυλής μικρή πορτούλα προς διαφυγή για να αποφύγουν την σύλληψη από του Οθωμανούς. Είχαν τότε πορτάκι τα περισσότερα σπίτια της Κοζάνης.
Κατά τη Δεκαετία του 1960 γνώρισα την Καίτη Καραγιάννη, γόνο της μεγάλης οικογένειας Καραγιάννη, η οποία διέμενε σε οικία επί της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου. Μαζί με την αδελφή της Φανή, γιατί ήταν ανύμφευτος . Η Φανή παντρεμένη με τον Στέργιο Μουστάκα είχαν δύο τέκνα κόρη και γιο Αθανάσιο που μένει στην Κοζάνη και ίσως είναι ο τελευταίος απόγονος των φον Κάραγιαν στην Κοζάνη. Απέναντι τους ήταν το σπίτι του φίλου δικηγόρου Μάκη Μουμουζιά. Καθώς η Καίτη ήταν κουμπάρα του Μουμουζιά, τη γνώρισα κάποια φορά στην οικία Μουμουζιά. Η Καίτη, λοιπόν, διηγούνταν για τη Ζωή φον Κάραγιαν-Reininghaus, κόρη του Μαξιμιλιανού Κάραγιαν, που ήταν καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο πανεπιστήμιο του Γκρατς της Αυστρίας. Το 1925 η Ζωή ήρθε στην Κοζάνη μαζί με τον πρώτο εξάδελφό της χειρουργό Έρνστ, γιο του Λουδοβίκου και πατέρα του Χέρμπερτ φον Κάραγιαν. Η Καίτη μας αφηγήθηκε πάρα πολλά για την εξαδέλφη της Ζωή, η οποία ήταν ενθουσιασμένη που γνώρισε τη γενέτειρα του παππού της Γ. Καραγιάννη καθώς και τους Κοζανίτες συγγενείς της. Η Ζωή μάλιστα έστελνε τακτικά κάρτες από τη Βιέννη. Πιθανόν κάποιες από αυτές τις κάρτες να βρίσκονται στην Κοβεντάρειο Βιβλιοθήκη. Επίσης, η Καίτη διηγούνταν ότι τη Ζωή και τον Έρνστ συνόδευαν η σύζυγος του δικηγόρου και λογοτέχνη Κ. Τσιτσελίκη Αγνή και η αδελφή της Ελπίδα, κόρες του Δ. Κλείδη. Οι δύο κυρίες αποφοίτησαν από Κολλέγιο της Σμύρνης, όταν διέμενε ο πατέρας εκεί, και γνώριζαν ξένες γλώσσες, ώστε ξενάγησαν τους Κάραγιαν, μέχρι τη Σιάτιστα.
Σχετικά με τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν ο δικηγόρος Δ. Καραλίβανος μου εξιστόρησε κάποιο περιστατικό που συνέβη το 1934, όταν ο ίδιος ήταν Δημοτικός σύμβουλος και μάλιστα πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου. Τότε λοιπόν ο Δήμος Κοζάνης έλαβε επιστολή από τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, με την οποία ζητούσε πιστοποιητικό καταγωγής της οικογένειάς του, για να αποδείξει πιθανώς ότι ανήκε στην «Αρία φυλή». Επειδή ο ίδιος επιθυμούσε να αναλάβει ως μαέστρος της συμφωνικής ορχήστρας του Άαχεν και μετά του Βερολίνου, όπως και συνέβη στη συνέχεια, θα έπρεπε να αποδείξει ότι δεν ήταν εβραϊκής καταγωγής, όπως θα μπορούσε να υποπτευθεί κανείς λόγω του επωνύμου του, που δεν είναι γερμανικό. Ο Δήμος ενημέρωσε τον Ν. Δελιαλή, που ήταν υπεύθυνος της Βιβλιοθήκης την περίοδο εκείνη, και αυτός τους παρέδωσε το γενεαλογικό δένδρο της οικογένειας Καραγιάννη, το οποίο στη συνέχεια ο Δήμος έστειλε στον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν.
Ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν γνώριζε και από τον πατέρα του για την Κοζανίτικη (ελληνική)καταγωγή του. Μάλιστα, είχε προσκληθεί από τον Δήμο Κοζάνης να επισκεφθεί την Κοζάνη, αλλά δεν ήρθε ποτέ λόγω υποχρεώσεων, όπως απαντούσε. Πάντως, όταν τον συνάντησε ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου στο Ηρώδειο, του μίλησε με υπερηφάνεια για την ελληνική καταγωγή του, τότε είχε δηλώσει στους δημοσιογράφους: «Είμαι Έλληνας».
Τέλος, για την οικογένεια φον Κάραγιαν, για όλα τα μέλη και τη διαδρομή της, έχει δημοσιεύσει ο Φάνης Πάμπας που μένει στη Βιέννη και είναι ακούραστος ερευνητής των Κοζανιτών και των Δυτικομακεδόνων που ζούσαν στη Βιέννη, πολλές πληροφορίες στο περιοδικό «Ελιμειακά» του συλλόγου Κοζανιτών Θεσσαλονίκης.
Γιάννη Κορκάς
