Η ΣΙΑΤΙΣΤΑ ΧΘΕΣ και ΣΗΜΕΡΑ

Με τη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού ( στην
ακμή της η Σιάτιστα είχε 12.000 περίπου κατοίκους ) τη
μικρή γεωργική έκταση και την σχετικά λίγη
κτηνοτροφία, ήταν αδύνατο να απορροφηθεί μεγάλο
μέρος από το εργατικό δυναμικό των κατοίκων και να
εξυπηρετηθεί οικονομικά η Σιάτιστα. Έτσι, οι κάτοικοί
της, στράφηκαν στο εμπόριο, στο οποίο η Σιάτιστα
οφείλει κατά κύριο λόγο την ανάπτυξή της. Οι
Σιατιστινοί έμποροι – πραματευτάδες, στην αρχή
διακινούσαν προϊόντα κτηνοτροφικά, αγροτικά και
βιοτεχνικά των γειτονικών πόλεων και στη συνέχεια
επέκτειναν τη δράση τους στις Παραδουνάβιες και στις
χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Εκεί οργάνωσαν την
εμπορική τους δραστηριότητα ιδρύοντας μεγάλους
εμπορικούς οίκους.
Στη Σιάτιστα, όσοι δεν είχαν σαν κύριο επάγγελμα
το εμπόριο, ασχολήθηκαν με τη γεωργία, την
κτηνοτροφία, και τις διάφορες τέχνες όπως τη
γουνοποιία, την υποδηματοποιία, τη βυρσοδεψία και
αρκετές γυναίκες με την υφαντουργία.
Η γεωργική εκμετάλλευση περιοριζόταν σε δύο
κυρίως κλάδους την αμπελοκαλλιέργεια και την
καπνοκαλλιέργεια.
***

Η αμπελοκαλλιέργεια
Η αμπελοκαλλιέργεια ήταν ένας γεωργικός
κλάδος σημαντικός. ( Στην ακμή της αριθμούσε περίπου
15.000 στρέμματα αμπελώνων ). Το πετρώδες και ξηρό
έδαφος, η ειδική ποικιλία σταφυλιών και η τέχνη των
αμπελουργών έκαναν και κάνουν και σήμερα, στα
μεγάλα βαρέλια, μέσα στα σκοτεινά υπόγεια των
σπιτιών, τα ονομαστά Σιατιστινά κρασιά. Πρώτο και
ασυναγώνιστο είναι το « ηλιαστό » που γίνεται από
σταφύλια μαύρα μοσχάτα με ειδική επεξεργασία. Τα
σιατιστινά κρασιά ονομαστά και περιζήτητα ήταν είδος
εμπορεύσιμο, γιαυτό οι αμπελοκαλλιεργητές και οι
οινοποιοί ήταν και έμποροι κρασιών.
Η αμπελοκαλλιέργεια είχε αρκετές
διακυμάνσεις. Το 1923 εμφανίστηκε στη Σιάτιστα η
φυλλοξήρα αρρώστια που μέσα σε λίγα χρόνια έφερε την
καταστροφή των αμπελιών. Το 1930 έγινε μεγάλη
χαλαζόπτωση, που έδωσε τη χαριστική βολή. Αργότερα
έγινε προσπάθεια και φυτεύτηκαν νέα αμπέλια, σε
μικρότερη βέβαια έκταση και με νέες ποικιλίες
σταφυλιών. Στις δεκαετίες 1960 – 1980, όταν στη
Σιάτιστα υπήρξε μεγάλη αύξηση της γουνοποιίας, πολλά
από τα αμπέλια εγκαταλείφθηκαν λόγω έλλειψης
εργατικών χεριών. Σήμερα καλλιεργούνται 4.000
περίπου στρέμματα με μια τάση ανοδική. Η ποιότητα
των κρασιών είναι βελτιωμένη και υπάρχουν πολλά
κελάρια επισκέψιμα. Μερικοί τυποποιούν το βαρελίσιο
κρασί με εμφιάλωση και προώθηση στην αγορά.

***

Η καπνοκαλλιέργεια
Η καπνοκαλλιέργεια ήταν σημαντική
απασχόληση σχεδόν όλων των μελών μιας οικογένειας.
Σήμερα δεν υπάρχει. Πριν από το δεύτερο παγκόσμιο
πόλεμο, έγινε μια σημαντική προσπάθεια για
συστηματική καπνοκαλλιέργεια με εισαγωγή εξαιρετικής
ποικιλίας καπνού, κάτω από την επίβλεψη ειδικών
επιστημόνων που ήρθαν στη Σιάτιστα γιαυτόν το σκοπό.
Τα καπνά που παράγονταν ήταν βέβαια μικρής
ποσότητας αλλά εξαιρετικής ποιότητας και γίνονταν
ανάρπαστα στις ξένες αγορές. Μετά τη δεκαετία του
1950 η καπνοκαλλιέργεια της νέας ποικιλίας «Βιρτζίνια»,
που ήρθε από την Αμερική, γίνεται σε ποτιστικά κυρίως
χωράφια και έχει μεγάλη παραγωγή, έτσι σταμάτησε να
καλλιεργείται στη Σιάτιατα.
***

Η κτηνοτροφία
Η κτηνοτροφία ήταν το αρχαιότερο επάγγελμα
αφού, κατά την παράδοση, οι πρώτοι οικισμοί της
Σιάτιστας, ήταν τα καλύβια των κτηνοτρόφων. Σήμερα αν
και υπάρχουν περίπου 70.000 σρέμματα βοσκοτόπων
στην περιοχή Τσερβένας, Μπούρινου και αλλού και
15.000 στρέμματα δάσους η κτηνοτροφία, που
αποτελείται κυρίως από αιγοπρόβατα, δεν είναι
σημαντική.
***
Η γουνοποιία

Η επεξεργασία και η εμπορία
των γουναρικών ήταν γνωστή από τους βυζαντινούς
ακόμα χρόνους. Στη Σιάτιστα υπήρχαν τεχνίτες που

ασχολήθηκαν με τη βιοτεχνία της γούνας από πολύ
παλιά, από το τέλος του 16ου αιώνα. Οι πραματευτάδες
μετέφεραν από τις χώρες της Ευρώπης δέρματα και
αποκόμματα δερμάτων τα οποία επεξεργάζονταν στα
οικογενειακά εργαστήρια με υποτυπώδη εργαλεία της
εποχής. (γινόταν η συρραφή των αποκομμάτων με το
χέρι). Σήμερα γίνεται με σύγχρονες ηλεκτροκίνητες
μηχανές) Έτοιμο το επεξεργασμένο προϊόν μεταφερόταν
ξανά στις αγορές της Ευρώπης. Αυτό δημιούργησε ένα
νέο κλάδο που απορρόφησε εργατικό δυναμικό, ανδρών
και γυναικών, και ανέπτυξε το εμπόριο γουναρικών, που
έφερε αρκετά κέρδη. Αργότερα, στις αρχές του 20ου
αιώνα, με τη μετανάστευση πολλών Σιατιστινών στην
Αμερική, πολλοί που γνώριζαν την τέχνη της γούνας,
ασχολήθηκαν εκεί από την αρχή με τη γουναρική.
Παράλληλα με την όλη βοήθεια που έστελναν οι
μετανάστες στην πατρίδα, έστελναν και αρκετές
ποσότητες αποκομμάτων, τα οποία επεξεργάζονταν σε
οργανωμένα πλέον εργαστήρια στη Σιάτιστα και έτοιμο
το νέο προϊόν ξαναέβγαινε στην αγορά. Με τη λήξη του
Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου συνεχίστηκε η
μετανάστευση Σιατιστινών στην Αμερική, Καναδά,
Αυστραλία και Ευρώπη ( κυρίως Γαλλία και Γερμανία ).
Οι νέοι μετανάστες από τα εκεί εργαστήρια που
εργάζονταν συγκέντρωναν τα αποκόμματα γουναρικών
και τα έστελναν στη Σιάτιστα όπου εκεί συρράφονταν σε
νέα δέρματα. Τα δέρματα αυτά τα πουλούσαν στο
εξωτερικό ή τα έραβαν σε ειδικά εργαστήρια και τα
πουλούσαν έτοιμα γυναικεία και ανδρικά γούνινα παλτό,
ζακέτες, κάπες κ.λ.π. πάντοτε σύμφωνα με τις εντολές

της μόδας. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκαν στη
Σιάτιστα σοβαρές μεταπολεμικές επιχειρήσεις.
Από την εποχή ακόμα της Τουρκοκρατίας υπήρχε
για τον κλάδο της γούνας το προνόμιο της ατέλειας της
εμπορίας των γουναρικών αποκλειστικά για τη Σιάτιστα
και την Καστοριά. Αργότερα, στη διάρκεια της δεκαετίας
του 1980, έγινε η επέκταση της επεξεργασίας της γούνας
σε άλλες πόλεις κυρίως της Δυτικής Μακεδονίας
(Φλώρινα, Άργος Ορεστικό, Γρεβενά κ.α.). Στη δεκαετία
του 1990 υπολογίζονταν στη Σιάτιστα 700 επιχειρήσεις
με εργατικό δυναμικό περίπου 2500 εργάτες και
εργάτριες. Με το άνοιγμα των διεθνών αγορών στην Άπω
Ανατολή επήλθε μια σοβαρή κάμψη. Σήμερα στη
Σιάτιστα λειτουργούν μικρές μονάδες επεξεργασίας
κυρίως δερμάτων, όπως και μονάδες εκτροφής
γουνοφόρων ζώων, για να μη ανατρέπεται η οικολογική
ισορροπία.
Ο σημερινός επισκέπτης της Σιάτιστας, θα
συναντήσει τις πολλές βιτρίνες των καταστημάτων που
κάποτε ήταν γεμάτες με εκθέματα προϊόντων γούνας, να
είναι σήμερα γεμάτες με κάθε λογής δερμάτινα είδη. Οι
Σιατιστινοί και πάλι βρήκαν την εναλλακτική λύση με
την εμπορία των δερματίνων ειδών.