Η σημασία της καλλιέργειας του κρόκου Κοζάνης για την Ελλάδα και ιδιαίτερα για την περιοχή της Κοζάνης όπου καλλιεργείται
Τι έγγραφε πριν 110 χρόνια το τότε περιοδικό Νέα Γεωπονικά για την καλλιέργεια;
Σταύρου Π. Καπλάνογλου Γεωπόνου – Συγγραφέα – Ιστορικού ερευνητή
Η καλλιέργεια του κρόκου είναι πολιτιστικά και ιστορικά σημαντική για την Ελλάδα λόγω της χρήσης του στην αρχαία ιατρική, την αρωματοποιία, τη βαφή και τις θρησκευτικές πρακτικές, της αναφοράς του στην κλασική λογοτεχνία όπως τα έργα του Ομήρου, και της σύγχρονης οικονομικής του σημασίας για περιοχές όπως η Κοζάνη.
Η επίπονη συγκομιδή και η υψηλή αξία του μπαχαρικού εδραίωσαν την ιδιότητά του ως «κόκκινος χρυσός» και «χρυσός της ελληνικής γης», συνδέοντας την καλλιέργειά του άμεσα με τις αρχαίες παραδόσεις και τη σύγχρονη περιφερειακή ταυτότητα.
Πολιτιστική και ιστορική σημασία Αρχαία ιατρική:
Αρχαίοι Έλληνες γιατροί όπως ο Ιπποκράτης συνταγογράφησαν κρόκο για διάφορες παθήσεις, πιστεύοντας ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες.
Αρωματοποιία και διακόσμηση:
Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν κρόκο για να αρωματίζουν τα σπίτια και τους δημόσιους χώρους τους σκορπίζοντάς τον στα δάπεδα.
Βαφή και καλλυντικά:
Το κρόκο χρησιμοποιούνταν για να βάφουν τα μαλλιά ξανθά, να δημιουργούν έντονες κίτρινες και χρυσές βαφές για υφάσματα και για κοσμητικούς σκοπούς.
Θρησκευτική και τελετουργική χρήση:
Το κρόκο προσφερόταν σε θεότητες και συνδεόταν με θρησκευτικές τελετουργίες, με μια πηγή να αναφέρει τη χρήση του σε αρχαίες φοινικικές προσφορές. Συμβολισμός: Αναφέρεται σε κλασικά κείμενα όπως η Ιλιάδα του Ομήρου, συμβολίζοντας την αυγή, και χρησιμοποιείται στις περιγραφές ηρώων και θρυλικών προσώπων.
Οικονομική αξία:
Λόγω της απαιτητικής για εργασία διαδικασίας συγκομιδής και επεξεργασίας, ο κρόκος ιστορικά ήταν εξαιρετικά πολύτιμος, μερικές φορές αξίζει περισσότερο από το βάρος του σε χρυσό.
Σήμερα, η καλλιέργεια του κρόκου στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στην περιοχή της Κοζάνης, αποτελεί σημαντική οικονομική δραστηριότητα για την τοπική κοινότητα, που συχνά αφορά περίπου 1.500 οικογένειες.
Κρόκος Κοζάνης είναι ένα προϊόν που αναδεικνύει τη μοναδική του ποιότητα και σημασία για την ταυτότητα της περιοχής.
Η σύγχρονη Ελλάδα συνεχίζει να χρησιμοποιεί τον κρόκο στη μαγειρική, τα καλλυντικά και τα φαρμακευτικά προϊόντα, συνεχίζοντας τις αρχαίες παραδόσεις.
Η καλλιέργεια του κρόκου έχει τεράστια σημασία για την Ελλάδα, ειδικά για την περιοχή της Κοζάνης, όπου αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πηγές εισοδήματος και οικονομικής ανάπτυξης, με την προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ) να εγγυάται την υψηλή του ποιότητα, διασφαλίζοντας ότι όλα τα στάδια παραγωγής και συσκευασίας γίνονται στην περιοχή και συμβάλλοντας στην αποφυγή νοθείας.
Ε πι πλέον ο Αναγκαστικός Συνεταιρισμός Κροκοπαραγωγών Κοζάνης (ΑΣΚΚ) που ιδρύθηκε το 1971 και έχει το αποκλειστικό δικαίωμα στη συλλογή, επεξεργασία, τυποποίηση και διάθεση του προϊόντος, διασφαλίζει την ποιότητά του και τη διαφάνεια.
Ο κρόκος Κοζάνης έχει φαρμακευτικές ιδιότητες, χρησιμοποιείται στην κουζίνα, τη ζαχαροπλαστική και άλλες βιομηχανίες, ενώ η καλλιέργειά του έχει ιστορική και πολιτιστική αξία, για την πατρίδα μας
Φαρμακευτικές και υγειονομικές ιδιότητες
Ο κρόκος περιέχει αντιοξειδωτικά, αντιφλεγμονώδεις, χημειοπροστατευτικές, αντικαρκινικές και καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες.
Η περιεκτικότητά του σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β μπορεί να βελτιώσει την λειτουργία του εγκεφάλου και της μνήμης.
Μπορεί να συμβάλει στη μείωση της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων.
Βοηθά στην ανακούφιση πόνων στο στομάχι, ενισχύει την πέψη, και μπορεί να καταπραΰνει σπασμούς και γαστραλγίες.
Χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση του άγχους και του εκνευρισμού, προσφέροντας ευεξία και διαύγεια.
Η καλλιέργεια είναι μια σημαντική πηγή εισοδήματος για χιλιάδες οικογένειες στην περιοχή, κατα καιρούς για πάνω από 40 χωρία .
: Ο κρόκος Κοζάνης εξάγεται σε πολλές χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ, η Ελβετία, η Αγγλία, η Γερμανία, οι Σκανδιναβικές χώρες, οι Κάτω Χώρες και η Ιαπωνία.
Η καλλιέργεια του κρόκου στην περιοχή της Κοζάνης εισήχθη από την Αυστρία κατά τον 17ο αιώνα. Από τότε καλλιεργείται για 3 ολόκληρους αιώνες αδιάλειπτα κατ’ αποκλειστικότατα στην περιοχή σε κυμαινόμενες εκτάσεις πάντα με τον ίδιο δύσκολο τρόπο και το ίδιο ποιοτικό προϊόν με τα απολυτά βιολογικά χαρακτηριστικά.
Τα χωριά της Κοζάνης που έχει καλλιεργηθεί κατά καιρούς είναι : Κρόκος,Καρυδίτσα, Άνω και Κάτω Κώμη ,Καισάρεια, Αιανή, Αγιά Παρασκευή,Λευκόβρυση , Λευκοπηγή , Κερασιά , Πρωτοχώρι , Μηλιά , Κήπος, Μαγούλα (δεν υπάρχει πια ), Πύργος, Κοντοβούνι, Σταυρωτή, Αμυγδαλιά, Βαθύλακκος, Κτένι ,Χρώμιο , Άργυλος, Καλαμιά, Αλωνακια , Μεσιανή ,Ροδίτης , Λεύκαρα , Αυλές ,Κρανίδια , Γούλες ,Ρύμνιο Τριγωνικό ,Μεταξάς,Ήμερα, Αύρα, Λευκαρά ,Ν.Νικόπολη , Λυγέρή ,Ανθότοπος ,Καπνοχώρι , Ρυάκιο κ.α.
Και για την διαχρονικότητα της καλλιέργειας είναι χαρακτηριστικό μιας δημοσίευσης του 1916 που αλιεύσαμε από την βιβλιογραφία και είναι του τότε εκδιδόμενο περιοδικού Νέα Γεωπονικά .
******************************************************************************************
<< ΤΑ ΝΕΑ ΓΕΩΠΟΝΙΚΑ
ΓΕΩΡΓΙΚΑ έν Κοζάνη Ιούλιος 1916
Περικοπή εξ επισήμου εκθέσεως τής οικονομικής εφορίας Κοζάνης.
Τοπική καλλιέργεια. —
Έν τή περιφερεία Κοζάνης καί είδικώς έν τοις χριστιανικοίς χωρίοις
Γκόμπλιτσα,
Τσιτσιλέρ,
‘Άνω Βάντσα
Σπούρτα,
Κάτω Βάντσα,
Καισαριά,
Μαγούλι
Μπαξί,
Βελίστη,
Μυλοτίνη,
Παρασκευή,
Ντουτζιλάρ καί
Πύργος
εξ ων μόνον τό πρώτι τυγχάνει έν μέρει κεφαλαίοχώριον, όλα δέ τα λοιπά τσιφλίκια με καλλιεργητάς μορτίτας και τσιφλικούχους όλους όθωμανους βέηδες, ό κρόκος καλλιεργείται από αρχαιότατης εποχή κατά δέ τους ειδήμονας, ενταύθα παράγεται άριστη ποιότης, ιδίως δε κατά τά τελευταία έτη καθά ή καλλιέργεια καί ή επεξεργασία τού προϊόντος τούτου γίνεται έπιμελέστερον.
*Φύτευσις. —
Μετά τήν προπαρασκευήν των καταλλήλων αγρών οίτινες δέον νά έχωσι δροσεράν καί παχεΐαν, άρχεται καί ιδίως από τού μηνός Μαΐου έως τού Σεπτεμβρίου ή μετάφύτευσις τών βολβών, οίτινες έχουσι τό .χρώμα και μέγεθος γεωμήλου, οι βολβοί δε ούτοι προέρχονται εκ παλαιωθείσης φυτείας 7 — 8 ετών τής οποίας επληθύνθησαν ούτοι καί προτιμώνται οί μέσου μεγέθους βολβοί, διότι οί μέν μεγάλοι δεν διατηρούνται επί πολύ, οί δέ μικροί βοαδύνουσι νά άποδώσωσιν εισόδημα.
Άνάπτυξις. —
Κατά τάς αρχάς ;Οκτωβρίου, εμφανίζονται τα πρώτα φύλλα, χρώματος πρασίνου, καθώς καί τα άνθη, άτινά είσιν ίόχροα· τά στίγματα των άνθεων, χρώματος πυρώδους, άφαιρούμενα τών ανθέων καί ξηραινόμενα παρέχουσι τόν κρόκον τού εμπορίου.
*Συγκομιδή. —
Ή συγκομιδή διαρκεί 10-15 ημέρας συγχρόνως δέ ενεργείται καί ή εκκαθάρισής από τών άνθεων, πωλείται δέ νωπός εις ίνας αυτοστιγμεί, προς τούς επί τούτω παραμένοντας εκεί εμπόρους, διότι χάνει πολύ εκ τού βάρους του αν ή παραλαβή αναβληθεί διά τήν επομένη, πράγμα τό όποιον δέν συμφέρει εις τούς παραγωγούς.
Οί έμποροι μεταφέρουσι τόν νωπόν κρόκον εις ευάερους άποθήκας προς διαλογήν του παχύτερου κρόκου, όστις τυγχάνει πυρόχρους από τού κίτρινου, όστις είναι λεπτότερος καί κατά τό δεκαπλάσιον σχεδόν έφθινώτερος εκείνου, καί προς άποξήρανσιν και συσκευασίαν εις κιβωτίδια ξύλινα έπενδεδυμένα εσωτερικώς διά υφάσματος όλη δέ αύτη ή εργασία απαιτεί καί προσοχήν μεγάλην, από τής συγκομιδής μέχρι τής άποξηρά-νσεως, καθόσον τό προϊόν τούτο τυγχάνει λίαν εύαίσθητον καί έξοδα πολλά διά τήν επεξεργασίαν.
Άπόδοσις. —
Γενικώς ή μέση άπόδοσις εις χλωρόν μικτόν κρόκον δύναται να ορισθεί
7 οκάδας δια εν στρέμμα και εις ξηρόν έκκαθαρισμενόν
260 δράμια ερυθρού και
130 κιτρίνου,
ή δε τιμή τού χλωρού ακαθαρίστου κυμαίνεται μεταξύ των 8— 12 δραχμών κατ’ οκάν, του καθαρού ξηρού αιματώδους από 120 – 150 δραχ. >>
*****************************************************************************************************
* Σημειώσεις δικές μας :
1.
Αφήσαμε την γραφή στην καθαρεύουσα και την τότε ορθογραφία για είναι ποιο ενδεικτική η παλαιότητα του κειμένου.
2.
Τα 260 δράμια αντιστοιχούν σε περίπου
833,3 γραμμάρια (g). απόδοση που δύστυχος τα τελευταία χρονιά έπεσε στα 250 γραμμάρια περίπου.
Στην Ελλάδα, το παραδοσιακό δράμι (που καταργήθηκε επίσημα το 1959, αλλά παρέμεινε σε χρήση για κάποιο διάστημα) αντιστοιχούσε σε περίπου 3,205 γραμμάρια
3.
*Τα σημερινά ονόματα των οικισμών είναι:
Γκόμπλιτσα,ο σημερινός Κρόκος
Τσιτσιλέρ, μάλλον το σημερινό Κοντοβουνι.
‘Άνω Βάντσα η σημερινή Άνω Κύμη
Σπούρτα, η σημερινή Καρυδιττσα
Κάτω Βάντσα, η σημερινή η Κατς Κύμη
Καισάρια, η σημερινή Κεσαριά
Μαγούλι το χωρίο δεν υπάρχει ποια η σημερινή της θέσης του είναι Μαγούλα.
Μπαξί, η σημερινή ονομασία Κήπος
Βελίστη, η σημερινή Λευκοπηγή
Μυλοτίνη, η σημερινή Μηλιά
Παρασκευή, η σημερινή Αγία Παρασκευή
Ντουτζιλάρ η σημερινή Σταυρωτή και Πύργος η ονομασία δεν άλλαξε.
4.
Τέλος δεν είναι δυνατόν να συγκρίνουμε την τιμή του ερυθρού κρόκου που ήταν 120-150δρχ που είχε η οκά .
Ενδεικτικά όμως θα παραθέσουμε στοιχειά για το μεροκάματο των εργατών στις αρχές του 20ου αιώνα , περίπου την εποχή δηλαδή που γράφτηκε το άρθρο. *
<< Στις αρχές του 20ου αιώνα, τα μεροκάματα των γυναικών ήταν 10 λεπτά και τα μεροκάματα εργατών, που δούλευαν 10-12 ώρες ημερησίως, ήταν από 50 λεπτά έως 1 δραχμή.
Μία οκά ψωμί κόστιζε 30-40 λεπτά. Τα φασόλια και τα ρεβίθια είχαν 40 λεπτά, ενώ οι φακές κόστιζαν από 50 μέχρι 60 λεπτά. Τα αυγά αγοράζονταν μία δεκάρα τα τρία. Το γίδινο κρέας κόστιζε από 80 λεπτά μέχρι 1 δραχμή, ενώ το αρνίσιο από 1 δραχμή μέχρι 1 και 40. Το ελαιόλαδο και το τυρί ήταν 1 δραχμή και 20 λεπτά, ενώ τα φρούτα, όπως τα πορτοκάλια και τα λεμόνια κόστιζαν μία δεκάρα τα τρία, και τα καρπούζια και τα πεπόνια είκοσι πέντε λεπτά η οκά. >>
Τα συμπεράσματα δικά σας.
