Η Σοφία & ο Μουσταφά: Η ιστορία ενός Απαγορευμένου Έρωτα στη Σπάρτη της Μικράς Ασίας το 1913 που τους οδήγησε στην αυτοκτονία.

Η ΣΟΦΙΑ & Ο ΜΟΥΣΤΑΦΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΤΟ 1913

Μια θλιβερή αληθινή ιστορία που αναφέρεται στον έρωτα μιας Ελληνοπούλας της Σοφίας Περματζόγλου, και του Τούρκου Μουσταφά Μπαζεργκάνογλου που τα ήθη της εποχής τους οδήγησαν στην αυτοκτονία.

ΣΤΑΥΡΟΥ Π. ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ Σπάρταλη εκ πατρός

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Γράφοντας σε προηγούμενη δημοσίευση για την καλλιέργεια του τριαντάφυλλου και την παραγωγή ροδέλαιου στην Σπάρτη της Μικράς Ασίας στην πατρίδα του πάτερα μου για την γιορτή που διοργάνωσαν για μια ακόμη φορά οι τοπικές αρχές , αναφέρθηκα στην αναγνώριση της προσφοράς του Ελληνικού στοιχείου στην Πισιδία στις μέρες μας για την διάδοση της καλλιέργειας ,την επεξεργασία των λουλουδιών και κυρίως την προβολή και την εμπορική προώθηση των παραγόμενων προϊόντων (κυρίως ροδέλαιου & ανθόνερου, ) με αναφορές από επίσημα χείλη της Σπάρτης στα ονόματα συγκεκριμένων ανθρώπων της Ελληνικής κοινότητος εκείνης της εποχής. ( 19ος αιώνας και αρχές του 20ου αιώνα )

Εμείς συμπληρώσαμε σε αυτές τις αναφορές σε δημοσίευμα μας και άλλα ονόματα από την Σπάρτη και παραθέσαμε τις συνέπειες της Μικρασιατικής καταστροφής και όσα προηγήθηκαν ,με την κατάρρευση της καλλιέργειας από το 1914 , που συνεχίστηκε και μετά την απομάκρυνση των Ελλήνων στην Πισιδία για αρκετά χρόνια .

Σήμερα βεβαία 100 χρόνια μετά, η καλλιέργεια επανήλθε και μάλιστα πολύ δυναμικά με αποτέλεσμα να καλύπτει τελικά το 65 % των παγκοσμίων αναγκών σε ροδέλαιο στον κόσμο .

Παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα στην Σπάρτη αναφερθήκαμε σε ένα γεγονός που μας εντυπωσίασε και δεν ήταν άλλο από την αναμόχλευση της μνήμης των ανθρώπων της σημερινής οικονομικής και πολίτικης κοινότητος στα έργα και τις ημέρες των Χριστιανών στην πόλη .όπως είναι είναι ανοικοδόμηση των δυο εκκλησιών που διασωθήκαν και η δημιουργία ενός μεγάλου πάρκου στο Ντερέ της Σπάρτης σε ένα οικισμό που έμεινε ανεξίτηλα γραμμένος στις μνήμες των κάτοικων της για πολλούς λόγους .

Η σημερινή δημοσίευση έχει να κάνει με αυτό τκαι άρκο που βρίσκεται στην περιοχή του καταρράκτη Andık Creek Bezirgan που η δημιουργία του αναμοχλεύει την συμβίωσή της Ελληνικής και της Αρμενικής Χριστιανικής κοινότητος με τους Μουσουλμάνους

ΤΟ ΠΑΡΚΟ

Η περιοχή του καταρράκτη Andık Creek Bezirgan, βρίσκεται ανάμεσα στις φυσικές ομορφιές της Σπάρτης ήταν ένα ξεχασμένο στολίδι για χρόνια.

Αυτό το μέρος, που είναι ένα θαύμα της φύσης και κρύβεται εδώ και χρόνια, περιέχει πολλά μυστικά της ιστορίας της περιοχής ,της οικονομίας ,των σχέσεων που είχαν αναπτυχθεί ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικού φύλλου ,εθνικής καταγωγής και θρησκείας , ακόμη και μυστικά της φύσης

Με τις ρυθμίσεις που έγιναν από την δημοτική αρχή σε μια έκταση 50 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων, δημιουργήθηκαν γέφυρες πάνω από το ρέμα, πεζόδρομοι στο πλάι του, ένα μίνι λούνα παρκ για παιδιά και ένας σημείο αναψυχής για ενήλικες .και τέθηκε στην διάθεση των κάτοικων της Σπάρτης και των επισκεπτών της το Οκτώβριο του 2023.

Ο χώρος αυτός βρισκόταν Νοτιοδυτικά της Σπάρτης σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων της Σπάρτης και ήταν γνωστός στο παρελθόν σαν σημείο συνάντησης και συναλλαγής εμπόρων Ελλήνων και Αρμενίων με Εβραίους εμπόρους.

Καμιά εμπορική συναλλαγή δεν γινόταν μεταξύ των δυο πλευρών μέσα στην πόλη μια και η είσοδος των Εβραίων ήταν απαγορευμένη από τις τοπικές αρχές , ούτε φυσικά άλλη δραστηριοποίηση μια και πίστευαν ότι η είσοδος τους στην αγορά με απ’ ευθείας επαφή με τους καταναλωτές θα κατέστρεφε το τοπικό εμπόριο και την βιοτεχνία το οποίο βρισκόταν αποκλειστικότητας στα χέρια των δυο μη Μουσουλμανικών κοινοτήτων (οι Τούρκοι θεωρούσαν υποδεέστεροι το εμπόριο και δεν ασχολιόταν )

Οι Εβραίοι έμποροι ερχόταν από το δρόμο της αρχαίας Σαγαλασσού (Aglasoyn ) παρέδιδαν εμπορεύματα που δεν παραγόταν στην Σπάρτη ,τα παρελάμβαναν οι έμποροι της Σπάρτης , διαθέτοντας συγχρόνως σε αυτούς είδη που παρήγαγαν οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής της Πισιδίας να τα διαθέσουν σε άλλες αγορές και επέστρεφαν από τον ίδιο δρόμο που ήρθαν.

Ανάμεσα σε αυτά ήταν και το Ροδέλαιο ,το φαρμακευτικό όπιο ,το ριζάρι , δέρματα και κυρίως η ρίζα και άλλα μέρη του φυτού Τραγάανθος ή Αστράγαλος που ήταν αυτοφυές και υπήρχε εν αφθονία στην περιοχή του Dere

Ήταν όμως γνωστός ο τόπος και από ένα θλιβερό γεγονός που είχε να κάνει με τον άδικο και φρικτό θάνατο 2 νέων που όταν τους στέρησαν την δυνατότητα να ζήσουν μαζί για λογούς θρησκευτικούς ανέβηκαν στον καταρράκτη που βρισκόταν στην κορυφή του λόφου και πηδώντας πιασμένοι χέρι – χέρι έδωσαν τέλος στην ζωή τους , από τότε οι Σπαρταλήδες ονόμασαν τον λόφο << Kanlikoz Teresi >> που θα πει << Ο Λόφος του αίματος >>

ΤΟ ΦΥΤΟ ΤΡΑΓΑΚΑΝΘΟΣ

Από τους ιστορικούς χρόνους, στις πλαγιές που δημιουργήθηκε το πάρκο

αναπτυσσόταν ο τραγάκανθος η αστράγαλος και γινόταν συλλογή , μια και ήταν γνωστός σαν πηγή θεραπείας πολλών ασθενειών για τους ανθρώπους και προϊόν εξαγωγής.

Χρησιμοποιήθηκε σε πολλούς τομείς – υγεία και φαρμακευτική μέχρι το 1923.

Αποτελούσε για πολλά χρόνια πηγή εισοδήματος για τη νεολαία της Σπάρτης κατά την τουρκοκρατία.

Νέοι από πολλές διαφορετικές κοινότητες ερχόταν στην περιοχή και συνέλλεγαν το πολύτιμο αυτό φυτό

Ο τραγακανθος η αστράγαλος ή επιστημ. Astragalus membranaceou είναι ένα φυτό που ανήκει στην οικογένεια των Ψυχανθών (Fabaceae)

Στην Ελλάδα είναι γνωστό με τις ονομασίες: Τραγάγκαθα ή Τραγάκανθος, Κολοστούπι (Παρνασός), Παλαμονίδη (Φθιώτιδα), Κεντούκλι ή Κεντούκλα (Κρήτη), Μουλοροφάνα.

Το κόμμι,χρησιμοποιείτο στην ταπητουργία σε έναν από τους 2 πυλώνες που στήριζαν την οικονομία της περιοχής της Σπάρτης και ολόκληρης της Πισιδίας

Στην στην βοτανική κόμμι, είναι η κολλώδης ουσία που εκκρίνουν ορισμένα φυτά (εξίδρωμα) αυτού του φυτού χρησιμοποιείτο για την σταθεροποίηση του χρώματος των νημάτων που χρησιμοποιούσε η ταπητουργία ,υπήρχε συλλογή του φυτού και εμπορία αυτής της ουσίας από τους Σπαρταλήδες

Το κόμμι τραγακάνθου, που λαμβάνεται κυρίως από τη ρίζα και το στέλεχος, έχει ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών.

Η μεγαλύτερη ζήτηση προέρχεται από την κλωστοϋφαντουργία στην οποία το κόμμι χρησιμοποιείται ως παχύρρευστο στην παρασκευή βρασμένων βαφών για την εκτύπωση με τσίτι, στην εφαρμογή βαφών για κλωστοϋφαντουργία, για το κολλάρισμα των νημάτων και των νημάτων και στο ντύσιμο μεταξωτών υφασμάτων και δαντέλας.

* Για τον Τραγάκανθο θα ακολουθήσουν 2 τουλάχιστον δημοσιεύσεις οπου θα δώσουμε όλες τις πληροφορίες που συγκεντρώσαμε τόσο για την καλλιέργεια όσο και τις χρήσεις για να αναδειχθεί και η σημασία που είχε για την ζωή και την οικονομία της περιοχής και όχι μόνον

Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΡΩΤΑΣ ΤΗΑ ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΟΥΣΤΑΦΑ ΜΕ ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥΣ

Ανάμεσα στους νέους που ήρθαν για συλλογή του Τραγάκανθου και 2 νέοι μια Χριστιανή κι ένας Μουσουλμάνος συναντήθηκαν το 1913 σε ένα χώρο που ήταν διάσπαρτος από το φυτό Τραγάκανθος η΄Ασπεργυλος που κάθε χρόνο νέοι και νέες έκαναν την συλλογή του ,την παρέδιδαν σε Ελληνες εμπόρους και αυτοί την προωθούσαν στις αγορές.

Ήταν η Σοφία Περματζόγλου, κόρη του Αναστάση, από την Ελληνική κοινότητα της περιοχής Dere Pekmezoğulları, και ο Μουσταφά , ο γιος του Berber Mehmed, από την οικογένεια Bazerganoğlu, από τη Μουσουλμανική κοινότητα της ίδιας περιοχής

Ερωτεύθηκαν ,θέλησαν να παντρευτούν ,ζήτησαν την ευχή των γονιών τους που τους δόθηκε ,και απευθύνθηκαν στις θρησκευτικές αρχές για να τους δώσουν την τελική άδεια για το γάμο.

Η απάντηση και από τις δυο πλευρές (Μητρόπολη Πισιδίας και Ανώτατη αρχή των Μουσουλμάνων ) ήταν αρνητική .

Τα ήθη της εποχής δεν επέτρεπαν τον γάμο αλλοθρήσκων και μάλιστα Ελλήνων και Τούρκων ,τα πνεύματα είχαν αρχίσει να οξύνονται και λόγω των Βαλκανικών πόλεμων, η δε κατάσταση ήταν έκρυθμη .

Ο ερωτάς όμως δεν έχει φραγμούς ,οι δυο νέοι της Σπάρτης η Σοφία και ο Μουσταφά αδυνατούν να δεχθούν ότι δεν θα ζήσουν μαζί .

Στο χώρο που συναντήθηκαν και ερωτεύθηκαν υπήρχε ένας μεγάλος καταρράκτης ο Andık Deresi Bezirgan στον λόφο Kanlıkoz, από μεγάλο ύψος (70 μέτρα) έπεφτε το νερό ,πιάστηκαν χέρι χέρι, ανέβηκαν την πλάγια του λόφου στην κορυφή και έπεσαν στο κενό βρίσκοντας φρικτό θάνατο .

Η ιστορία αυτί δεν ξεχάστηκε ποτέ από τους Σπαρταλήδες ,ούτε τα ονόματα τους , ούτε και ο χώρος που συνέβη το τραγικό γεγονός.

Οι απόγονοι Ελλήνων και Τούρκων την διηγούνταν στα παιδιά τους για να τονίσουν τις συνέπειες λανθασμένων αποφάσεων.

Εννέα χρονιά μετά το 1922 οι δυο μη Μουσουλμανικές κοινότητες της Σπάρτης εξαφανίσθηκαν με βίαιο τρόπο και ο τόπος του θλιβερού γεγονότος έπαψε να έχει την οικονομική σημασία που είχε , ,η συλλογή του Τραγάκανθου σταμάτησε ,άλλα με το χρόνο και ο καταρράκτης στέρεψε .

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΚΑΙ Η ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

Στην αντίληψη την δική μου και του φίλου μου Bayram Aygun συνταξιούχου δάσκαλου, συγγραφέα ,αρθρογράφου και ιστορικού ερευνητή ,από διηγήσεις παλιών Σπαρταλήδων , κάναμε την σχετική ερευνά, συγκεντρώσαμε περισσότερες πληροφορίες και εν’ οψη της έκδοσης του κοινού μας βιβλίου για την Σπάρτη στην Τουρκική γλώσσα . με σκοπο να ενσωματώσουμε σε αυτή την θλιβερή αυτή ιστορία.

Όσες πληροφορίες συγκεντρώσαμε ο κ. Bayram Aygun τις μετέφερε στον δήμαρχο κ. Şükrü Başdeğirmen,

Ο κ. Δήμαρχος ζήτησε να γράφει μια περίληψη της ιστορίας με σκοπό να την τοποθετήσει μπροστά από τον καταρράκτη μετά τις δημοτικές εκλογές.

Η περίληψη γράφτηκε , οι εκλογές έγιναν ,ο κ. Şükrü Başdeğirmen επανεξελέγη και μια μεγάλη ταμπέλα με την περίληψη της ιστορίας και την αναφορά των ονομάτων τόσο το δικό μου και του φίλου μου στο τέλος της επιγραφής.

* Η φωτογραφία της επιγραφής θα αναρτηθεί στην επομένη δημοσίευση μας, όπου θα μας δοθεί η ευκαιρία να δώσουμε πληροφορίες για το νέο εκπληκτικό πάρκο που δημιουργήθηκε και θυμίζει την παρουσία του Ελληνικού στοιχείου στο τόπο που γεννήθηκαν και άφησαν τα κοκκινίλα τους όλοι οι πρόγονοί μου , από τον πατέρα μου ,εκτός από τον ιδιο και την μητέρα του που έφτασαν στην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 1922 μαζί με όλους τους συμπατριώτες τους της Χριστιανικής κοινότητος.

Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ

Σαν συνέχεια στην ιστορία που άφορα την Σπάρτη της Μικράς Ασίας θα αναφερθούμε σε στο φυτό Τραγάκανθος ή Αστράγαλος όπως ήδη έχουμε προαναγγείλει .* Για την Ιστορία της Ελληνικής κοινότητος της Σπάρτης έχουμε έκδοσει ήδη το 2022 το βιβλίο<< Σπάρτη Πισιδίας >> ,

Αυτές τις ημέρες κυκλοφορεί το βιβλίο << Πόλεις και πολίσματα της Πισιδίας >> για τα οποία οι έρευνες και οι δημοσιεύσεις του κ. Bayram Aygun βοήθησαν σημαντικά ακόμη και σε περίοδο που δεν είχαμε έρθει σε προσωπική επαφή.

*Σήμερα δε επεξεργαζόμαστε από κοινού τα κείμενα και το οπτικό υλικό για την ην εκδοσή του βιβλίου μας για την Σπάρτη στην Τουρκική γλώσσα προσωρινός τίτλος «Isparta Coming Through History». 2023

Στα σχέδια μας είναι και το συζητούμε να παρουσιάσουμε κάποια στιγμή την Αρμενική κοινότητα που δημιουργήθηκε κατά την διάρκεια του 17ου αιώνα στην Σπαρτη και έζησε αρμονικά με τις δυο άλλες κοινότητες μέχρι την Μικρασιατική καταστροφή