“Η Ζώνη στις φλόγες ” (4 Ιουλίου 1944)

Μεσημέρι της 4ης Ιουλίου 1944! Το χωριό έρημο, δυο-τρεις γριές μόνο, που δεν μπορούσαν να μετακινηθούν, είχαν μείνει πίσω ,κρυμμένες σε ένα λάκκο! Είχε ακουστεί, ότι οι Γερμανοί έκαναν επιδρομές στα χωριά του Βοΐου ,κλέβοντας ό,τι ήθελαν και κατακαίοντάς τα.Τα βουνά έκρυψαν και πάλι τους τρομαγμένους κατοίκους του χωριού και τους προστάτεψαν!Φοβισμένοι έτρεξαν προς τις Λίμνες !

Ομάδες Γερμανών και κομιτατζήδων είχαν αρχίσει να κατεβαίνουν από τα Όντρια ,πάνω από την Τσέρβινγκα ,πέρασαν τη Σκάλα, έφτασαν στα Πηγαδάκια και από εκεί σιγά σιγά στα πρώτα σπίτια του χωριού. Είδαν τους κατοίκους του χωριού που έτρεχαν, άρχισαν να πυροβολούν ,τραυματίζοντας στο χέρι την Ευγενία Μάττα.

Άλλη ομάδα κατηφόρισε από την περιοχή της Λάγκας και ένα κοπάδι πρόβατα, που βρήκαν εκεί, ήταν τα πρώτα που έκλεψαν. Τα μάντρωσαν στην εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων (ασέβεια!) και την άλλη μέρα τα προώθησαν στην Καστοριά. Ύστερα πυρπόλησαν την εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων, που κάηκε και την εκκλησία της Παναγιάς, όπου,ευτυχώς, η φωτιά έσβησε από μόνη της καίγοντας μόνο ένα μέρος του τέμπλου!Ύστερα έκαψαν όλο το χωριό. Από τα 130 σπίτια κάηκαν τα 105 και έμειναν σώα γύρω στα 25.

Κι εκεί που άλλοτε βρίσκονταν ωραία, τριώροφα, πέτρινα σπίτια, τώρα μόνο στάχτη και αποκαΐδια .

Όταν επέστρεψαν στο χωριό, ο θρήνος και το μοιρολόι ακούγονταν παντού! Δίπλα στη φτώχεια, τη χηρεία, προστέθηκε και η έλλειψη στέγης. Αχυρώνες, προβάτες,μαγειριά επιστρατεύτηκαν για να στεγάσουν τους ταλαιπωρημένους ανθρώπους. Στο σπίτι μας είχε μείνει όρθιο μόνο το μαγειριό και έζησε εκεί η οικογένεια για δύο ολόκληρα χρόνια!

Λίγες μέρες πριν, είχε προηγηθεί η εκτέλεση πέντε Ζωνιτών,εντελώς αναίτια ,στα Λακκώματα της Καστοριάς, όπου είχαν πάει για το μεροκάματο, γιατί λόγω της Κατοχής, δεν μπορούσαν οι μαστόροι να ταξιδέψουν μακριά. Είχαν δουλέψει δυο-τρεις μέρες και ξαφνικά έρχονται στο χωριό Γερμανοί και συνεργάτες τους κομιτατζήδες ,συνέλαβαν τους αθώους και τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ σε μια ρεματιά λίγο πιο κάτω από την πλατεία του χωριού. Οι εκτελεσθέντες ήταν οι:

Γρηγόριος Παρίσσης( ο παππούς μας,εκ μητρός),

Κωνσταντίνος Παπουτσής, Θεόδωρος Ζλέμαρης, Παναγιώτης Κουλιαλιάς και Αλέξανδρος Ζήκος.Οι δύο πρώτοι ήταν γύρω στα 40 και οι υπόλοιποι τρεις 16-17 ετών!Αυτόπτες μάρτυρες μας έχουν πει ,ότι ο παππούς πρόλαβε και κρύφτηκε σε μια αχυρώνα εκεί κοντά, όταν κατέφθασαν οι Γερμανοί, αλλά όταν είδε να συλλαμβάνονται οι υπόλοιποι, μεταξύ αυτών και ο ετεροθαλής αδερφός της γιαγιάς, Παναγιώτης Κουλιαλιάς, έφηβος 16 ετών, βγήκε νομίζοντας ότι μπορούσε να συνδιαλλαγεί μαζί τους και να αποδείξει ότι δεν είχαν καμία σχέση με την εκτέλεση κάποιων Γερμανών στρατιωτών στην περιοχή! Θυσιάστηκε,γιατί πίστευε, ότι μπορούσε να συζητήσει με τα ανθρωπόμορφα θηρία. Στο χωριό την είδηση της εκτέλεσης, την έφεραν άλλοι μαστόροι από τη Ζώνη, που δούλευαν στο ίδιο χωριό. Αθώα θύματα, που άφησαν πίσω τους ορφανά παιδιά, χήρες, γονείς που θρηνούσαν για την απώλειά τους.

Η γιαγιά μας έλεγε, ότι μέσα σε 10 μέρες έχασε τον άντρα της, το σπίτι της και το παιδί της,τον μικρό Αντρέα, 3 ετών, που ξύπνησε με δύσπνοια, χωρίς να έχει κάποιο πρόβλημα υγείας και μετά από λίγη ώρα πέθανε.

Εμείς σήμερα με την λιγοστή υπομονή και ανδρεία, δεν θα ξέραμε πώς να διαχειριστούμε την τραγωδία. Εκείνη άντεξε, πάλεψε, μεγάλωσε τα παιδιά της και ήταν πάντα συμπονετική προς όλους!

Η Ζώνη κατάφερε να ορθοποδήσει μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, που υπέστη ακόμη μεγαλύτερο πλήγμα , και να αναγεννηθεί από τις στάχτες της!