Ιστορικά γεγονότα που επηρέασαν την οικονομία της Κοζάνης μεταξύ του 1650 και 1780 μ.Χ (Ιστορία της Κοζάνης Νο 35)
Σταύρου Π. Καπλάνογλου Συγγραφέα -Ιστορικού ερευνητή
ΕΙΣΑΓΩΓΗς
Σε προηγούμενες δημοσιεύσεις αναφερόμενοι για την αναμόρφωση της μικρής κωμόπολης από τον Χαρίση Τράντα το 1650 περίπου και την συνένωση των οικισμών γράψαμε μεταξύ των άλλων ότι μετά την ολοκλήρωση των έργων ου και την δημιουργία των 3 συνοικισμών παρατηρείται αύξηση των θρησκευτικών και κοινωνικών επαφών.
Παράλληλα η προνομιακή θέση της πόλης λόγω της ύπαρξης των προνομίων που είχε εξασφάλιση , δημιουργεί το αίσθημα της ασφάλειας,κάτι που δεν συνέβαινε με τους γύρω οικισμούς της δίνει μεγάλη ώθηση στην οικονομική της ανάπτυξη και την ενίσχυση του εσωτερικοί εμπορίου.
Γράφαμε επίσης τότε :
<< …..Η συνεχής καταφυγή κατοίκων από τα γειτονικά χωριά μέσα στην πολη και η σύγχρονη δημιουργία Κοζανιτικών εμπορικών παροικιών (κομπανιών) σε πόλεις της Βαλκανικής, κυρίως στην Αυστρουγγαρία, βοηθάνε στην αστικοποίηση του τόπου, την ανάδειξη του στο οικονομικό κέντρο της. περιοχής και την αλλαγή της κοινωνικής αντίληψης των ανθρώπων.
Ξεκινά η εμπορική επαφή των Κοζανιτών με τα μεγάλα αστικά κέντρα, Κωνσταντινούπολη, Ουγγαρία, Πολωνία, Γερμανία.
Ο πρίγκιπας της Τρανσυλβανίας Ράκοζι, , παραχωρεί στους Κοζανίτες εμπορικά προνόμια και έτσι από πραματευτάδες γίνονται ιδρυτές μεγάλων οίκων στις παραδουνάβιες χώρες……. >>
Για αυτή την θετική εξέλιξη των ενεργειών των Κοζανιτών αναφερόμαστε στην σημερινή δημοσίευση αλλά και σε κάποιες άλλες που θα ακολουθήσουν παρουσιάζοντας το κλίμα της εποχής με τα διάφορα ιστορικά γεγονότα που συνέβαιναν και που είχαν συνήθως θετικό αντίκτυπο στις κινήσεις τους, χωρίς βεβαίως σε κάποιες περιπτώσεις να λείψουν και οι αρνητικές επιπτώσεις .
Η αναφορά των ιστορικών γεγονότων θα ξεκινά από τότε που ο προαναφερόμενος πρίγκηπας της Τρανσιλβανιας Ρακοτζι ο Α παραχωρεί προνόμια στους Ελληνες εμπόρους που δραστηριοποιούνται στην χώρα που κυβερνά και αρχίζουν από το 1636 και θα διατρέξουμε όλη την χρίση εποχή του εμπορίου των Κατάκοιτων και θα σταματήσουμε στο 1780 που εμφανίζεται ο Αλήί Πασάς που με Εδρα τα Γιάννενα κυβερνά και την περιοχή της Κοζάνης .
Η συμπεριφορά του προς τους σκλαβωμένους Έλληνες ήταν σκληρή και καταπιεστική και αμείλικτη στις ατομικές του φιλοδοξίες και την εξουσία του,
Ο Αλή Πασάς, ως ισχυρός ηγεμόνας, επέβαλε την κυριαρχία του με σκληρότητα, επιβάλλοντας φόρους, καταστέλλοντας κάθε αντίσταση και επιβάλλοντας την εξουσία του σε όσους βρίσκονταν υπό την κυριαρχία του. Η συμπεριφορά του καθοδηγήθηκε από την προσωπική του φιλοδοξία να εδραιώσει τη δική του δύναμη, η οποία, από την αρχή, σήμαινε και την επιβολή της θέλησής του στους Έλληνες.
Οι 2 τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα της Κόζιανης ( που δεν θα είναι αντικείμενο της σημερινής δημοσίευσης ) ,εκτός του Αλη Πασά και τις παρεμβάσεις η κατάσταση ξεφεύγει και λόγω εσωτερικόν συγκρούσεων που δημιουργούν αναστολή στην ανάπτυξη της και μείωση του πληθυσμού
ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ 1650 -1780 Μ.χ.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας από το 1650 έως το 1800, συνέβησαν στον Ελληνικό χώρο αρκετά σημαντικά ιστορικά γεγονότα, τα οποία περιλάμβαναν πολέμους, εξεγέρσεις, αλλά και την ανάπτυξη του νεοελληνικού διαφωτισμού συμμέτοχοι της οποίας ήταν και Κοζανίτες λόγιοι .
1. Παραχώρηση προνομίων σε Έλληνες εμπόρους απο πρίγκηπα Ρακοτζη Α’ μετα το 1632 στην Τρανσυλβανια.
Τρανσυλβανια
Η Τρανσυλβανία είναι μια ιστορική περιοχή της κεντρικής Ρουμανίας. Συνορεύει με τα Καρπάθια Όρη στα ανατολικά και νότια και τα Όρη Aπουσένι στα δυτικά.
Στα τέλη του 17ου αιώνα η Τρανσυλβανία βρέθηκε στο επίκεντρο της αναμέτρησης μεταξύ Αψβουργικής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ώσπου τέθηκε, τελικά, στα 1699 υπό την κυριαρχία των Αψβούργων.
Η καίρια θέση της περιοχής, στο επίκεντρο των εμπορικών δρόμων από την Κωνσταντινούπολη και τη νότια Βαλκανική προς την κεντρική Ευρώπη, προσέλκυσε από νωρίς πολλούς εμπόρους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και κυρίως Έλληνες. Οι Έλληνες αυτοί διεξήγαν αρχικά ένα μέρος του εμπορίου των δύο γειτονικών Παραδουνάβιων Ηγεμονιών εισάγοντας σε αυτές διάφορα “ανατολικά” προϊόντα, τα οποία τα εισήγαν και στην Τρανσυλβανία και μέσω αυτής τα διαμετακόμιζαν προς τις μεγάλες αγορές της Ουγγαρίας, της Βιέννης, της Βενετίας κλπ. Οι τοπικές αρχές ευνόησαν κι ενθάρρυναν τη διεξαγωγή του εμπορίου αυτού από τους ορθόδοξους βαλκάνιους εμπόρους -και ιδιαίτερα τους Έλληνες- με την παραχώρηση προς αυτούς προνομίων και οικονομικών διευκολύνσεων.
Έτσι, στην Τρανσυλβανία δημιουργήθηκαν οι πρωιμότερες, χρονικά, ελληνικές παροικίες στο χώρο της κεντρικής Ευρώπης, χρονολογούμενες από τα μέσα του 17ου αιώνα, στις πόλεις Μπρασόφ (Brasov ή Kronstadt) και Σίμπιο (Sibiu ή Hermannstadt), οι οποίες ήταν τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα της περιοχής και απολάμβαναν ιδιαίτερων προνομίων και αυτονομιών.΅
*Ποιός ήταν .
Ο Γεώργιος Ρακότσι Α’ (George I Rákóczi) ήταν
πρίγκιπας της Τρανσυλβανίας από το 1630 έως τον θάνατό του το 1648. Πριν γίνει ηγεμόνας, ήταν ηγέτης της προτεσταντικής φατρίας στην Ουγγαρία Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, η Τρανσυλβανία γνώρισε πολιτική και οικονομική ανάπτυξη και απέκτησε εικονική ανεξαρτησία, ενώ ο ίδιος συμμετείχε ενεργά στον Τριακονταετή Πόλεμο εναντίον των Αψβούργων.
Τον διαδέχθηκε ο γιος του, Γεώργιος Ρακότσι Β’ (George II Rákóczi), ο οποίος είχε εκλεγεί διάδοχος ενόσω ζούσε ακόμη ο πατέρας του, το 1642, και ανέλαβε την εξουσία μετά τον θάνατο του Γεωργίου Α’ το 1648.
*Τα προνόμια
Απο το 1636 ο ηγεμόνας της Τρανσυλβανίας Γεώργιος Ρακότσι Α’ παραχώρησε γενικό συλλογικό προνόμιο σε όλους ανεξαιρέτως τους Έλληνες που ασκούσαν εμπόριο στην Τρανσυλβανία, με το οποίο επέτρεπε τη συσσωμάτωσή τους σε Κομπανία. Με ένα ειδικότερο προνόμιο του 1639 οργανώθηκαν σε Κομπανία οι Ελληνες έμποροι του Σιμπίου, ενώ λίγο αργότερα, στα 1678, συστήθηκε και η εμπορική Κομπανία του ΜπρασόφΤο προνόμιο του Ρακότσι θέσπιζε εξαιρετικό δίκαιο για τους έλληνες εμπόρους της Τρανσυλβανίας και για τις συσσωματώσεις τους, το οποίο οριοθετούσε την εμπορική τους δραστηριότητα, την αυτοδιοίκησή τους και τη δικαστική δικαιοδοσία των συσσωματώσεών τους. Τα μέλη των Κομπανιών του Σιμπίου και του Μπρασόφ κατάγονταν κατά κύριο λόγο από τις τουρκοκρατούμενες ελληνικές περιοχές και ιδιαίτερα από τη σημερινή βόρεια Ελλάδα. Συγκεκριμένα, οι τόποι καταγωγής τους ήταν οι εξής πόλεις: Κοζάνη Αρβανιτοχώρι, Μελένοικο, Ιωάννινα, , Σέρρες, Φιλιππούπολη, Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη, Τραπεζούντα, Τίρνοβο, Σινώπη, Νικόπολη, ενώ στην Κομπανία του Μπρασόφ συναντά κανείς και εμπόρους καταγόμενους και από τη Χίο και την Κρήτη. Αρκετά μέλη προέρχονταν επίσης από άλλες Ελληνικές παροικίες (π.χ. Σεμλίνου,
Η οργάνωση σε «Κομπανία» επέτρεψε τη συγκέντρωση κεφαλαίων και πόρων, την ανάληψη μεγαλύτερων εμπορικών εγχειρημάτων και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του ανταγωνισμού.
Οι έμποροι, όπως και αυτοί από την Κοζάνη, μπορούσαν να δραστηριοποιηθούν πιο δυναμικά στην ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά, εκμεταλλευόμενοι τις ευκαιρίες που προέκυπταν.
Οι Ελληνικές κοινότητες στην Τρανσυλβανία ενισχύθηκαν, αποκτώντας δυνατότητα να ιδρύουν και να συντηρούν δικές τους εκκλησίες και σχολεία.
****************************************************************
2. Κατάληψη της Κρήτης από τους Οθωμανούς 1645-1669
Η σημαντικότερη στρατιωτική σύγκρουση της περιόδου ήταν ο Κρητικός Πόλεμος μεταξύ Οθωμανών και Βενετών, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 1669 με την παράδοση του Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο) και την οριστική κατάληψη της Κρήτης από τους Οθωμανούς. Η σύγκρουση της περιόδου ήταν ο Κρητικός Πόλεμος μεταξύ Οθωμανών και Βενετών, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 1669 με την παράδοση του Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο) και την οριστική κατάληψη της Κρήτης από τους Οθωμανούς.
Η οριστική κατάληψη της Κρήτης από τους Οθωμανούς το 1669 είχε βαθύτατες και μακροχρόνιες επιπτώσεις στους Έλληνες, τόσο τους Κρητικούς όσο και, έμμεσα, στον ευρύτερο ελληνικό χώρο
Οι Έλληνες Χριστιανοί βίωσαν αλλαγή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς, με τους Οθωμανούς αξιωματούχους και εποίκους να αποκτούν τον έλεγχο μεγάλου μέρους της γης. Επιβαρύνθηκαν με δυσβάστακτους φόρους και υπέστησαν διακρίσεις και αυθαιρεσίες από την οθωμανική διοίκηση. Πολλοί Χριστιανοί, ειδικά από τα αστικά κέντρα, μετανάστευσαν ή σε άλλες περιοχές, για να αποφύγουν την οθωμανική κυριαρχία..Συνολικά, η κατάληψη της Κρήτης επέφερε μια εποχή σκληρής υποδούλωσης για τους Έλληνες κατοίκους, αλλά ταυτόχρονα όξυνε το εθνικό αίσθημα και την επιθυμία για ελευθερία, που εκφράστηκε μέσα από αιώνες συνεχών αγώνων.
****************************************************************
3. Συγκρούσεις Οθωμανών με Βένετους στην Πελοπόννησο (1684-1699) & (1714-1718)
* Στην πρώτη σύγκρουσή (1684-1699) οι Βενετοί, υπό τον Φραντσέσκο Μοροζίνι, κατέλαβαν την Πελοπόννησο το 1685. . Η βενετική κυριαρχία στον Μοριά διήρκεσε περίπου 30 χρόνια.
*Στην δεύτερη σύγκρουση(1714-1718): οι Οθωμανοί ανακατέλαβαν την Πελοπόννησο και τα υπόλοιπα βενετικά εδάφη στην ηπειρωτική Ελλάδα. Οι πόλεμοι Οθωμανών-Βενετών του τέλους του 17ου και των αρχών του 18ου αιώνα δεν επηρέασαν άμεσα την περιοχή της Μακεδονίας, καθώς οι συγκρούσεις επικεντρώθηκαν στην Πελοπόννησο και στα νησιά
. Ωστόσο, η νίκη των Οθωμανών το1714-1718 ενίσχυσε την οθωμανική κυριαρχία σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, βελτιώνοντας ενδεχομένως τη θέση του οθωμανικού στρατού σε θέματα εφοδιασμού και στρατηγικής που θα μπορούσαν να επηρεάσουν και την ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας μακροπρόθεσμα, αν και δεν αναφέρεται συγκεκριμένη άμεση επίδραση. : Η νίκη των Οθωμανών το 1715 και η διατήρηση της κυριαρχίας τους στην ηπειρωτική Ελλάδα ενίσχυσε τη θέση τους στρατιωτικά και πολιτικά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια άμεση ή έμμεση επίδραση στην περιοχή της Μακεδονίας, κυρίως όσον αφορά την ασφάλεια και τις εμπορικές οδούς, παρόλο που δεν αναφέρεται συγκεκριμένα ότι έγιναν πολεμικές επιχειρήσεις στην περιοχή.
***************************************************************
4.Συνθήκη του Κάρλοβιτς 1699
Η Συνθήκη του Κάρλοβιτς υπογράφηκε στο Σρέμσκι Καρλόβτσι (Sremski Karlovci), μια πόλη που βρίσκεται στη σημερινή Σερβία.
*Ποιους αφορούσε;
Αφορούσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη συμμαχία των ευρωπαϊκών δυνάμεων, η οποία περιλάμβανε την Αυστρία, την Πολωνία, τη Ρωσία και τη Βενετία. Η συνθήκη έθεσε τέλος στον Αυστρο-Οθωμανικό Πόλεμο (1683-1697), στον οποίο οι Οθωμανοί ηττήθηκαν.
*Πως επηρέασε το Ελληνικό εμπόριο.
Η συνθήκη επηρέασε θετικά το ελληνικό εμπόριο, καθώς, διευκολύνθηκαν οι επαφές των Ελλήνων εμπόρων με την Αυστρία και τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.
Η αρχή της εδαφικής υποχώρησης των Οθωμανών από την Ευρώπη και η συνακόλουθη ενίσχυση της Αυστριακής Αυτοκρατορίας δημιούργησαν νέες ευκαιρίες για τους Έλληνες εμπόρους, οι οποίοι επωφελήθηκαν από τις διομολογήσεις (εμπορικά προνόμια) που παραχωρήθηκαν στις χριστιανικές δυνάμεις.
Η κατάσταση αυτή ευνόησε τη δημιουργία και ανάπτυξη ελληνικών παροικιών σε πόλεις της Αυστρίας και της Ουγγαρίας, όπως η Βιέννη, και την επέκταση του εμπορίου στα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη.
****************************************************************
5.Παραχώρηση προνομίων από τον Λεοπόλδος Α’ Αρχιδούκα της Αυστρίας
*Λεοπόλδος Α’
Ο Λεοπόλδος Α’ ήταν αργότερα αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, βασιλιάς της Ουγγαρίας και της Βοημίας, και αρχηγός του οίκου των Αψβούργων.
Βασίλεψε από το 1657 έως το 1705, κατά τη διάρκεια σημαντικών γεωπολιτικών γεγονότων. Με την προσέλκυση ελληνικών εμπορικών κοινοτήτων, ενίσχυε την αυστριακή επιρροή και την παρουσία της στην Τρανσυλβανία.
* Παραχώρηση προνομίων
Το 1701, ο Λεοπόλδος Α΄, , παραχώρησε ένα νέο, σημαντικό προνόμιο στους Έλληνες εμπόρους που ήταν εγκατεστημένοι στην Τρανσυλβανία. .
Με αυτα επικύρωνε και επέκτεινε προηγούμενα δικαιώματα και διευκολύνσεις που είχαν χορηγηθεί στους Έλληνες εμπόρους στην περιοχή.
Συνέβαλε στη δημιουργία ενός ευνοϊκού πλαισίου για την ανάπτυξη των Ελληνικών παροικιών και του εμπορίου στα εδάφη της Μοναρχίας των Αψβούργων, ιδιαίτερα στη Βιέννη και την Τρανσυλβανία.
Ήταν μέρος μιας γενικότερης πολιτικής της Αψβουργικής κυβέρνησης να προσελκύσει Βαλκάνιους εμπόρους, παραχωρώντας τους ειδικά δικαιώματα για την τόνωση της οικονομίας, κάτι που οδήγησε σε μαζική εγκατάσταση Ελλήνων εμπόρων στην Αυστρία από τα τέλη του 17ου αιώνα.
Αυτά τα προνόμια ήταν καθοριστικής σημασίας για την οικονομική και κοινωνική άνοδο των Ελλήνων και φυσικά των Κοζανιτών εμπόρων στην κεντρική Ευρώπη κατά τον 18ο αιώνα.
****************************************************************
6. Η Συνθήκη του Πασάροβιτς 1718
*Που υπογράφηκε
Η Συνθήκη του Πασάροβιτς του 1718 υπογράφηκε στην σημερινή πόλη Ποζάρεβατςπου βρισκεται νοτιοδυτικά του Βελιγραδίου στη Σερβία.
*Ποιους αφορούσε :
Αφορούσε τις αυτοκρατορίες της Αυστρίας, της Βενετίας και την Οθωμανική Αυτοκρατορία.Σ υμβαλλόμενα μέρη: Αυστρία, Βενετία και Οθωμανική Αυτοκρατορία και ήταν αποτέλεσμα του Ενετοτουρκικού πόλεμου του 1714-18 (Αυστριακός νίκες εναντίον των Οθωμανών. )
Με αυτή η Αυστρία απέκτησε μεγάλες περιοχές, όπως το Βελιγράδι, ένα μεγάλο τμήμα της Σερβίας και την περιοχή Τέμεσβαρ (σημερινή Τιμισοάρα).
Η Βενετία αναγκάστηκε να παραδώσει την Πελοπόννησο, καθώς και ό,τι είχε απομείνει στην Κρήτη, την Τήνο και την Αίγινα στους Οθωμανούς.
Η Βενετία διατήρησε τις κτήσεις της στη Δαλματία, τα Ιόνια Νησιά και κάποια ηπειρωτικά φρούρια.
Η Αυστρία απέκτησε πιο σταθερά σύνορα στην περιοχή, γεγονός που αύξησε την παρουσία της και δημιούργησε νέες εμπορικές διαδρομές.
*Που βοήθησε τους Έλληνες εμπόρους .
. Αν και η συνθήκη δεν βοήθησε άμεσα τους Έλληνες εμπόρους, η αναδιάταξη των συνόρων και η αυξημένη αυστριακή παρουσία στα Βαλκάνια δημιούργησαν νέες εμπορικές ευκαιρίες, ιδιαίτερα για τους εμπόρους που συνεργάζονταν με την Αυστρία.
Η Συνθήκη του Πασάροβιτς με την Αυστριακή επέκταση στη Σερβία και την περιοχή του Τέμεσβαρ άνοιξε νέες εμπορικές ευκαιρίες για τους Έλληνες εμπόρους που συνεργάζονταν με την Αυστρία.
Η αύξηση του Αυστριακού εμπορίου στα Βαλκάνια δημιουργούσε νέες διαδρομές και αγορές., κατά συνέπεια, η συνθήκη έμμεσα ωφέλησε τους Έλληνες εμπόρους, ανοίγοντας νέες εμπορικές διόδους και αγορές.
Πολλοί Έλληνες έμποροι, εκμεταλλευόμενοι τα προνόμια της συνθήκης και τις υφιστάμενες διασπορές τους (ιδίως σε πόλεις όπως η Βιέννη, η Τεργέστη και η Μόσχα), μπόρεσαν να αναπτύξουν περαιτέρω τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες, δημιουργώντας ισχυρά εμπορικά δίκτυα σε όλη τη Μεσόγειο και την κεντρική Ευρώπη.
***********************************************************************
7. 1745 Μεταφέρεται η έδρα της επισκοπής από τα Σέρβια στην Κοζάνη
Με απόφαση του Πατριάρχη το1745 μεταφέρεται η έδρα της Επισκοπής Σερβίων στην Κοζάνη και μετονομάζεται σε Επισκοπή Σερβίων και Κοζάνης.
Η μεταφορά της έδρας της επισκοπής από τα Σέρβια στην Κοζάνη το 1745 σήμαινε την
άνοδο του κύρους και της σημασίας της Κοζάνης ως θρησκευτικού και διοικητικού κέντρου της περιοχής, καθώς η πόλη απέκτησε τη νέα ονομασία “Επισκοπή Σερβίων και Κοζάνης”. Αυτό πιθανότατα συνέβαλε στην προσέλκυση περισσότερων κατοίκων από τις γύρω περιοχές, οι οποίοι έρχονταν για λόγους ασφαλείας.
Αύξηση κύρους και σημασίας: Η μεταφορά της έδρας έδωσε στην Κοζάνη αυξημένο θρησκευτικό και διοικητικό ρόλο, καθιστώντας την το επίκεντρο της τοπικής εκκλησιαστικής εξουσίας.
Η αύξηση της σημασίας της πόλης, σε συνδυασμό με τον φόβο των επιδρομών και των Τούρκων, οδήγησε πολλούς εποίκους από γύρω χωριά να εγκατασταθούν στην Κοζάνη για λόγους ασφαλείας.
****************************************************************
8. Ορλωφικά (1770)
Τα Ορλωφικα ήταν πρώτη μεγάλης κλίμακας εξέγερση του ελληνικού πληθυσμού, κυρίως στην Πελοπόννησο, με την υποκίνηση και υποστήριξη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού Πολέμου (1768-1774).
Η εξέγερση κατεστάλη βίαια από τους Οθωμανούς και τους Αλβανούς συμμάχους τους, οι οποίοι λεηλάτησαν πολλές περιοχές.
Τα Ορλωφικά είχαν σοβαρές συνέπειες για τη Δυτική Μακεδονία και την Ήπειρο, κυρίως με την πρόκληση εκτεταμένων καταστροφών και λεηλασιών από άτακτα οθωμανικά στρατεύματα, ιδίως Αλβανούς, που χρησιμοποιήθηκαν για την καταστολή της εξέγερσης.
Υπήρχαν κάποιες επαναστατικές κινήσεις και στις περιοχές αυτές, καθώς ορισμένοι τοπικοί παράγοντες, όπως ο Γεώργιος Παπάζογλου από τη Σιάτιστα, είχαν επικοινωνία με τους Ρώσους και οργάνωναν ένοπλες ομάδες, ελπίζοντας σε ρωσική βοήθεια.
Μετά την αποτυχία της κύριας εξέγερσης στην Πελοπόννησο, οι Οθωμανικές αρχές εξαπέλυσαν σκληρά αντίποινα. Τα άτακτα στρατεύματα, που κλήθηκαν για την καταστολή, διέσχισαν αυτές τις περιοχές (από την Ήπειρο προς την Πελοπόννησο) και, μένοντας ανεξέλεγκτα, προκάλεσαν εκτεταμένες λεηλασίες, καταστροφές, βιαιοπραγίες και ερημώσεις, οι οποίες διήρκεσαν για περίπου εννέα χρόνια.
Οι βιαιοπραγίες οδήγησαν πολλούς κατοίκους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, αναζητώντας ασφαλέστερες περιοχές, όπως τα Επτάνησα ή άλλα μέρη με πιο οργανωμένη άμυνα, προκαλώντας έτσι σημαντικές δημογραφικές και κοινωνικές ανακατατάξεις.
Η παρουσία αυτών των πολυάριθμων ενόπλων δημιούργησε ένα κλίμα παρατεταμένης ανασφάλειας και αστάθειας για πολλά χρόνια, καθώς ήταν ανεξέλεγκτοι από τους τοπικούς μηχανισμούς εξουσίας.
Αν και η κύρια επαναστατική δράση έλαβε χώρα στην Πελοπόννησο, η Ήπειρος και η Δυτική Μακεδονία υπέστησαν σοβαρότατες παράπλευρες απώλειες και καταστροφές ως συνέπεια των οθωμανικών αντιποίνων και της δράσης των άτακτων στρατευμάτων.
****************************************************************
9. .Η Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή υπογράφηκε το 1774
.Η Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή υπογράφηκε το 1774 στο ομώνυμο χωριό (σήμερα
Kaynardzha στη Βουλγαρία), τερματίζοντας τον πόλεμο Ρωσίας-Τουρκίας. Αφορούσε κυρίως την οθωμανική αυτοκρατορία και τη Ρωσία, αλλά επηρέασε βαθύτατα τους Έλληνες εμπόρους και τη ναυτιλία, δίνοντάς τους επιπλέον εμπορικά δικαιώματα, ελευθερία ναυσιπλοΐας στα στενά και δυνατότητα να χρησιμοποιούν τη ρωσική σημαία, γεγονός που βοήθησε την ελληνική ναυτιλία να αναπτυχθεί στην ευρύτερη περιοχή.
* Ποιοι αφορούσε η συνθήκη
Την Ρωσία που κέρδισε εδάφη (όπως η Κριμαία, η Αζοφική, η Βεσσαραβία), αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Χανάτου της Κριμαίας, και το δικαίωμα να επεμβαίνει στα εσωτερικά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ιδίως ως προστάτιδα των χριστιανών ορθόδοξων υπηκόων.
Την Οθωμανική Αυτοκρατορία που υποχρεώθηκε σε βαριές πολεμικές αποζημιώσεις, απέδωσε εδάφη στη Ρωσία και αποδέχθηκε τη ρωσική επιρροή στην αυτοκρατορία.
Τους Χριστιανούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που έγιναν έμμεσοι αποδέκτες της συνθήκης, καθώς η Ρωσία ανέλαβε την προστασία τους, γεγονός που άνοιξε τον δρόμο για μεγαλύτερη αυτονομία και δικαιώματα, ιδίως για τους Ορθόδοξους.
* Πώς επηρέασε τους εμπόρους στη Μακεδονία
Η συνθήκη παρείχε ελεύθερη ναυσιπλοΐα και ελεύθερο εμπόριο στα ρωσικά πλοία εντός της οθωμανικής επικράτειας. Αυτό επέτρεψε στους Έλληνες εμπόρους, πολλοί από τους οποίους είχαν ρίζες στη Μακεδονία, να επεκτείνουν τις εμπορικές τους δραστηριότητες σε μια πολύ ευρύτερη αγορά.
Το δικαίωμα της Ρωσίας να διατηρεί στόλο στον Εύξεινο Πόντο και το δικαίωμα ελεύθερης ναυσιπλοΐας των ρωσικών εμπορικών πλοίων επέτρεψε στους Έλληνες ναυτικούς και εμπόρους να αναπτύξουν τον δικό τους στόλο, πλέοντας πλέον με ρωσική σημαία. Αυτό τους έδωσε μια προστασία και ένα πλεονέκτημα στην Εύξεινο Πόντο, την οποία μπορούσαν να εκμεταλλευτούν και οι Μακεδόνες έμποροι, καθώς ενίσχυε το εμπόριο και τη ναυτιλία στην περιοχή.
Η Ρωσική προστασία και οι εμπορικές ευκαιρίες που προέκυψαν από τη συνθήκη, βοήθησαν τους εμπόρους να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτονομία, οικονομική δύναμη και να αναπτύξουν το εμπόριο και τη ναυτιλία τους, επηρεάζοντας θετικά την οικονομική ζωή της Μακεδονίας
****************************************************************
10. 1777: Η αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία δίνει προνομία που δημιουργούν και προβλήματα
* Μαρία Θηρεσία
Η Μαρία Θηρεσία 1917 – 1780) από τον Οίκο των Αψβούργων ήταν η μόνη γυναίκα κυβερνήτης των κτήσεων των Αψβούργων και η τελευταία εκπρόσωπος του οίκου αυτού. Ήταν μονάρχης της Αυστρίας, της Ουγγαρίας, της Κροατίας, της Βοημίας, της Τρανσυλβανίας, της Μάντοβας, του Μιλάνου, της Πάρμας και Αυστριακών Κάτω Χωρών.
* Τα προνόμια που δημιούργησαν προβλήματα
Οι αποφάσεις της Μαρίας Θηρεσίας είχε είχαν θετικό αλλά και αρνητικό αντίκτυπο στους Έλληνες εμπόρους, καθώς τους παρείχαν σημαντικά προνόμια. Αλλά και συγχρόνως προκάλεσαν και προβλήματα
*Θετικά ήταν τα ειδικά προνόμια στους Έλληνες εμπόρους, που διευκολύναν τη δραστηριότητά τους εντός της Αψβουργικής Μοναρχίας.
Οι μεταρρυθμίσεις και η ενισχυτική πολιτική της ς στο εμπόριο ευνόησαν τη δημιουργία και την ανάπτυξη ισχυρών ελληνικών παροικιών, ιδιαίτερα στις περιοχές του Δούναβη, όπως και στη Βιέννη.
Τα προνόμια αυτά συνέβαλαν στην οικονομική ευημερία και την ισχυροποίηση της θέσης των Ελλήνων εμπόρων στη Βαλκανική και την Κεντρική Ευρώπη, επιτρέποντάς τους να αναπτύξουν εκτεταμένα εμπορικά δίκτυα. Η πολιτική συνέβαλε καθοριστικά στην άνθηση της Ελληνικής διασποράς και στην οικονομική άνοδο των Ελλήνων εμπόρων κατά τον 18ο αιώνα.
* Αρνητική όμως ήταν διάταξη του 1777 , που επιδείνωσε τη θέση κάποιων άλλων Ελλήνων εμπόρων της Μακεδονίας, καθώς η υποχρέωση για εγκατάσταση νέων εμπόρων μέσα στην Αυτοκρατορία , αύξησε τον ανταγωνισμό και τους επιβάρυνε με νέες, λιγότερο ευνοϊκές συνθήκες που δυσκόλεψαν τα πράγματα.
Τα προνόμια προς τους Ελληνες εμπόρους-μέλη των Κομπανιών της Τρανσυλβανίας
καθιστούσε τη θέση των μελών των δύο Κομπανιών χειρότερη σε σχέση με το προηγούμενο, κυρίως σε ότι αφορούσε στην αυτοδιοίκηση και τη δικαστική δικαιοδοσία των δύο Κομπανιών.
Απαιτούσε από τα μέλη των Κομπανιών του Σιμπίου και του Μπρασόφ να μεταφέρουν από τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να εγκαταστήσουν στην Τρανσυλβανία τις οικογένειές τους και παράλληλα να δώσουν όρκο πίστης στον αυτοκράτορα των Αψβούργων.
Επέβαλε αυξημένες υποχρεώσεις στις Ελληνικές Κομπανίες της Τρανσυλβανίας, αναγκάζοντάς τους να μεταφέρουν Έλληνες εμπόρους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα εδάφη της.
Η Μαρία Θηρεσία διέταξε τα μέλη των Ελληνικών Κομπανιών του Σιμπίου και του Μπρασόφ να μεταφέρουν Έλληνες εμπόρους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και να τους εγκαταστήσουν στα εδάφη της Αυστριακής Αυτοκρατορίας.
Αυτή η διάταξη έκανε τη θέση των Ελλήνων εμπόρων που ανήκαν στις Κομπανίες χειρότερη.
Η υποχρέωση εγκατάστασης νέων εμπόρων δημιουργούσε άμεσο ανταγωνισμό για τους ήδη εγκατεστημένους Έλληνες εμπόρους της Μακεδονίας.
Τα προηγούμενα προνόμια, όπως η δυνατότητα έφεσης στο θησαυροφυλάκιο της Τρανσυλβανίας για αστικές υποθέσεις, έγιναν λιγότερο επωφελή, καθώς η νέα διάταξη επέβαλε αυξημένες υποχρεώσεις αντί να παρέχει ίσες ευκαιρίες.
Αντί να βελτιώσουν τη θέση τους, οι Κομπανίες βρέθηκαν αντιμέτωπες με νέες υποχρεώσεις που επιδείνωσαν τις συνθήκες εργασίας τους.
Υ.Γ. Περισσότερες πληροφορίες για τα Ορλοφικά & την Περίοδος του Αλή Πασά στα Ιωάννινα (τέλη 18ου – αρχές 19ου αι.): θα αναφερθούμε σε επόμενη δημοσίευση
