Η Πλατεία Κοζάνης όπως διαμορφώθηκε προ ετών θυμίζει Ρωμαϊκή Αρένα για να κάνει ο Καίσαρ Αρματοδρομίες. Αναφέρω τον Καίσαρα. Από τη γραφεί του μεγάλου Λόγιου και ιστορικού Χαρίση Μεγδάνη , «Ότι πέρασαν από την Κοζάνη Ρωμαίοι στρατιώτες επί Καίσαρα». Άλλωστε έχουν βρεθεί αντικείμενα της Ρωμαϊκής εποχής στην Κοζάνη
Η Πλατεία αυτή όπως είναι σήμερα δεν προσαρμόζεται με το περιβάλλον ,με την Ηθογραφία της Πόλης, την ιστορία της, την παράδοση και δεν έχει αισθητική και καλαισθησία ως κεντρική πλατεία πρωτεύουσας Νομού, εν προκειμένω πρωτεύουσας της Δυτικής Μακεδονίας όπως την επικαλούμαστε αυτάρεσκα , έχοντας την έδρα της η Περιφέρεια Δ. Μακεδονίας. Συνεπώς η πλατεία αυτή έχει Ιστορική βαρύτητα και οφείλουμε να την σεβαστούμε.
Κατά την ανασκαφή της πλατείας για τη διαμόρφωση είχε ανευρεθεί ένα πηγάδι στη Δυτική της πλευρά, κατά τους ερευνητές, ήταν πηγάδι της «έξω-οικίας» της οικογενείας των Τακιατζήδων, και είχε πάρει το όνομα αυτό η οικία στην οποία φιλοξενούσαν επισκέπτες,. Ήσαν μεγάλοι έμποροι στην Αυστρουγγαρία. Το πηγάδι ήταν κοινώς Αρβανίκος και δεν αναδείχθηκε παρά τα όσα είχαν γραφεί από συμπολίτες , από εμένα , καθώς και από ειδικούς επιστήμονες. Η Κοζάνη στα παλιά χρόνια μέχρι της Δεκαετίας του 50 είχαν Αρβανίκο-πηγάδι το 80% των οικιών , με το νερό αυτό έκαναν την πάστρα του σπιτιού, ήσαν όλα πεντακάθαρα και θαύμαζαν τις νοικοκυρές. Ποτίζανε το μπαχτσέ τους- κήπο τα δέντρα και τα λουλούδια, πότιζαν τα ζώα τους και έπλεναν τον «νουβουρό-αυλή», ασβέστωναν τα «ραλίκια» ή άλειφαν τα «ζνάργια του ντουβάρ’» για καθαριότητα. Και έπλυναν με μπόλ’κου νερό «στουν Αν……………. » Επίσης, έπλυναν πολύ καλά «τ’κλιές» για να φκιάσουν τα μπουμπάρια, και τα έντερα για τα λουκάνικα, μιλάμε για φαγητά. Παρουσιάζω ως εικόνα τις δουλειές που έκαναν οι γιαγιάδες και οι μάνες μας στο σπίτι τους κατά το παρελθόν. Συνεπώς , ο Αρβανίκος ήταν ένα μέρος της ζωής των συμπολιτών που έκαναν όλες τις δουλειές. Την εποχή εκείνη η Κοζάνη είχε μόνο βρύσες -πηγάδια στις γειτονιές που έπαιρναν νερό με τα «γκιούμνια» και φυσικά παιδεύονταν πολύ στη μεταφορά του νερού για να κάνουν τις δουλειές τους. Δείγμα Αρβανίκου υπάρχει στον κήπο του Επισκοπείου Κοζάνης. Έχει την ομορφιά του και την αξία του, και το βλέπεις με θαυμασμό. Απορρίφθηκε από το Δημοτικό συμβούλιο αδικαιολόγητα, παραβλέποντας βασικά στοιχεία της ζωής των Κοζανιτών και την ιστορία της. Για τον μελετητή- κατασκευαστή και διαμορφωτή της πλατείας αποδεικνύεται ότι δεν σκέφτηκε τεχνικά με το σχεδιάγραμμά της ότι κάποια μέρα μπορεί να πλημμύριζε η πλατεία από τη βροχή πράγμα που έγινε. Και εισέπραττε τον χλευασμό και τα σχόλια των Κοζανιτών στο ηλεκτρονικό «Twitter» όταν πλημμύρησε.
Στη γειτονιά μας είχαμε (4) τέσσερες Αρβανίκους και το καλοκαίρι βάζαμε στον κουβά του Αρβανίκου το καρπούζι για να κρυώσει ή τις μπύρες και κατεβάζαμε τον κουβά μέχρι να συναντήσει το νερό. Δεν υπήρχαν τότε ψυγεία. ο Λαός είχε τον Αρβανίκο για τις δουλειές του, ακόμη και για ψυγείο. Το νερό της Ερμακιάς ήρθε στην Κοζάνη το 1937 και άρχισαν να συνδέονται τα σπίτια των Κοζανιτών με το νέο νερό που έρχονταν από το Βέρμιο, θεωρείτο από τα καλλίτερα νερά της χώρας μας όπως έλεγαν οι χημικοί. Με τα έργα της ΔΕΗ χάσαμε το εύγεστο και καθαρό αυτό νερό.
Διαβάζουμε στο τύπο, ότι μία ομάδα Αρχιτεκτόνων στην Ευρώπη επισκέπτεται χωριά και κωμοπόλεις και ερευνά να βρει κάποιο σημαντικό έργο που έχει παραμεληθεί , και όταν βρει το αναπαλαιώνει και το προβάλει τιμώντας έτσι την Πόλη και τους προγόνους που το κατασκεύασαν . Εμείς εδώ τα εξαφανίζουμε. Όρα Αρβανίκο. Ενώ, εάν αναδεικνύονταν ο Αρβανίκος θα κοσμούσε την Πλατεία τιμώντας και την πόλη μας, που οι πρόγονοι μας χρησιμοποιούσαν τον Αρβανίκο στις εργασίες του σπιτιού τους και όπου αλλού χρειάζονταν το νερό. Με τον Αρβανίκο έλυναν το πρόβλημα της καθαριότητας.
Η Πλατεία χρειάζεται οπωσδήποτε να αναπλαστεί και να διαμορφωθεί σύμφωνα με το περιβάλλον και την ιστορική παρακαταθήκη της πόλης, αναδεικνύοντας και το πηγάδι- Αρβανίκος, που αποτελεί βασικό στοιχείο των Κοζανιτών της παλιάς Κοζάνης. Επίσης να αφαιρεθεί και η μαρμάρινα πλάκα που τοποθετήθηκε ως μνημείο, χαμηλά στην ανατολική πλευρά της και το βράδυ το βρωμίζουν τα σκυλιά, προσβολή στους θυσιασθέντας ήρωες μας. 41 Δημοτικοί σύμβουλοι ένας απ’ αυτούς δεν το αντιλήφθηκε;. Επιβάλλεται η ανάπλαση όπως συμβαίνει σε πολλές πόλεις . Παράδειγμα είναι οι πλατείες των Αθηνών ΟΜΟΝΟΙΑ και ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ, συνεχώς αναμορφώνονται ώστε οι πολίτες να διέρχονται ευχάριστα, πόσο μάλλον εμείς στην επαρχία. Και να αναγερθεί το μνημείο του Μακεδονικού αγώνα στον Ιερό χώρο της οικίας του μεγάλου Μακεδονομάχου Νικόλαο Μαλούτα , σύμφωνα με την απόφαση που είχε πάρει το2009 τα Δ.Σ. του Δήμου Κοζάνης με αριθμός 523. Αυτά Προ 13 ετών, χωρίς να υλοποιηθεί η απόφαση . Το δε μνημείο να κάλυπτε όλες τις επίσημες τελετές του χρόνου. Να υπενθυμίσω ότι ο Δήμος Κοζάνης δεν κατόρθωσε να αναγείρει μέχρι σήμερον Μνημείο των πεσόντων μαχητών αγωνιζόμενοι για την ελευθερία μας . Για το μνημείο που είχαν αναγείρει οι έφεδροι αξιωματικοί Κοζάνης προ ετών και είχε τοποθετηθεί στη σημερινή πλατεία Συντάγματος πρώην «Κιραμαριό», αφαιρέθηκε το μνημείο κατά τη διαμόρφωση της πλατείας και του χώρου, ενώ θάπρεπε να μετακινηθεί το μνημείο στον συνεχόμενο μικρό κήπο του Δήμου. θα ήταν η καλλίτερη θέση του. Το μνημείο αυτό που βρίσκεται . Απρέπεια και προσβολή προς το σύλλογο εφέδρων αξιωματικών και πολεμιστών της Κοζάνης. Ένας μεγάλος κοινωνιολόγος γράφει «ότι η αποκατάσταση των μνημείων είναι αναπόσπαστο μέρος της ποιότητας ζωής» Που να την βρούμε.
Η πλατεία ονομάζεται πλατεία ΝΙΚΗΣ, ποιάς Νίκης!
Προτείνω να ονομαστεί η κεντρική αυτή πλατεία της Κοζάνης Χαρίσιος Τράντας . Διότι είναι ο πρώτος οικιστής-πολεοδόμος της Κοζάνης. Έδωσε νέα μορφή στον οικισμό , συνένωσε τους οικισμούς Σιώποτο, Τσαμουριά ( Τσιάμπρα) -Σκι΄ρκα, Καρ΄ές’ κι Τζαμάρα που ήσαν αυτοδιοικούμενοι και με την δική τους παράδοση. Δημιουργώντας την κώμη Κόζιανη. Χάραξε δρόμους στρώνοντας καλντερίμι, κρήνες , βρύσες – πηγάδια που δεν υπήρχαν, διαμόρφωσε πλατείες κόβοντας πολλά δέντρα να ανοίξει ο χώρος, κατασκεύασε σπίτια με ξύλα, από φτελιά και δρυ, που είναι μεγάλης αντοχής, ( η Κοζάνη είχε δάσος με αυτά τα δέντρα, σύμφωνα με τη μελέτη του καθηγητού Γεωργίου Τσουμή Δασολόγου και γαμπρού σε κόρη του μεγάλου Ευεργέτη Κων/νο Μαμάτσιου, αείμνηστοι , διετέλεσε καθηγητής μετά των σπουδών του και σε πανεπιστήμιο της Αμερικής και μετά στο ΑΠΘ). Με το είδος αυτό της ξυλείας ανήγειρε και το Αρχοντικό του ο Τράντας εκεί που είναι σήμερα το τρίτο και τέταρτο Δημοτικό, το οποίο κατεδάφισε ο Δήμος Κοζάνης το 1909, πρώτος στις κατεδαφίσεις ο Δήμος Κοζάνης το θεωρώ έγκλημα για την ιστορία του τόπου, λες και δεν υπήρχε χώρος στην Κοζάνη τότε για την ανέγερση Σχολείου.
Ο Τράντας Χαρίσιος συνεχίζοντας τα έργα ανοικοδόμησης της Κώμης , καθάρισε το δάσος που ήταν στην περιοχή του χώρου όπου και θεμελίωσε τον Ναό του Αγίου Νικολάου ως κέντρο της κωμόπολης . Η παράδοση λέει ότι έδωσε το Όνομα του Αγίου Νικολάου στο Ναό που θεμελίωσε διότι καθόταν δίπλα σε ναό στην Αγία Πετρούπολη με το όνομα του Αγίου Νικολάου και επίσης έφερε Εικόνα του Αγίου Νικολάου που ήταν έργο του μεγάλου Ρώσου ζωγράφου Ρουμπλιόφ. Πάντα κατά την παράδοση. Με δικά του χρήματα που έφερε από την Αγία Πετρούπολη όπου έμεινε 12 χρόνια στον θείο του που ήταν εκεί, είχε αποκτήσει μεγάλη περιουσία και την οποία κληρονόμησε μετά τον θάνατό του, ρευστοποίησε την περιουσία και επέστρεψε στην Κοζάνη μέσω Κωνσταντινούπολης. Μιλάμε για το 1650 περίπου. Πήρε από την Υψηλή Πύλη το «Μαλικανέ» το έγγραφο ότι η Κόζιανη είναι υπό την προστασία της μάνας του Σουλτάνου αποκτώντας πολλά προνόμια. Στην Κόζιανη τον αποκαλούσαν «ΜΠΑΣΤΙΑ» δηλαδή Προεστό και όταν απεβίωσε την 3- Νοεμβρίου δεν έχουμε το έτος, ίσως να ήταν τέλος του 1600 ή αρχές του 1700. Έγινε πάνδημος η κηδεία του αργούσε όλη η κωμόπολη και ετάφη στο Ναό του Αγίων Αναργύρων της Κόζιανης και κάθε χρόνο την 3η Νοεμβρίου γινότανε μνημόσυνο και αργούσε η κωμόπολη. Τέτοιο σεβασμό έτρεφαν οι πρόγονοί μας στον Χαρίση Τράντα που δημιούργησε την Κόζιανη έχοντας ίσως πρότυπα από την Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας όπου έζησε 12 χρόνια. Και να σκεφθείς πόσο δυνατός και τολμηρός ήταν ο άνθρωπος αυτός να ταξιδεύσει την εποχή εκείνη, πηγαίνοντας όπως λέμε στην Κοζάνη στου (δια’ολ’ τη μ’..) αψηφώντας κινδύνους και περιπέτειες στη διαδρομή, και με τη μέσω μεταφοράς μετακινήθηκε, να πάει στην Αγία Πετρούπολη Ρωσίας, με τα καραβάνια που πήγαιναν στην Ευρώπη και από κει συνέχιζε για τη Ρωσία ή με βαπόρι διασχίζοντας τη βόρεια Θάλασσα, αν γινόταν τότε θαλάσσια πλοήγηση . Πόσο χρόνο έκανε να φθάσει στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας δεν γνωρίζουμε . Και επιστρέφει μετά από 12 χρόνια στο χωριό του φέροντας και χρήματα με τα οποία το ανοικοδόμησε. Η πρωτοβουλία του αυτή να κάνει αυτό το ταξίδι δείχνει την εσωτερική δύναμη που διέθετε ο απλός αυτός άνθρωπος να ταξιδεύει και να επανέρχεται στον τόπο του, δημιουργώντας έργα.
Αναφέρομαι στην διαδρομή του για να υπογραμμίσω πόσες άσχημες περιπτώσεις θα είχε περάσει αυτός ο άνθρωπος στο ταξίδι του.
Ξεπέρασε όμως όλα τα εμπόδια που να συνάντησε και απέδειξε ότι δεν ήταν ένας τυχοδιώκτης και ονειροπόλος ταξιδευτής , αλλά ένας πρακτικός και δημιουργικός άνθρωπος για εκείνη την εποχή , με όραμα για το μέλλον. Έναν τέτοιο Μπαστιά –προεστό χρειαζόμαστε. Ο Ακαδημαϊκός και ιστορικός Χρίστος Πατρινέλης, σε μελέτη του γράφει «Πρώϊμες ιστορικές Μαρτυρίες για την Κοζάνη, τη Σιάτιστα και άλλες κοινότητες Δυτικής Μακεδονίας (1660)» τις περιγράφει με λεπτομέρειες. Στη οποία περιγραφεί και την οικογένεια Τράντα . Κάποια φορά θα παρουσιάσω τη διαδρομή της ζωής του Χαρίση Τράντα που ήταν πολύτεκνος με έξι παιδιά , τέσσερα κορίτσια και δύο γιούς. Αυτός λοιπόν ο Οικιστής και πολεοδόμος που δημιούργησε την Κόζιανη με χρήματά του, αγνοήθηκε και περιφρονήθηκε ασυγχώρητα από τους απογόνους. Ντροπή μας, τόση αγνωμοσύνη. Οφείλουμε να αποκαταστήσουμε τον ΜΕΓΑ Οικοδόμο και Μεγάλο Ευεργέτη πρόγονό μας , ονομάζοντας την κεντρική πλατεία Χαρίσης Τράντας και να ανεγείρουμε το Άγαλμα του «Μπαστιά» τοποθετώντας του στην Κεντρική Πλατεία. Και στην ημερομηνία τρεις(3) κάθε Νοεμβρίου να κατατίθεται στεφάνη στη μνήμη του. «Η προστασία των μνημείων των προγόνων μας και η τήρηση της μνήμης τους αποτελεί μέρος του Πολιτισμού μας , αναδεικνύοντας την ταυτότητα μας και διαμορφώνοντας την κοινωνίας» Έχουμε χρέος να τα τιμούμε. Υπάρχουν όπως γνωρίζουμε και απόγονοι της Οικογένειας Τράντα- Καρατζέτζου. Κόρη του Χαρίση Τράντα είχε παντρευτεί Καρατζέτζο, που έμειναν 200 χρόνια και πλέον στο αρχοντικό. Αποκεί φέρει και το όνομα Τ΄καρατζέζ’ του σχουλειό 3ο και 4ο Δημοτικό σχολείο. Υπάρχουν και άλλες πολλές λεπτομέρειες για τον Τράντα, προσεχώς θα τις αναφέρουμε .
Περιμένουμε να αποκατασταθεί ο Μπαστιάς της Κόζιανης.
Γιάννης Κορκάς
Υ.Γ. Η ποιότητα ζωής, που προέρχεται από τον Πολιτισμό μας, πότε θα σταματήσει τη βεβήλωση του Ιερού χώρου της οικίας του Μεγάλου Μακεδονομάχου Νικολάου Μαλούτα και κέντρο των αποφάσεων του Μακεδονικού αγώνα.1903-1907. Με τα μέλη της Εθνικής Άμυνας Κοζάνης οργανώθηκε ο Μακεδονικός αγώνας στη Δυτική Μακεδονία καθώς και στην Ανατολική Μακεδονία. Εκτός από τα τραπέζια και τις καρέκλες έχουν προστεθεί και πράσινες Ομπρέλες, τι μαρτυρεί αυτό . ο Δήμος Κοζάνης συμμετέχει στις 100 πράσινες δημοκρατικές πόλεις της Ευρώπης, όπως ανακοινώθηκε . Εάν η βεβήλωση αυτή συνέβαινε σε μία από τις 100 Δημοκρατικές πόλεις της Ευρώπη ο Δήμαρχος θα είχε παρατηθεί.
Γιάννης Κορκάς γειτονόπουλο του αείμνηστου μεγάλου ανδρός της Κοζάνης και του Μακεδονικού αγώνα τον οποίο γνώρισα ως πιτσιρικάς με έπαιρνε από το χέρι στο σπίτι του δείχνοντας τα κειμήλια του Μακεδονικού αγώνα. Συγκίνηση αναμνήσεων και ανθρώπινης ευαισθησίας προ του Μεγαλείου του Νικολάου Μαλούτα.
Εγγονός του Νάνου Κορκά πάππου μου, Μακεδονομάχου.
Αυτή η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας. Θα υποθέσουμε ότι είστε εντάξει με αυτό, αλλά μπορείτε να εξαιρεθείτε αν το επιθυμείτε. ΑποδοχήΔιαβάστε περισσότερα
