Το όραμα της Ευρώπης να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050 οδήγησε στην υιοθέτηση μιας ισχυρής δέσμης πολιτικών και μέτρων απεγκλωβισμού της από τον άνθρακα, διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος και παραγωγικής αναδιάρθρωσης των επηρεαζόμενων περιοχών, καθώς και στην πρόβλεψη των αναγκαίων για τους σκοπούς αυτούς πόρων, μέσω του νέου ευρωπαϊκού Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης.
Παράλληλα, η δέσμευση του πρωθυπουργού για τη σταδιακή απόσυρση του λιγνίτη από την ηλεκτροπαραγωγή έως το 2028 ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά της πολιτείας προκειμένου να σχεδιάσει τη μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας και του Δήμου Μεγαλόπολης στη νέα εποχή, αλλά και να δημιουργήσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την εφαρμογή της, όπως π.χ. το σύστημα διακυβέρνησης της μετάβασης, το οποίο θεσπίστηκε πρόσφατα, με την ευελιξία να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις που θα προβάλουν στο μέλλον.
Συνοπτικά: οι περιοχές αυτές επηρεάζονται άμεσα και πολλαπλά εξαιτίας της, σχεδόν αποκλειστικής, εξειδίκευσής τους στον τομέα του λιγνίτη. Η εξειδίκευση αυτή απέστρεψε το βλέμμα του κράτους από τους λοιπούς κλάδους, ενώ το υψηλό εισόδημα που εξασφάλιζε κρατούσε τα αναπτυξιακά κίνητρα σε χαμηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα να μην δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας μέσω επενδύσεων σε βιώσιμους τομείς.
Υπό τις συνθήκες αυτές, θέσαμε δύο κύριες προτεραιότητες: την αντιστάθμιση των συνεπειών με άμεσα μέτρα, τα οποία ήδη εφαρμόζονται με χρηματοδότηση κυρίως από το ΕΣΠΑ 2014-2020 και το Πράσινο Ταμείο, και την αναγέννηση των περιοχών, με την υλοποίηση του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης – ενός πολυτομεακού σχεδίου για την παραγωγική τους αναδιάρθρωση.
Στο πλαίσιο αυτό καταρτίστηκε και το νέο Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, ένα από τα Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027, με προϋπολογισμό 1,6 δισ. ευρώ, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από τον πρώτο πυλώνα του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, μέσω του νέου ομώνυμου ευρωπαϊκού Ταμείου.
Η συστηματική διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες και η έγκαιρη έναρξη άτυπων διαπραγματεύσεων με τις υπηρεσίες της ΕΕ είχαν ως αποτέλεσμα το Πρόγραμμα αυτό να είναι το πρώτο που υποβλήθηκε και να αποτελεί πρότυπο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Κεντρικό στοιχείο του Προγράμματος αποτελούν οι άνθρωποι που επηρεάζονται και κύρια επιδίωξή του είναι η δημιουργία ενός ευρύτερου πλαισίου για βιώσιμες θέσεις απασχόλησης, δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις και εμβληματικά έργα.
Συγκεκριμένα, θα χρηματοδοτηθεί ένα ισορροπημένο μείγμα δράσεων στήριξης νέων και υφιστάμενων επιχειρήσεων, αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανειδίκευσης του ανθρώπινου δυναμικού και σύνδεσής του με την αναδυόμενη αγορά εργασίας, βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης με οικονομικά προσιτή «καθαρή» ενέργεια και παραγωγή θερμότητας από ΑΠΕ, αποκατάστασης των υποβαθμισμένων εκτάσεων και εγκαταστάσεων, ψηφιακών υποδομών και δράσεων για επιχειρήσεις και εργαζομένους κ.ά.
Με την πυξίδα και τα εργαλεία του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης η Ελλάδα προωθεί το νέο σύγχρονο στίγμα της, αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που δημιουργούνται στην πορεία της Ευρώπης προς την κλιματική ουδετερότητα.
του Κωστή Μουσουρούλη
