ΚΝΗΚΟΣ ή ΑΤΡΑΚΤΥΛΙΔΑ. * ΦΥΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ * Μάρθα Στ. Καπλάνογλου

Εκτός από “κνίκος” και “ατρακτυλίδα”, το φυτό αναφέρεται και ως “Κάρθαμος ο βαφικός”.

Στην αγγλική γλώσσα, εκτός από “safflower”, μπορεί να συναντηθεί και ως “false saffron”. 

Παραδοσιακά, χρησιμοποιείται για την παραγωγή κίτρινων και κόκκινων χρωστικών ουσιών, καθώς και για το έλαιο των σπόρων του, το οποίο είναι πλούσιο σε ακόρεστα λιπαρά οξέα.

Είναι ένα ετήσιο φυτό που φτάνει σε ύψος περίπου 80 εκατοστών, με σκληρούς βλαστούς και πορτοκαλί, κίτρινα ή λευκά λουλούδια σε σχήμα μπάλας. 

ΧΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ

Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε το Carthamus tinctorius L. για φαρμακευτικούς σκοπούς.

Το χρησιμοποιούσε για τη θεραπεία δερματικών παθήσεων όπως κνησμός και εξανθήματα, καθώς και για την τόνωση της έμμηνου ρύσεως και τη βελτίωση της πέψης.

Πιο αναλυτικά, ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε το κνήκους ως εξής:

* Για τη θεραπεία δερματικών παθήσεων:

Σκόνη από άνθη κνήκου αναμεμειγμένη με μέλι ή ξύδι εφαρμοζόταν στις πληγείσες περιοχές του δέρματος για την ανακούφιση από τον κνησμό και τη μείωση της φλεγμονής.

* Για την τόνωση της εμμήνου ρύσεως:

Τα άνθη του κνήκου χρησιμοποιούνταν για την πρόκληση εμμήνου ρύσεως, κάτι που ήταν σημαντικό για τις γυναίκες με καθυστερημένη έμμηνο ρύση.

*Για τη βελτίωση της πέψης:

Ο κνήκος θεωρούνταν βοήθημα στην πέψη και μέσο απομάκρυνσης της «ύλης» από το σώμα.

*Ως υπνωτικό χάπι:

Τα άνθη του κνήκου χρησιμοποιούνταν για να ηρεμούν και να προάγουν τον ύπνο.

*Για την ενίσχυση του ήπατος:

Θεωρούνταν ενδυναμωτικό του ήπατος και βελτιωτικό των λειτουργιών του.

* Καθαρτικό:

Ο κνήκος, χρησιμοποιείται παραδοσιακά, ως καθαρτικό.

Μηχανισμός: Η καθαρτική δράση πιθανότατα, οφείλεται στην παρουσία ορισμένων ενώσεων, όπως τα φλαβονοειδή και τα λιπαρά οξέα, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην προώθηση της κινητικότητας του εντέρου.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Το φυτό κνήκος ήταν γνωστό στην Αίγυπτο ήδη από το 3500 π.Χ. και χρησιμοποιούνταν για τη βαφή λινών υφασμάτων, μερικά εκ των οποίων που χρησιμοποιούνταν για το τύλιγμα των μούμιων.

Ο Διοσκουρίδης αναφέρει τα άνθη του κνήκου ως καθαρτικού στο θεμελιώδες έργο του “Materia medica”.  

Το λιπαρό έλαιο του χρησιμοποιήθηκε ως βάση για αλοιφές και ως φαρμακευτικό και διαιτητικό φάρμακο.

Είναι γνωστό ότι καλλιεργούνταν στην Κίνα και την Ιαπωνία.

Στην Ινδία και το Πακιστάν χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες μορφές, ως αφροδισιακό.

Στην Κεντρική Ευρώπη έφτασε με τους Ρωμαίους, όπου, τουλάχιστον από τον 13ο αιώνα, χρησιμοποιήθηκε ενεργά για διάφορους σκοπούς: λουλούδια – για το χρωματισμό πιάτων και υφασμάτων, φρούτα – για ιατρικούς σκοπούς και για την παραγωγή λιπαρού ελαίου.

Από τον 20ό αιώνα, η σημασία του ως βαφικού φυτού έχει μειωθεί απότομα λόγω της εφεύρεσης των χρωστικών ανιλίνης και μόνο τώρα το ενδιαφέρον προς αυτή την κατεύθυνση επανεμφανίζεται.

Επί του παρόντος, καλλιεργείται, για το έλαιό του, στην Ινδία, το Μεξικό, τις ΗΠΑ, την Αργεντινή και την Αυστραλία, .

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ

Στα άνθη βρέθηκαν γλυκοζίτες χαλκόνης : καρθαμίνη , ισοκαρθαμίνη , καρταμιδιν-5-γλυκοζίτης, λουτεολίνη 7-γλυκοζίτης.

Οι σπόροι κνήκου περιέχουν έως και 60% (σύμφωνα με άλλες πηγές, 25-37% ημιξηραμένου λιπαρού ελαίου.

— Φαρμακολογικές Ιδιότητες:

*Αντιφλεγμονώδες:

Ο κνήκος περιέχει ενώσεις που έχουν επιδείξει αντιφλεγμονώδη δράση.

* Αναλγητικό:

Έχει αποδειχθεί ότι έχει ιδιότητες ανακούφισης από τον πόνο.

*Αντιπυρετικό:

Μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του πυρετού. Αντιοξειδωτικό: Έχει αντιοξειδωτική δράση, η οποία μπορεί να βοηθήσει στην προστασία από την κυτταρική βλάβη.

* Καθαριστικό:

´Εχει χρησιμοποιηθεί ως ήπιο καθαρτικό.

*Άλλες Δράσεις:

Η έρευνα υποδεικνύει πιθανά οφέλη σε τομείς όπως η αντιδιαβητική, η αντικαρκινική και ηπατοπροστατευτική δράση.

ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ

Ο κνήκος χρησιμοποιούνταν στην παραδοσιακή ιατρική, για διάφορες παθήσεις, όπως προβλήματα εμμήνου ρύσεως, αιμορραγία μετά τον τοκετό και πόνο στις αρθρώσεις.

Ήταν επίσης γνωστό για τις καθαρτικές, αναλγητικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές του.

— Παραδοσιακές χρήσεις:

* Προβλήματα εμμήνου ρύσεως:

Έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση της δυσμηνόρροιας και της αμηνόρροιας .

*Προβλήματα μετά τον τοκετό:

Χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία του κοιλιακού πόνου και των μαζών μετά τον τοκετό.

* Πόνος στις αρθρώσεις και τα τραύματα:

Ο κνήκος έχει ιστορικό χρήσης στη διαχείριση του πόνου, που σχετίζεται με τραύματα και προβλήματα στις αρθρώσεις.

* Άλλες παθήσεις:

Έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για στεφανιαία νόσο, στηθάγχη, γυναικολογικές παθήσεις, εγκεφαλικό επεισόδιο και υπέρταση.

-Στην κοσμετολογία

Από τα προϊόντα του κνήκου, το έλαιο κνήκου εκτιμάται, ιδιαίτερα, στην κοσμετολογία.

Είναι κορεσμένο με λινολεϊκό οξύ (περίπου 80%), το οποίο δεν συντίθεται στο σώμα.

Το λινολεϊκό οξύ δίνει ελαστικότητα στα αιμοφόρα αγγεία, ρυθμίζει σημαντικές διαδικασίες της ζωτικής δραστηριότητας του σώματος, έχει ενυδατική δράση και υψηλή διεισδυτική ικανότητα.

Το έλαιο κνήκου έχει μαλακτική, ενδυναμωτική και θρεπτική δράση στο δέρμα, ομαλοποιεί τις κυτταρικές λειτουργίες, βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, έχει αντιφλεγμονώδη δράση, υψηλή ικανότητα συγκράτησης και ρύθμισης της υγρασίας.

Επιπλέον, το έλαιο κνήκου χρησιμεύει ως ενεργός αγωγός άλλων συστατικών των καλλυντικών στα βαθύτερα στρώματα του δέρματος.

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ

Όταν λαμβάνεται από το στόμα: Το έλαιο κνήκου είναι πιθανώς ασφαλές για χρήση ως μέρος της δίαιτας.

Όταν εφαρμόζεται στο δέρμα: Συνήθως, είναι καλά ανεκτό.

*Εγκυμοσύνη:

Το έλαιο κνήκου είναι πιθανώς ασφαλές για χρήση ως μέρος της δίαιτας.

Το άνθος κνήκου είναι πιθανώς μη ασφαλές, όταν χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Έχει επιδράσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε αποβολή.

*Θηλασμός:

Δεν υπάρχουν αρκετές αξιόπιστες πληροφορίες για να γνωρίζουμε εάν το άνθος κνήκου είναι ασφαλές, για χρήση κατά τον θηλασμό.

ΆΛΛΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ

Ο κνήκος καλλιεργείται ευρέως για το λάδι του, το οποίο είναι πλούσιο σε λιπαρά οξέα και χρησιμοποιείται στην μαγειρική και στην παραγωγή καλλυντικών.

Παραδοσιακά, τα άνθη του χρησιμοποιούνταν για χρωματισμό τροφίμων, για την παρασκευή χρωστικών και σε φαρμακευτικές εφαρμογές. 

ΠΡΟΣΟΧΗ

Ενώ το κνήκος έχει ιστορικό ιατρικής χρήσης και πιθανά οφέλη, ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΕΣΤΕ ΤΟ ΓΙΑΤΡΟ ΣΑΣ, ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΧΡΗΣΗ.

Οπως τα χημικα φάρμακα ετσι και τα βοτανα μποριε να έχουν πιθανές παρενέργειες

Το άρθρο αυτό έχει ενημερωτικό χαρακτήρα