Κωνσταντίνος Τσανακτσίδης: Ο Άνθρωπος της γνώσης, της πράξης και της κοινότητας

Η πανεπιστημιακή κοινότητα και η κοινωνία αποχαιρέτησαν με βαθιά συγκίνηση τον Κωνσταντίνο Τσανακτσίδη, εξέχοντα επιστήμονα και Καθηγητή του Τμήματος Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, που έφυγε πρόωρα στις 13 Οκτωβρίου 2025. Αγωνιζόταν με συνέπεια και πάθος για την ενεργειακή μετάβαση, την αγροτική ανάπτυξη και την περιβαλλοντική προστασία της Δυτικής Μακεδονίας.

Γεννημένος το 1967 στην Ακρινή Κοζάνης, αφιέρωσε τη ζωή του στην ακαδημαϊκή έρευνα και την εκπαίδευση. Η επιστημονική του πορεία ξεκίνησε με την απόκτηση πτυχίου από το Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων το 1990. Η κλίση του προς την έρευνα αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της διδακτορικής του διατριβής, την οποία ολοκλήρωσε το 2004 με βαθμό «Άριστα». Το έργο του, που επικεντρωνόταν στη μελέτη του βαθμού ενυδάτωσης βιοοργανικών ενώσεων –όπως αμινοξέων και νουκλεοτιδίων– με τη χρήση πυρηνικού μαγνητικού συντονισμού (NMR), υπήρξε προάγγελος του ολοκληρωμένου ερευνητικού του προφίλ. Ακολούθησαν μεταδιδακτορικές σπουδές στο ίδιο πανεπιστήμιο, με εμβάθυνση σε θέματα ενυδάτωσης και δομικών μελετών Βιολογικά δραστικών ουσιών.

Η επαγγελματική του πορεία ξεκίνησε ως Χημικός Ερευνητής, αποκτώντας πολύτιμη εμπειρία στην εκπόνηση περιβαλλοντικών μελετών και σε θέματα πιστοποίησης. Η εμπειρία αυτή ενισχύθηκε κατά τη θητεία του στο Πρότυπο Χημείο Ελέγχου Καυσίμων της Διεύθυνσης Αγωγού Καυσίμων (Δ.Α.Κ.) Λάρισας, όπου εξοικειώθηκε με τις φυσικοχημικές αναλύσεις καυσίμων, σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα ASTM. Η εμπειρία αυτή αποτέλεσε θεμέλιο λίθο για ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματά του αργότερα, στην ακαδημαϊκή του καριέρα.

Το 2005 ξεκίνησε η ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία στο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (ΤΕΙ) Δυτικής Μακεδονίας, όπου ανέλαβε καθήκοντα Καθηγητή Εφαρμογών. Μέσα σε μία δεκαετία διατέλεσε διαδοχικά Επίκουρος Καθηγητής, Αναπληρωτής Καθηγητής και, τελικά, Καθηγητής, αποκτώντας το 2019 την αντίστοιχη θέση στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Διετέλεσε, επίσης, Διευθυντής του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Τεχνολογίας και του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Ενεργειακές Επενδύσεις και Περιβάλλον».

Η ερευνητική του δραστηριότητα υπήρξε ιδιαίτερα παραγωγική και εστιασμένη. Από τις βασικές του έρευνες με NMR, γρήγορα προχώρησε στην εφαρμοσμένη επιστήμη. Το κυριότερο πεδίο εφαρμογής της έρευνάς του ήταν ο τομέας των υγρών καυσίμων. Συνέβαλε καθοριστικά στη μελέτη της χρήσης υδρόφιλων πολυμερών, όπως το θερμικό πολυασπαρτικό ανιόν και οι φυσικές ρητίνες από πεύκο, αλλά και φυσικών υλικών όπως ο ζεόλιθος, για την απομάκρυνση της υγρασίας από καύσιμα όπως το ντίζελ, η βενζίνη και το αεριωθούμενο JP-8. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: μείωση της υγρασίας πάνω από 50%, βελτίωση του σημείου ανάφλεξης και της θερμαντικής ικανότητας, καθώς και μείωση των εκπομπών ρύπων. Η καινοτομία αυτή δεν είχε μόνο τεχνικό, αλλά και βαθύ περιβαλλοντικό αντίκτυπο, καθώς στόχευε στην παροχή πιο καθαρών ενεργειακών προϊόντων.

Πέρα από τα καύσιμα, η επιστημονική του προσοχή επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς περιβαλλοντικής προστασίας. Διεξήγαγε σημαντικές μελέτες για τη διαχείριση υγρών νοσοκομειακών αποβλήτων, μετρώντας το οργανικό φορτίο (COD, BOD, TOC) και προτείνοντας συστήματα για την ασφαλή τους επεξεργασία. Επίσης, ασχολήθηκε με την ανάπτυξη βιοαποικοδομήσιμων υγρών απορρυπαντικών οικιακής χρήσης, ερευνώντας τη χρήση της μπεταΐνης ως πιο οικολογικής εναλλακτικής. Στον πρωτογενή τομέα υπήρξε ο επιστημονικός πρωτοπόρος που προώθησε την καλλιέργεια του αρωματικού φυτού Rosa damascena (τριαντάφυλλο) στη Δυτική Μακεδονία, για την παραγωγή ελαίων και υδρολατών, ανοίγοντας νέες οικονομικές προοπτικές για τους αγρότες της περιοχής.

Η αναγνώριση της ερευνητικής και πρακτικής αξίας του έργου του ήρθε με τη δημιουργία και πιστοποίηση του Εργαστηρίου Ποιοτικού Ελέγχου Καυσίμων του Τμήματος, σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο ΕΛΟΤ ISO 9001:2008. Το εργαστήριο αυτό αποτέλεσε γέφυρα ανάμεσα στην ακαδημαϊκή κοινότητα και τη βιομηχανία, προσφέροντας υπηρεσίες ελέγχου ποιότητας και ενισχύοντας τον υγιή ανταγωνισμό και την προστασία του καταναλωτή.

Η επιστημονική του παραγωγή υπήρξε πλούσια και ουσιαστική. Δημοσίευσε πάνω από 40 εργασίες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές, όπως τα Fuel, Fuel Processing Technology, Microporous and Mesoporous Materials και The Canadian Journal of Chemical Engineering, συγκεντρώνοντας συνολικά 271 αναφορές στο έργο του. Παράλληλα, υπήρξε ενεργό μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας ως κριτής σε πολλά διεθνή περιοδικά και ως εκπρόσωπος σε αμέτρητα συνέδρια, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

Η δέσμευσή του για τη δια βίου μάθηση και την κοινωνική συνεισφορά εκφράστηκε μέσα από τη συγγραφή πέντε εκπαιδευτικών βιβλίων, που καλύπτουν θέματα από την τεχνολογία καυσίμων έως την κλινική χημεία και την οικονομία του περιβάλλοντος. Επιπλέον, σχεδίασε και υλοποίησε σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων για μαθητές και επαγγελματίες, σχετικά με την πολιτική προστασία, την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, την ασφάλεια στη ναυτιλία και την κυκλική οικονομία.

Ως μέλος αμέτρητων επιτροπών και φορέων –όπως το Ενιαίο Μητρώο Αξιολογητών, το Περιβαλλοντικό Δίκτυο Χημικών και το Περιφερειακό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας– συνέβαλε στην αξιολόγηση ερευνητικών προτάσεων και στην ανάπτυξη πολιτικών. Η διοικητική του συμβολή στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας υπήρξε σημαντική, καθώς διετέλεσε Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Υγείας, μέλος της Επιτροπής Μεταπτυχιακών Σπουδών και Πρόεδρος της Επιτροπής Διαχείρισης Υγειονομικής Κρίσης κατά την πανδημία.

Ως μέντορας, ο Κωνσταντίνος Τσανακτσίδης υπήρξε εξίσου αφοσιωμένος. Επόπτευσε διδακτορικές διατριβές και μεταδιδακτορικές έρευνες, καθοδηγώντας νέους ερευνητές σε θέματα που άπτονταν των βασικών του ενδιαφερόντων: τη μαθηματική μοντελοποίηση των ιδιοτήτων μιγμάτων καυσίμων, τη χρήση υδρόφιλων πολυμερών, τις νέες τεχνολογίες πρόληψης της θαλάσσιας ρύπανσης και την αξιοποίηση των αποβλήτων για την παραγωγή ενέργειας και την κυκλική οικονομία. Επιβλέποντας δεκάδες πτυχιακές και μεταπτυχιακές εργασίες, μετέδωσε στους φοιτητές του όχι μόνο γνώση, αλλά και μια πρακτική, εφαρμοσμένη προοπτική.

Η πολυδιάστατη προσωπικότητά του συνέδεε αρμονικά τον επιστήμονα, τον δάσκαλο, τον εφευρέτη, τον διοικητή, τον πολίτη και τον δημοσιογράφο.

Υπήρξε ο πρώτος δημοσιογράφος και παρουσιαστής ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού TOP CHANNEL. Ξεκίνησε όμως από το ραδιόφωνο, με την εκπομπή «Κουβεντούλες στα FM», και στη συνέχεια πέρασε στην τηλεόραση με την εκπομπή «Στο Προσκήνιο», η οποία ήταν εβδομαδιαία και φιλοξενούσε πολιτικά πρόσωπα, τοπικά γεγονότα και συνεντεύξεις. Παράλληλα, κάλυπτε και άλλους τομείς, όπως τον πολιτισμό και τα οικονομικά.

Η φωνή του ήταν δυνατή και ξεκάθαρη στις μεγάλες συζητήσεις για τη μετάβαση της περιοχής μας. Ως Διευθυντής του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Τεχνολογίας, μιλούσε για τη βιομηχανική κληρονομιά –για τα εγκαταλελειμμένα ορυχεία και τις μονάδες της ΔΕΗ– όχι με νοσταλγία, αλλά με πρακτικό οραματισμό. Έβλεπε εκεί όχι ερείπια, αλλά μελλοντικά ερευνητικά πάρκα, λίμνες, δασικές εκτάσεις, μουσεία και χώρους πολιτισμού. Πίστευε ακράδαντα, όπως έλεγε, ότι «το πανεπιστήμιο δεν είναι επιχειρηματίας, αλλά μπορεί να συντονίζει προσπάθειες επιχειρηματικής δράσης». Πρότεινε τη δημιουργία Ινστιτούτου Αξιοποίησης της Βιομηχανικής Κληρονομιάς, ώστε να φέρει κοντά εταιρείες και πανεπιστήμια.

Θυμόμαστε το πάθος του όταν μιλούσε για το πρώτο αντισηπτικό από λάδι λεβάντας της περιοχής μας. Δεν ήταν απλώς ένα ερευνητικό έργο· ήταν η υπόσχεση για μια πράσινη ανάπτυξη, η στήριξη στον τοπικό παραγωγό, η υπερηφάνεια για το δικό μας προϊόν. Αυτή η ικανότητα να βλέπει την αξία της τοπικής γης και της γνώσης και να τις μετατρέπει σε πράξη ήταν χαρακτηριστική του.

Ήταν άνθρωπος που δεν φοβόταν να καταθέτει ρηξικέλευθες προτάσεις. Θυμόμαστε την πρόταση του: «Η Πτολεμαΐδα 5 δεν είναι βιομηχανική κληρονομιά… είναι ενεργή μονάδα και μπορεί να διατηρηθεί». Πρότεινε λύσεις, από μονάδα συνδυασμένου κύκλου με καύσιμο το φυσικό αέριο, μέχρι τη μετατροπή της σε μονάδα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας – πάντα έχοντας στο μυαλό του το μέλλον της περιοχής.

Επιπλέον πρότεινε να δημιουργηθούν μεταπτυχιακά προγράμματα Βιομηχανικής Κληρονομιάς, να αξιοποιηθούν τα μέταλλα από τις μονάδες για έργα γλυπτικής της Σχολής Καλών Τεχνών και να ψηφιοποιηθεί το αρχείο της ΔΕΗ από τα Τμήματα Πληροφορικής. Έβλεπε δυνατότητες παντού.

Δεν δίδαξε μόνο χημεία. Δίδαξε να ονειρευόμαστε με ανοιχτά μάτια και να εργαζόμαστε με αίσθηση σκοπού. Η κληρονομιά του δεν ζει μόνο μέσα από τις δημοσιεύσεις και τις έρευνές του· ζει σε κάθε φοιτητή που εμπνεύστηκε, σε κάθε ιδέα για ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο μέλλον της περιοχής. Υπήρξε ένας πραγματικός κινητήρας για τη Δυτική Μακεδονία, που αγωνίστηκε για την ενεργειακή της μετάβαση, την αγροτική της ανάπτυξη και την περιβαλλοντική της προστασία.

Η καρέκλα στο εργαστήριο ίσως έμεινε κενή, μα το φως που ανάψατε θα παραμένει αναμμένο.
Καλό ταξίδι, κ. Καθηγητά.

career.uowm.gr