Κούλα Πρεσπών: Μια λωρίδα γης ανάμεσα στη Μικρή και τη Μεγάλη Πρέσπα, με μοναδική βιοποικιλότητα

Κούλα Πρεσπών: Μια λωρίδα γης ανάμεσα στη Μικρή και τη Μεγάλη Πρέσπα, με μοναδική βιοποικιλότητα

Μία λωρίδα γης που χωρίζει την Μικρή με την Μεγάλη Πρέσπα, ένας υδάτινος δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ τους και μια μεγάλη πλαζ ορίζουν την θέση Κούλα Πρεσπών που παρότι αποτελεί συχνό πέρασμα αυτοκινήτων διακρίνεται από μία μεγάλη βιοποικιλότητα. Παλαιότερα οι δύο λίμνες των Πρεσπών επικοινωνούσαν, αλλά με τα χρόνια η απόθεση υλικών από το ποτάμι του Αγίου Γερμανού δημιούργησε μια στενή, αμμώδη λωρίδα γης που στο τέλος χώρισε τελείως τις λίμνες. Η εναπόθεση σταμάτησε την περίοδο 1936-1945 όταν έγινε η εκτροπή του ποταμού ο οποίος πλέον εκβάλλει αποκλειστικά στην Μεγάλη Πρέσπα. Η λωρίδα της γης που σχηματίστηκε ονομάζεται Μεγάλος Κάμπος και φτάνει σε μήκος τα 3,5 χλμ. και σε πλάτος τα 500 μέτρα. Η θέση Κούλα είναι η δυτικότερη περιοχή αυτής της λωρίδας. Σε αυτό το σημείο βρίσκεται ένας δίαυλος μήκους 360 μέτρων μέσω του οποίου τα νερά της Μικρής Πρέσπας -που έχει υψηλότερη στάθμη- χύνονται στην Μεγάλη. Στον δίαυλο, που ονομάζεται και ρέμα Κούλα, έχει κατασκευαστεί ένα θυρόφραγμα που ελέγχει την έξοδο των νερών από την Μικρή στη Μεγάλη Πρέσπα. Στα δυτικά του διαύλου  ξεκινούν οι πρόποδες του Ντέβα και στα ανατολικά απλώνεται το αλλουβιακό λιβάδι του Μεγάλου Κάμπου που φτάνει μέχρι τη θέση Λάπα. Οι ακτές στην Μεγάλη Πρέσπα δημιουργούν την πλαζ της Κούλας, ενώ από την μεριά της Μικρής Πρέσπας απλώνονται υγρολίβαδα, ο υγρότοπος της Βρωμολίμνης και οι σλάτινες (βούρκοι) του Λαιμού και του Πλατέος. Από εδώ περνάει ο επαρχιακός δρόμος που ενώνει τα ανατολικά των Πρεσπών με το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου, τους Ψαράδες και το Βροντερό. Παρότι ο ασφαλτόδρομος είναι σχετικά πολυσύχναστος, στην περιοχή συγκεντρώνονται μεγάλοι αριθμοί από υδρόβια και παρυδάτια πουλιά, ενώ τα παραλίμνια λιβάδια φιλοξενούν πολλά ενδιαφέροντα είδη της χλωρίδας.

Η βλάστηση στον δίαυλο αποτελείται από σκλήθρα, διάφορες ιτιές, καλαμιώνες με Phragmites australis, ψαθιά και βούρλα. Στα βράχια που υψώνονται στα δυτικά φυτρώνουν άρκευθοι, γαύροι και οστρυές. Η αμμώδης λωρίδα γης, τα κοντινά υγρολίβαδα και τα βράχια προσφέρονται για εξερεύνηση καθώς εδώ φυτρώνουν πολλά ενδιαφέροντα είδη. Από αυτά ξεχωρίζουν ο Cynoglottis barrelieri subsp serpentinicola, η Lychnis subintegra, το Sedum tuberiferum, η Persicaria minor, η σιληνή Silene frivaldszkyana, το Goniolimon tataricum, το εντυπωσιακό Hylotelephium telephium, η Minuartia glomerata subsp velutina, το αγριόσκορδο Allium guttatum subsp guttatum, η μαργαρίτα Leucanthemum vulgare, το Erodium absinthoides subsp guicciardii και το Jasione heldreichii. Άλλα ενδιαφέροντα είδη είναι η κενταύρια Centaurea graeca, η Achillea holosericea, η Utricularia australis, οι σιληνές Silene dichotoma και Silene radicosa, η Scabiosa triniifolia, ο Astragalus tymphresteus, η υδροχαρής νεραγκούλα Ranunculus ophioglossifolius, ο Scandix stellata, η Torilis africana, η Onobrychis alba subsp alba, η φτέρη Dryopteris pallida subsp pallida, το Cirsium candelabrum, το Cirsium creticum subsp creticum, το Heliotropium halacsyi, το υδροχαρές Azolla filiculoides, το Erysimum crassistylum, ο Chamaecytisus austriacus subsp heuffelii, το Alisma lanceolatum, ο Lathyrus hirsutus, η Euphorbia taurinensis, η Echinaria capitata, το Milium vernale subsp vernale, το Epilobium dodonaei, ο Myosotis sicula, το Cerastium holosteoides subsp vulgare, ο Lotus angustissimus, το Sedum rubens, το Sedum urvillei, το Geranium columbinum, το Catapodium rigidum, η Sagina procumbens και η Persicaria lapathifolia.

Ο δίαυλος της Κούλας είναι ένας από τους πιο σημαντικότερους τόπους ορνιθοπαρατήρησης στην Ελλάδα και αυτό γιατί εδώ συμβαίνει ένα από τα εντυπωσιακότερα θεάματα της άγριας φύσης στην Ευρώπη. Κάθε άνοιξη, όταν στο ρέμα της Κούλας τα θυροφράγματα ανοίγουν στο μικρό ρέμα συνωστίζονται χιλιάδες πουλιά για να ψαρέψουν σε έναν φρενήρη ρυθμό με το θέαμα να κόβει την ανάσα. Στην Βρωμολίμνη βρίσκονται οι μεγάλες αποικίες των αργυροπελεκάνων, λίγο βορειότερα στα κάθετα βράχια έχουν τις φωλιές τους οι μπούφοι, ενώ τα υγρολίβαδα είναι οι αγαπημένες περιοχές των σταχτόχηνων. Από τα αρπακτικά εδώ μπορεί κανείς να συναντήσει τον φιδαετό, τον καλαμόκιρκο, τον χειμωνόκιρκο, τον τσίφτη, την γερακίνα, το κιρκινέζι, το βραχοκιρκίνεζο, το νανογέρακο, κ.ά. Μερικά από τα δεκάδες ενδιαφέροντα είδη που μπορεί να παρατηρήσει κανείς είναι οι ροδοπελεκάνοι, οι μικροτσικνιάδες, οι λαγγόνες, οι κρυπτοτσικνιάδες, οι νυχτοκόρακες, οι πορφυροτσικνιάδες, οι χαλκόκοτες, οι ασπρομέτωπες χήνες, οι μαυροκέφαλες πάπιες, οι σαρσέλες, οι βουβόκυκνοι, οι νεροκοτσέλες, οι καλημάνες, οι μελισσοφάγοι, οι σταρήθρες, οι μικρογαλιάντρες, οι κορυδαλλοί, οι νεροκελάδες, οι αλκυόνες, τα οχθοχελίδονα, τα βραχοχελίδονα, τα ψευταηδόνια, οι μουστακαλήδες, οι υφάντρες, οι αετομάχοι, οι κοκκινοκεφαλάδες, οι διπλοκεφαλάδες, τα ψαρόνια, τα σιρλοτσίχλονα και οι τσιφτάδες.

Από τα αμφίβια ξεχωρίζει η παρουσία του σπάνιου πηλοβάτη που συμπληρώνεται από τον κοινό τρίτωνα, την κιτρινομπομπίνα, τον φρύνο, τον πρασινόφρυνο, τον δεντροβάτραχο, τον γραικοβάτραχο και τον βαλκανοβάτραχο. Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μεσογειακές χελώνες, βαλτοχελώνες, σαύρες της Ρούμελης, πρασινόσαυρες, σαύρες του ταύρου, τοιχογουστέρες, σαπίτες, έφιους, σπιτόφιδα, νερόφιδα, λιμνόφιδα, στεφανοφόρους, λαφιάτες του Ασκληπιού και οχιές. Η αμμώδης λωρίδα γης αποτελεί σημαντικό πέρασμα για πολλά θηλαστικά που από τα βουνά του Ντέβα και του Βροντερού περνούν προς την περιοχή του Βαρνούντα. Η περιοχή αποτελεί έναν από τους πυρήνες της παρουσίας της βίδρας στις Πρέσπες. Στην γύρω περιοχή ζούνε αρκούδες, αγριόγατες, αλεπούδες, ασβοί, κουνάβια, νυφίτσες, λαγοί, σκίουροι, σκαντζόχοιροι, κ.ά.