Κρόκος Κοζάνης ή Σαφράν – CROCUS SATIVUS (Μάρθα Στ. Καπλάνογλου Γεωπόνος – Ιστορικός Ελληνικού Πολιτισμού)

Κρόκος Κοζάνης ή Σαφράν – CROCUS SATIVUS (Μάρθα Στ. Καπλάνογλου Γεωπόνος – Ιστορικός Ελληνικού Πολιτισμού)

Ο ΚΡΟΚΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ γνωστός και με τις ονομασίες ζαφορά και σαφράν είναι φυτό από το οποίο παράγεται ένα από τα πιο ακριβά μπαχαρικά που υπάρχουν στον κόσμο.

Η επιστημονική ονομασία του οποίου είναι Κρόκος ο ήμερος (Crocus sativus) L. και ανήκει στην οικογένεια των Ιριδoειδών (Iridaceae).

*Προϊστορική εποχή

Η καλλιέργεια του κρόκου στην Ελλάδα ανάγεται στην προϊστορική περίοδο.

Το φυτό κρόκος και η χρησιμοποίηση του για ιατροφαρμακευτικούς σκοπούς έχει μια ιστορία 4000 χρόνων περίπου και αναφέρεται από πολλούς αρχαίους φιλόσοφους, ιστορικούς, βοτανολόγους και βεβαίως, γιατρούς.

Ο Όμηρος στον Ύμνο προς τη Δήμητρα, μιλά για κροκήιο άνθος, ο Θεόφραστος αναφέρει ότι από τα άνθη του φυτού έπαιρναν το κρόκινο μύρο, ενώ ο Στράβων, ότι κοντά στο Κωρύκιο άντρο φύτρωνε Κρόκος άριστης ποιότητας.

Τέλος στον Ιπποκράτη, Ασκληπιό, Διοσκορίδη, Γαληνό και σε άλλους γιατρούς της αρχαιότητας, συναντάμε τη λέξη με την έννοια του φαρμάκου ή θεραπευτικού βοτάνου.

Σε καμιά βεβαίως περίπτωση δεν θα μπορούσε να λείψει και από τον κήπο του Ιπποκράτη ο οποίος τον αναφέρει σε πολλά συγγράμματα, που αποδίδονται σε αυτόν.

Το φυτό σήμερα καλλιεργείται σε πολλά μέρη του κόσμου, αλλά στην Ελλάδα καλλιεργείται αποκλειστικά στην περιοχή της Κοζάνης, εξ ου και η ονομασία που επικράτησε είναι ΚΡΟΚΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ.

ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ

Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε πολλά βότανα, όπως η τσουκνίδα ή το περδικάκι, τα οποία τη σημερινή εποχή, θεωρούνται ενοχλητικά ή αδιάφορα, για εκείνον αποτελούσαν σημαντικά φαρμακευτικά φυτά.

Για να θεραπεύσει γυναικείες παθήσεις, χρησιμοποιούσε 147 φυτικές δρόγες ( όπως ρίγανη, μάραθο, κύμινο, δάφνη, υπέρικο, κρόκο, γλυκόριζα). Η δραστικότητα δεκάδων φυτών περιγράφεται από τον Ιπποκράτη, στα συγγράμματά του “Περί γυναικείων”, “Περί γυναικείης φύσιος”, κ.α.

Ο κρόκος χρησιμοποιείται από τον Ιπποκράτη κυρίως για τη θεραπεία γυναικολογικών παθήσεων.

Από τις είκοσι χρήσεις του, πράγματι, οι δεκατέσσερις είναι αποκλειστικά γυναικολογικές, ειδικά για την φροντίδα της μήτρας, αλλά και για την προώθηση της γονιμότητας.

Οι άλλες χρήσεις του κρόκου είχαν σχέση με τους οφθαλμούς σε περιπτώσεις πόνου, φλεγμονής και δακρύρροιας.

Θεωρούσε ότι υπάρχει μία ειδική σχέση, μεταξύ των γυναικών και του κρόκου, στηριζόμενος, ίσως, και σε πρότερη γνώση, για τη χρήση του σε γυναικολογικά προβλήματα.

Σχετικές συνταγές, με κρόκο, υπάρχουν στα βιβλία του “Περί γυναικείος φύσιος”, και “Περί διαίτης”.

ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΗΣ

Όλες οι Ιπποκρατικές χρήσεις εμφανίζονται ξανά τον πρώτο αιώνα μ.Χ., Στην πραγματεία για την ιατρική ουσία που συνέταξε ο Διοσκουρίδης επισημαίνει τη χρήση του ως χωνευτικού, μαλακτικού και ελαφρώς στυπτικού στοιχείου, ενώ αναφέρει ότι προλαμβάνει τη μέθη και χαρίζει υγιές χρώμα στο δέρμα.

Ο Διοσκουρίδης έλεγε ακόμη ότι ο κρόκος είναι αφροδισιακός, καταπραΰνει τους ερεθισμούς και τα πρηξίματα του δέρματος και είναι χρήσιμος για την ωτίτιδα.

ΓΑΛΗΝΟΣ

Ο Γαληνός απέδωσε δύο σημαντικές ιδιότητες στον κρόκο, τις οποίες προσπάθησε να εξηγήσει: στυπτικό και θερμαντικό.

Γι’ αυτόν, η στυφότητα προήλθε από μια ψυχρή και γήινη φύση. Η θερμότητα κυριάρχησε, ωστόσο, με αποτέλεσμα μια δράση ξήρανσης που εξηγεί τις πεπτικές και στυπτικές ιδιότητες του κρόκου.

Ο συνδυασμός μέτριας θερμότητας και ελαφριάς στυπτικότητας ήταν ιδανικός για τις ευπαθείς κρέμες σε εξωτερική εφαρμογή.

Υ.Γ. Προαναγγελία έκδοσης βιβλίου για τον Κρόκο ========================================

Τα κείμενα του Ιπποκράτη παρέθεσα πιο πάνω θα υπάρχουν μαζί με άλλες αναφορές του ίδιου αλλά και άλλων σπουδαίων Ελλήνων της αρχαιότητος στο υπό έκδοση βιβλίο το υλικό του οποίου έχουμε ήδη συγκεντρώσαμε μαζί με τον πατέρα μου , και το επεξεργαζόσαστε φιλοδοξώντας να είναι χρήσιμο όχι μόνον στους καλλιεργητές αλλά και σε όλη την κοινωνία ένα βιβλίο αντάξιο της άξιας του φυτού που παράγει το ακριβότερο μπαχαρικό του κόσμου .

Το βιβλίο θα αναφέρεται στην ιστορία του κρόκου ,την βοτανική ιδιαιτερότητα την καλλιέργεια του φυτού και την επεξεργασία μετά την συγκομιδή των λουλουδιών , τις νέες τάσεις που υπάρχουν στην καλλιέργεια άλλα και στην επεξεργασία , ωφελιμότητα στην διατροφή, τις ιατροφαρμακευτικές, αλλά και τις πολυποίκιλες άλλες χρήσεις και ό,τι άλλο έχει σχέση με το φυτό.