Λαδοπόταμος Κορεστείων: Ο ποταμός με τις πολλές ονομασίες και τα μοναδικά οικοσυστήματα

Ένας από τους σημαντικότερους ποτάμους που συμβάλλουν στον Αλιάκμονα και κινείται ανάμεσα σε πυκνά δάση και ανοίγματα δημιουργώντας στο διάβα του πολλά διαφορετικά παραποτάμια οικοσυστήματα. Πρόκειται για έναν ποταμό που αναφέρεται με πολλές ονομασίες. Συνήθως ονομάζεται Λαδοπόταμος ή Λιβαδοπόταμος, όμως οι ντόπιοι τον αναφέρουν ως Ζέλοβα. Άλλες ονομασίες του είναι Ζελοβίτης, Βίστριτσα και Μιβαδοπόταμος. Ο Λαδοπόταμος είναι ο πρωταγωνιστής των Κορεστείων, μιας περιοχής ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που χαρακτηρίζεται από μεγάλα βελανιδοδάση και παραδοσιακά πλινθόκτιστα χωριά. Ο ποταμός ρέει από βορρά προς νότο, στη Δυτική Μακεδονία, μεταξύ των νομών Φλώρινας και Καστοριάς σε ένα μήκος που φτάνει περίπου τα 40 χλμ. Ο Λαδοπόταμος πηγάζει στα διάσελα ανάμεσα στο Βαρνούντα και το Βίτσι κοντά στη Βίγλα Πισοδερίου. Τροφοδοτείται από μια λεκάνη απορροής που σχηματίζεται από τον Βαρνούντα στα βόρεια, από τα όρη Τρικλάριο, Μπούτσι και Μάλι Μάδι στα δυτικά και από το Βίτσι στα νότια και ανατολικά. Τα νερά του ποταμού κατευθύνονται προς τα νότια και βγαίνουν στο οροπέδιο της Ορεστίδας όπου το ποτάμι ενώνεται με άλλους δύο παραπόταμους που έρχονται από τα δυτικά και τις βόρειες πλαγιές του Γράμμου. Λίγο νοτιότερα ανάμεσα στα χωριά Μανιάκοι και Ποριά και κοντά στην πόλη της Καστοριάς ο Λαδοπόταμος εκβάλλει στον Αλιάκμονα σχηματίζοντας τον κυρίως ποταμό. Ο Λαδοπόταμος είναι ένα ποτάμι με πολλές εναλλαγές στο τοπίο του. Περνάει δίπλα από ήρεμες πλαγιές με δάση πλατύφυλλων, δημιουργεί σε πολλά σημεία απλώματα και ορεινές πεδιάδες που συνορεύουν με καλλιέργειες και ρέει κάτω από πυκνά, αδιάβατα παρόχθια δάση. Λίγο πριν σμίξει με τον Αλιάκμονα κινείται ορμητικά μέσα από το εντυπωσιακό φαράγγι της Κορομηλιάς. Παράλληλα με τον Λαδοπόταμο κινείται ο επαρχιακός δρόμος που συνδέει την Καστοριά με την λεκάνη των Πρεσπών και έτσι ο ταξιδιώτης έχει πολλές ευκαιρίες για να κατέβει στην κοίτη του ποταμού και να εξερευνήσει τις όχθες του.

Το ποτάμι στις πηγές του κοντά στο Πισοδέρι περιβάλλεται από οξιές και έλατα, ενώ λίγο μετά αναπτύσσονται γύρω του μεγάλα δάση πλατύφυλλης βελανιδιάς (Quercus frainetto). Άλλα είδη της περιοχής που σε πολλά σημεία σχηματίζουν παραποτάμια δάση είναι τα σκλήθρα, οι γαύροι, οι φράξοι, οι φτελιές, οι αγριοπλάτανοι, φουντουκιές, οι νεροπλάτανοι, τα σφενδάμια, διάφορα είδη από ιτιές, οι γκορτσιές και οι βατομουριές. Στα ανοίγματα ανάμεσα στα χωράφια υψώνονται μεγάλα καβάκια και τρεμόλευκες. Η χλωρίδα περιλαμβάνει διάφορα υδροχαρή είδη αλλά και σπάνια λουλούδια των δασών της Δυτικής Μακεδονίας. Τα πιο ενδιαφέροντα φυτά της περιοχής το Geum coccineum, ο Ranunculus acris subsp acris, η Cardamine barbaraeoides, η Genista carinalis, η Anthyllis vulneraria subsp bulgarica, η Caltha palustris, το Doronicum austriacum, το Cerastium holosteoides subsp vulgare, το Erysimum microstylum, το Hellenocarum strictum, η Aristolochia clematitis, ο Myosotis sylvatica subsp cyanea, το Epilobium angustifolium, το Geum urbanum, η Rosa arvensis, το βαλσαμόχορτο Hypericum olympicum, ο Lathyrus pratensis, το Trifolium pignantii, η Mentha aquatica, η Viola odorata και οι ορχιδέες Cephalanthera rubra, Dactylorhiza saccifera, Neottia ovata, Platanthera chlorantha, Orchis mascula και Ophrys apifera

Από πλευράς ορνιθοπανίδας ο Λαδοπόταμος είναι σημαντικός καθώς αποτελεί έναν από τους λίγους εξακριβωμένους τόπους φωλιάσματος του ακτίτη (ή αλλιώς ποταμότρυγγα) στη χώρα μας. Σημαντική είναι η παρουσία χρυσαετών που κυνηγούν στα γύρω βουνά. Άλλα αρπακτικά πουλιά είναι οι φιδαετοί, οι σφηκιάρηδες, οι χειμωνόκιρκοι, οι γερακίνες, τα ξεφτέρια, τα σαΐνια, τα διπλοσάινα, τα βραχοκιρκίνεζα και τα δεντρογέρακα. Συχνά συναντάει κανείς στις όχθες διάφορα παρυδάτια είδη, όπως σταχτοτσικνιάδες, αργυροτσικνιάδες, νυχτοκόρακες, ποταμοσφυριχτές, μπεκατσίνια, κ.ά. Στα λιβάδια και στα ανοίγματα ψάχνουν την τροφή τους πολλοί λευκοί πελαργοί. Ιδιαίτερα κοινά είδη του ποταμού είναι οι νεροκότσυφες, οι σταχτοσουσουράδες και οι αλκυόνες. Άλλα ενδιαφέροντα είδη είναι η μπεκάτσα, το ορτύκι, η φάσσα, το φασσοπερίστερο, το τρυγόνι, ο κούκος, ο μπούφος, ο χουχουριστής, το γιδοβύζι, η βουνοσταχτάρα, ο μελισσοφάγος, ο βαλκανικός δρυοκολάπτης, ο νανοδρυοκολάπτης, η σταρήθρα, η νεροκελάδα, ο τρυποφράχτης, ο θαμνοψάλτης, το αηδόνι, ο καστανολαίμης, η τσίχλα, η κεδρότσιχλα, το ψευταηδόνι, η λιοστριτσίδα, η γαλαζοπαπαδίτσα, ο κλειδωνάς, ο αιγίθαλος, η υφάντρα, ο δεντροτσοπανάκος, ο αετομάχος, ο κοκκινοκεφαλάς, ο σταχτοκεφαλάς, η κίσσα, η κάργια, ο συκοφάγος, ο δεντροσπουργίτης, ο χειμωνόσπινος, ο φλώρος, το λούγαρο, το σκαρθάκι, ο κοκκοθραύστης, το σιρλοτσίχλονο, το βουνοτσίχλονο και ο τσιφτάς.

Η πανίδα των αμφιβίων είναι πλούσια και αποτελείται από σαλαμάνδρες, μακεδονικούς τρίτωνες, κοινούς τρίτωνες, φρύνους, πρασινόφρυνους, κιτρινομπομπίνες, δεντροβάτραχους, γραικοβάτραχους, σβελτοβάτραχους και βαλκανοβάτραχους. Από τα ερπετά ξεχωρίζουν η μεσογειακή χελώνα, το κονάκι, η σαύρα της Ρούμελης, η σπάνια αμμόσαυρα, η πρασινόσαυρα, η τοιχογουστέρα, η σαύρα του Ταύρου, ο στεφανοφόρος, ο λαφιάτης, ο λαφιάτης του Ασκληπιού, ο σαπίτης, το νερόφιδο, το λιμνόφιδο, το σπιτόφιδο και η οχιά. Η περιοχή είναι πολύ γνωστή ως πέρασμα για πολλά είδη θηλαστικών. Σημαντική είναι η μόνιμη παρουσία της βίδρας σε πολλά σημεία του ποταμού, ενώ στα γύρω δάση εμφανίζονται συχνά αρκούδες, λύκοι, ζαρκάδια, αγριόγατοι, αγριόχοιροι, αλεπούδες, ασβοί, κουνάβια, νυφίτσες, σκίουροι και δασομυωξοί. Στη γύρω περιοχή ζούνε και τρία είδη νυχτερίδας, η μυωτίδα του Μπεχστάιν (Myotis bechsteinii), η μυωτίδα του Ντάμπεντον (Myotis daubentonii) και ο μικρονυχτοβάτης (Nyctalus leisleri).

Η ιχθυοπανίδα του ποταμού περιλαμβάνει πολλά ενδιαφέροντα είδη της λεκάνης του Αλιάκμονα, όπως το ευρωπαϊκό τσιρωνάκι (Alburnoides bipunctatus), το χέλι (Anguilla anguilla), τον βίνο (Barbatula barbatula), την μακεδονική μπριάνα (Barbus macedonicus), τον σύρτη (Chondrostoma vardarense), την μακεδονική βελονιτσα (Cobitis vardarensis), τον βουλγαροκωβιό (Gobio bulgaricus), το μυλωνάκι (Romanogobio elimeius), την ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis), τον μακεδονικό ποταμοκέφαλο (Squalius vardarensis), την πελαγονική πέστροφα (Salmo pelagonicus) και την αμερικανική πέστροφα (Oncorhynchus mykiss) που έχει δραπετεύσει από τα ιχθυοτροφία της περιοχής.